Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Διαλογική συνέντευξη-πορτρέτο

( λευτερης βογιατζης - "η τέχνη τυραννικά σού επιβάλλει το άπιαστο" :: 22-01-2003) 

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ "Η Τέχνη τυραννικά σού επιβάλλει το άπιαστο"

Όταν "το πολιτικό είναι προσωπικό και το προσωπικό πολιτικό"… Όταν μπορείς "να δεις κάθε φράση σαν μια τεράστια έκρηξη"… Ο Λευτέρης Βογιατζής ετοιμάζει στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων το νέο έργο της Λούλας Αναγνωστάκη "Σ' εσάς που με ακούτε" και μιλά, ανάμεσα στις πρόβες, για την τυραννική Τέχνη

ΕΛΕΝΑ Δ. ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΟΥ

Για πρώτη φορά ο Λευτέρης Βογιατζής σκηνοθετεί Λούλα Αναγνωστάκη. Το καινούργιο της έργο "Σ' εσάς που με ακούτε" ανεβαίνει στο θέατρό του, που φέτος συμπληρώνει 20 χρόνια λειτουργίας. Ο κόσμος του θεάτρου έχει ήδη αντιμετωπίσει το γεγονός ως μείζον της χρονιάς.

Καθώς η πρεμιέρα πλησιάζει, ο Βογιατζής μάς ανοίγει το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων. Ο χώρος έχει, για μια φορά ακόμα, ανασκαφεί. Έφυγαν τοίχοι, προστέθηκαν πόρτες, ένα παράθυρο άνοιξε. Είσοδος, φουαγιέ, μπαρ, αίθουσα, πλατεία, σκηνή δεν χωρίζουν. Στο δάπεδο μπήκε μωσαϊκό. Ζεστό κόκκινο, με λευκό περίγραμμα και φωτεινό πράσινο πλαίσιο. Εκκωφαντικό πράσινο στους τοίχους. Ριζικές αλλαγές, αθέατες την ώρα της παράστασης, σαν στοιχεία του θεάτρου. Εγχείρημα απίστευτο ενός μαγικού χώρου, που θα περιέχει τους θεατές ως περιβάλλον και ως φωτισμός. Η σκηνή, ένα επίπεδο πιο κάτω από το δάπεδο. Στην άκρη, ένα τραπέζι σαν πέτρινο δέντρο με ρίζες. Σκυμμένος σ' αυτό ο Βογιατζής σιγοτραγουδάει ένα γερμανικό τραγούδι τελειώνοντας τη δίωρη πρόβα μιας σκηνής ενός λεπτού. Σαν μύστης ψάχνει και βρίσκει τον εσωτερικό χώρο, όπου η αισθητική συναντάει το ήθος του περιεχομένου.

"Ο τίτλος και η σύνδεσή του με το έργο μ' έκανε να θέλω έναν άλλο χώρο, ένα άδειο τετράγωνο, που δεν διαθέτω. Αλλά η οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκομαι, το εμπόδισε. Ωστόσο με αυτό το έργο ξεκινάω πράγματα που έχω ανάγκη να ψάξω σε σχέση με τη δουλειά μου. Πάντα είχα μια απέχθεια στα σκηνικά που δείχνουν σκηνικά. Δεν είναι πιστευτά πια. Φέτος ήθελα να μην υπάρχει ένας σχετικός με το έργο χώρος, αλλά με την παράσταση. Μια παράσταση πρέπει να ανακαλύψει το δικό της τοπίο. Ό,τι κάνεις πρέπει να είναι δικό σου, για να είναι και του συγγραφέα. Είναι ανάγκη εμείς να είμαστε ένα μέσο για τον συγγραφέα και ο συγγραφέας ένα μέσο για μας. Είναι αυθύπαρκτες τέχνες που πρέπει να συναντιούνται".

Όλη η Αναγνωστάκη σε ένα έργο

Ο Λευτέρης Βογιατζής στις πρόβες για το νέο έργο της Λούλας Αναγνωστάκη "Σ' εσάς που με ακούτε" (πίσω, ο Γιάννος Περλέγκας). Στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, που έχει, για μια φορά ακόμα, ανασκαφεί. Έφυγαν τοίχοι, προστέθηκαν πόρτες, ένα παράθυρο άνοιξε…

"Σ' εσάς που μ' ακούτε". Ο τίτλος δείχνει σαν κάποιοι να απευθύνονται σε κάποιους. Αλλά ποιοι και σε ποιους;

"Υπάρχει μια σύνδεση με το κοινό, γιατί υπάρχει ένα κομμάτι στο έργο, όπου οι πιο πολλοί ήρωες απευθύνονται στο φανταστικό κοινό μιας συγκέντρωσης. Ο ήρωας, επίδοξος συγγραφέας, παίρνει μέρος σ' ένα Forum και κάποια στιγμή προτείνει στους άλλους να μιλήσουν δοκιμαστικά. Μιλάνε σ' ένα φανταστικό πλήθος, σαν γενική δοκιμή. Γίνεται ένα παιχνίδι στο οποίο παρασύρονται, αλλά αυτό βγάζει στην επιφάνεια τις μεγαλύτερες αλήθειες, κατά συνέπεια τις δικές μας αλήθειες, που δεν τολμάμε να αγγίξουμε".

