Τι γινόταν τότε στο Παρίσι

Κατά τον μέσο τηλεθεατή δεν υπάρχει αμφιβολία: τότε, στο Παρίσι, διάφοροι που παρίσταναν τους αντιστασιακούς, περιφέρονταν από καφενείου εις καφενείον συντροφιά με την αργία τους και την ανία τους

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Γινόταν του "καφέ Σεν-Κλοντ" που λέει κι ο Σαββόπουλος, ή, με άλλα λόγια, "αργία μήτηρ πάσης κακίας". Αν, μάλιστα, προσθέσεις στη συνταγή και λίγο μισοσκότεινο χαρακτήρα, απόμακρο και "υποκάτω", τότε προβάλλει θλιβερός ο υπόδικος Γιωτόπουλος.

Η θλίψη γίνεται έτι βαρύτερη, αν συνυπολογισθεί ότι οι εν λόγω εκδρομείς του Σεν Κλοντ μετήρχοντο το επάγγελμα του διανοουμένου, "κουλτουριάρη" επί το δημοκρατικότερον. Ήσαν, με άλλα λόγια, άνεργοι, ήτοι άχρηστοι. Γιατί σ' αυτό το σημείο η γνώμη του μέσου τηλεθεατή είναι ξεκαθαρισμένη: σε μια κοινωνία σαν τη δική μας, που ξέρει από πού έρχεται και πού πηγαίνει επί 4x4, ο διανοούμενος είναι χρήσιμος μόνο για να υπογράφει δηλώσεις συμπαράστασης σε φιλειρηνικές συγκεντρώσεις που οργανώνει η ΓΣΕΕ, η ΑΔΕΔΥ και οι αδούλωτοι εφοριακοί της Ρούμελης και του Μορέως.

Να γιατί με συγκίνησε το μικρό αυτό βιβλίο του φίλου Λάκη Αποστολόπουλου που φέρει τον τίτλο "Οι Τέσσερις Έλληνες" και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κάκτος. Όχι γιατί προσπαθεί να μας πείσει - όπως επιχείρησαν πολλοί, σαν να ζητάνε άλλοθι - ότι τότε στο Παρίσι - στις δεκαετίες '60 και '70 - γινόταν κάτι σπουδαίο, που η σημερινή κατάντια μας διασύρει ή συκοφαντεί. Αλλά γιατί διαγράφει, με απλόχερες κινήσεις, τα ίχνη μιας πολιτικής που κινείται στη σκιά των γεγονότων.

Η ίδια δεν έχει να κάνει ούτε με τις οικονομικές εξελίξεις, ούτε με τον πόλεμο, ούτε με την ειρήνη: έχει να κάνει με τα κύτταρα του πολιτισμού μας.

Και κατ' αρχάς οι "τέσσερις Έλληνες": είναι ο Κώστας Αξελός, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Ιάνης Ξενάκης και ο - πιο αδικημένος - Κώστας Παπαϊωάννου. Γύρω τους κινείται ένας ολόκληρος αστερισμός από ονόματα, ο Ντελέζ, ο Λιοτάρ, το Νέο Μυθιστόρημα, ο Σαρτρ, ο Καμί, η Χαϊντεγκεριανή θεωρία, ο Μαλρό της αντίπερα όχθης, ο Πλάτων και η ιουδαϊκή σκέψη.

Η σκέψη του Αποστολόπουλου δεν είναι συστηματική - και γι' αυτό είναι γοητευτική. Γράφει όπως μιλάει, περιδιαβάζοντας από όνομα σε θεωρία, σε πολιτική κρίση, σε προσωπική ανάμνηση, για να οικοδομήσει την ατμόσφαιρα που θα υποστηρίξει το πάγιο αίτημα του δράματός της, την αναζήτηση του ελληνικού στίγματος σε μια διανοούμενη Ευρώπη που τότε ακόμη έβραζε.

Από τον Μάη και τον "μετά Μάη" ξεπήδησαν οι γιάπηδες της νέας Ευρώπης. Η κακοφωνία όμως των τότε γεγονότων μάς θυμίζει ότι υπάρχουν και συγκρούσεις, των οποίων το διακύβευμα είναι πνευματικό. Και μέσα απ' αυτές γεννήθηκε η σημερινή Ευρώπη.

Ένα είναι το σίγουρο: στον αιώνα που ζούμε, η πολιτική της πνευματικής κρίσης έχει πολύ πιο ζωτικό ενδιαφέρον από την πολιτική των οικονομικών ή διπλωματικών κρίσεων. Τουλάχιστον αυτή εξακολουθεί να έχει ως κύριο αίτημά της την ελευθερία.