Πρόκειται για μια πολιτική συγκέντρωση, για ένα πολιτικό έργο;

"Έχει πολιτική χροιά, πολύ σημερινή. Έχει σχέση με τα νέα ζητούμενα. Ενός κόσμου, που αρχίζει να συνειδητοποιεί τις διαφορές αλλιώς. Αρχίζουμε και συνειδητοποιούμε ότι το πολιτικό είναι προσωπικό και το προσωπικό πολιτικό.

Πιο βαθιά, πιο έντονα από παλιά. Η δύναμη του έργου είναι ότι δεν υπολογίζει την αληθοφάνεια των πραγμάτων. Υπολογίζει την ορμή που υπάρχει στη διεκδίκηση του καθενός από μας, για μια αναγνώριση από τον άλλο, για μια επικοινωνία, για μια ένδειξη σεβασμού - ότι υπολογίζεται σαν ανθρώπινη οντότητα. Και μπορεί τα όρια να χάνονται".

Η Λούλα Αναγνωστάκη στα έργα της, υπερβαίνοντας το στυλ και το ύφος, βάζει τη σφραγίδα μιας αυθεντικής δημιουργίας. Το συγκεκριμένο έργο ακολουθεί τα προηγούμενά της;

"Είναι μια επιτομή όλων των έργων της. Περιέχει όλη την Αναγνωστάκη. Και τις πλευρές τις καθαρά ρεαλιστικές και τις αινιγματικές και η μία μπολιάζει την άλλη. Οτιδήποτε συμβαίνει, την ίδια στιγμή ανατρέπεται. Υπάρχει ένα σημείο ανοιχτό. Δρουν ταυτόχρονα δυνάμεις που νομίζεις ότι τις γνωρίζεις, ενώ τα επόμενα δευτερόλεπτα σού είναι άγνωστες. Κι αυτό συνεχίζεται. Δηλαδή ο ψυχισμός του διπλανού σου ανθρώπου είναι η πιο άπιαστη πραγματικότητα. Οι ήρωές της θα αναγκαστούν μέσα σε μια βραδιά να αντιμετωπίσουν τις πιο ακραίες περιοχές του εαυτού τους. Να παραδεχτούν, να επινοήσουν, να επιβάλουν ο ένας στον άλλον όρια, αλλά και στον εαυτό τους, προκειμένου να δικαιωθούν, ενώ έμφυτα, υπόγεια, στο βάθος, νιώθουν το αδόκητο αυτής τής εν δυνάμει επικοινωνίας. Κι εμείς στην καλύτερη περίπτωση μπορούμε να αναλογιστούμε πόσο αδύνατο είναι να εισχωρήσεις στον διπλανό σου, τον φίλο σου, στον σύντροφό σου, κι από την άλλη, πόσο απαραίτητοι είμαστε στον άλλο. Έχω μια τέτοια αίσθηση, γενικότερα για τη Λούλα ως συγγραφέα και ειδικότερα σ' αυτό το έργο".

"Δεν αντέχω τις φωνές"

Εννέα πρόσωπα, εννιά ηθοποιοί. Μεγάλος θίασος και ανάλογη η ευθύνη. "Το έργο έχει έναν ιδιότυπο ρεαλισμό, που δημιουργεί συνεχείς εκρήξεις. Θα 'λεγα ότι είναι ένας εκρηκτικός ρεαλισμός. Ψάχνουμε με τους ηθοποιούς τον ιδανικό τρόπο να απευθυνθούμε στον θεατή, χωρίς να το πάρει χαμπάρι. Τους ζητάω να εκπέμψουν αυτό που νιώθουν, όχι να το δείξουν. Να υπάρχει δύναμη, όχι ένταση. Η ένταση σημαίνει νευρικότητα, νεύρωση. Δεν αντέχω τις φωνές στο θέατρο. Και η ορθοφωνία είναι κάτι ψυχρό. Πρέπει να νιώσεις την ανάγκη να ακούγονται καθαρά αυτά που λες. Να φτάσεις στο σημείο να καταλάβεις γιατί να ακούγονται. Όχι φωνή χωρίς ψυχή.

Με τη Ρένη Πιττακή έχω ξανασυνεργαστεί υπέροχα στον Πίντερ. Την εκτιμούσα, τη θαύμαζα και τη θαυμάζω. Με τη Μαρία Κεχαγιόγλου έχουμε ξαναπαίξει στον "Μισάνθρωπο" και μου δόθηκε η ευκαιρία να την καταλάβω σε βάθος και να την εκτιμήσω. Με τον Νίκο Κουρή έχουμε ξαναδουλέψει στη Σάρα Κέιν. Είναι ένα άδολο πλάσμα, αγνό παιδί. Με τον Γιάννο Περλέγκα συνεργαστήκαμε στο "Καθαροί πια".

Εξαιρετικός. Με τη Μαρία Πρωτόπαππα συνεργάζομαι για πρώτη φορά και μ' αρέσει. Το ίδιο με τον Άκη Λυρή, τη Νιόβη Χαραλάμπους, τον Προκόπη Πολίτη. Με τα παιδιά υπάρχει βαθιά αλληλοεκτίμηση, κι αυτό είναι το συγκινητικότερο απ' όλα". (Παίζει κι ο ίδιος έναν ρόλο-έκπληξη).

"Σκέφτομαι την Κάλλας"

Είκοσι χρόνια συμπληρώνει φέτος στο θεατράκι της Οδού Κυκλάδων. Είκοσι χρόνια ζωής σε απόλυτη συνάρτηση με την τέχνη του. Τυραννική ή ιδανική;

"Είναι θέμα συγκυριών και τρόπου αντίληψης. Ο καθένας τραβάει τα δικά του βάσανα και παλεύει με τον δικό του τρόπο να κάνει πράγματα που του αρέσουν. Θα 'πρεπε να 'χω τα μέσα να κάνω μια πραγματικά πειραματική δουλειά. Να δουλεύω με τους ηθοποιούς πέρα από τις ανάγκες μιας παράστασης. Αλλά αυτό δεν γίνεται.

Το ιδανικό; Ποιο θα 'θελα να είναι; Σκέφτομαι πάντα την Κάλλας. Γιατί αυτή, που είχε όλα τα θεία χαρίσματα, έπρεπε να μελετάει πιο πολύ από κάποιες χοντρές γουρούνες, που είχαν εξαίσια φωνή. Αλλά η Κάλλας και τη χοντρή γουρούνα την απέβαλε. Γιατί έτσι εξυπηρετούσε την εικόνα για ό,τι ένιωθε. Αυτό νομίζω πρέπει να ψάχνουμε να βρούμε.

Η τέχνη έχει έναν τυραννικό χαρακτήρα. Σου επιβάλλει να αναζητάς περιοχές άπιαστες, ενώ εσύ δεν το θέλεις. Υποτάσσεσαι σ' αυτό που σου ζητάει.

Ακολούθησα το θέατρο που κάνω, ενώ δεν το ήθελα. Εκείνο με πήρε. Δεν το έκανα ούτε για να φανώ, ούτε για να χαρώ. Ίσως τα λέω αυτά γιατί με κούρασε αυτό το θέατρο με τις δυσκολίες του. Ήταν μια άδικη κούραση. Κατά μυστήριο τρόπο, αν η κόπωση δεν γίνει απόλυτη, περνώντας τα χρόνια, μέσα από την κατανόηση που κερδίζεις με τους άλλους στο μέγα μυστήριο που είναι η μοναξιά, ενώ μεγαλώνεις βιολογικά, γίνεσαι νεώτερος πνευματικά".

Η φράση ως μεγάλη"έκρηξη"

Οι παραστάσεις του Βογιατζή, φτιαγμένες με αλήθεια και ποίηση, είναι το αποτέλεσμα της δουλειάς που κάνει με τους ηθοποιούς και του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζει το κάθε έργο.

"Το μεγάλο πρόβλημα του θεάτρου είναι το γραπτό κείμενο. Στο μυαλό του ο συγγραφέας μπορεί να ανατρέχει με τη σειρά τις φράσεις. Αλλά εσύ δεν ξέρεις τι έχει στο μυαλό του. Ο ηθοποιός μιμείται συναισθηματικά τη σειρά των φράσεων.

Αυτό είναι πολύ δύσκολο να εξαλειφθεί. Κι αυτό είναι ο δικός μου αγώνας.

Πρέπει να τολμήσεις μέσα από τις φράσεις να πας στο Big Bang, να δεις τη φράση σαν μια τεράστια έκρηξη, για να βρεις το σημείο εκκίνησης που μετατρέπεται σε πάρα πολλές εκρήξεις".

INFO

Η πρεμιέρα του έργου "Σ' εσάς που με ακούτε" στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων (Κυκλάδων 11, τηλ. 210-8217.877) θα πραγματοποιηθεί εντός των ημερών.