Σεξ, ψέματα και μια… διάσημη εξίσωση

Δράμα, εκπλήξεις, χιούμορ και ένταση, ερωτικές ιστορίες, παρεξηγήσεις, ψέματα και απρόοπτα φέρνουν την πιο διάσημη εξίσωση στον κόσμο, στο… τραπέζι της κουζίνας. "Σαν συνταγή για κέικ σοκολάτα - τόσο εύκολη είναι η εξίσωση Ε=mc2. Η ενέργεια ισούται με τη μάζα επί την ταχύτητα του φωτός στο τετράγωνο"…

ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΣΤΑΜΑΤΗ

Η εξίσωση που φορτώθηκε το βάρος της ατομικής βόμβας, τους νεκρούς της Χιροσίμα, την ιστορία του Αϊνστάιν και της ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας, είναι, στην ουσία της, εξαιρετικά απλή. Οικεία, όπως ένα κορίτσι που το γνωρίζει κανείς από μωρό. "Τόσο εύκολα αντιληπτή όσο και ο ήλιος". Ο David Bodanis, ο συγγραφέας του βιβλίου που έγινε best seller μέσα σε λίγους μόνο μήνες στην Ευρώπη και στην Αμερική και τώρα κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Λιβάνη, περιγράφει την ιστορία της ξεκινώντας πολλά χρόνια πριν γεννηθεί στους διαδρόμους του πιο διάσημου νου του 20ού αιώνα.

Έχει ανιχνεύσει κάθε λεπτομέρεια στα σημεία, στα σύμβολα, στους αριθμούς, σε κάθε πτυχή της ζωής της. Η εξίσωση Ε=mc2 είναι το πρόσωπο που φωτίζει πρόσωπα και ιστορίες, στιγμές και περιπέτειες. Ο Bodanis είναι ο βιογράφος της: επιλέγει τις πιο πικάντικες, τις πιο πικρές, τις πιο αστείες λεπτομέρειες στη ζωή των μακρινών προγόνων της και επίσης "στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία και στην ενηλικίωσή" της.

Ο συγγραφέας Ντέιβιντ Μποντάνις

Ένας Αμερικανός από το Σικάγο, που τα τελευταία χρόνια ζει στο Λονδίνο, με ακαδημαϊκή καριέρα (στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης), επιτυχημένη επιχειρηματική δράση ως σύμβουλος και αναγνωρισμένη συγγραφική δραστηριότητα - αυτός είναι ο David Bodanis. Εκνεύρισε πολλούς αυστηρούς επιστήμονες, ακριβώς επειδή θέλησε να διαλύσει τα σύννεφα που σκιάζουν τον συλλογισμό του Αϊνστάιν, που τον κάνουν να φαίνεται πολύπλοκος, δυσνόητος, κατανοητός μονάχα από λίγους.

"Ωραίο το παραμύθι, αλλά τελείως ψεύτικο", θα πει στη διάρκεια μιας συνέντευξής του σε μαθητές δημοτικού σχολείου της Βρετανίας. Και θα αφηγηθεί την ιστορία του Henry Crouch, ενός δημοσιογράφου ειδικού σε θέματα… γκολφ, που ήταν από τους πρώτους που έγραψαν σχετικά με τις επιστημονικές ανακαλύψεις του Αϊνστάιν, στο φύλλο των "New York Times" στις 10 Νοεμβρίου του 1919. "Ήταν η χρονιά που ο Αϊνστάιν έγινε διάσημος. Κι αυτό επειδή κορυφαίοι αστρονόμοι και επιστήμονες που συναντήθηκαν τότε στο Λονδίνο, ανακοίνωσαν πως χάρη στην εξίσωσή του μπόρεσαν να κάνουν ακριβείς προβλέψεις για το πώς ακριβώς το φως ταξιδεύει στο Διάστημα". Ο Crouch ήξερε τα πάντα για το γκολφ, τίποτα όμως από επιστήμη. "Οι "New York Times" όμως δεν είχαν άλλον ανταποκριτή στο Λονδίνο.

Το ρεπορτάζ που έγραψε θεωρείται υπόδειγμα ανακρίβειας και πλήρους άγνοιας. Έτσι ξεκίνησε η παρεξήγηση που περιγράφει ακόμη, σε μεγάλο βαθμό, τον θρύλο του Αϊνστάιν και την ιστορία της εξίσωσης Ε=mc2".

Ο Λαβουαζιέ, η ερωμένη του Βολταίρου, ένας μέτριας μορφώσεως βιβλιοδέτης, ένας παίκτης του ράγκμπι, ο Πουανκαρέ, η Μιλέβα Μάριτς Αϊνστάιν, έχουν πολλές λεπτομέρειες να διηγηθούν. Όταν τις συγκεντρώνει ο Bodanis, περιγράφει ένα συναρπαστικό ταξίδι, με τελικό προορισμό την κατανόηση μιας εξίσωσης που διατηρεί μία από τις πρώτες θέσεις ανάμεσα στους… σταρ του 20ού αιώνα. Το "Βιβλιοδρόμιο" δημοσιεύει σήμερα ορισμένες μόνο από τις ιστορίες τού χθες που βρίσκουν συνέχεια στο αύριο - ιστορίες με ενέργεια άλλοτε καταστροφική και άλλοτε σωτήρια.

Η γυναίκα που παραλίγο να προλάβει τον Αϊνστάιν

Ο Βολταίρος και η Εμιλί. Ή αλλιώς, ο Φρανσουά - Μαρί Αρουέ και η Εμιλί ντε Μπρετέιγ, σύζυγος του στρατιωτικού Ντι Σατλέ. Τα ίδια πρόσωπα είναι. Η ιστορία τους εκτυλίσσεται στη Γαλλία του 1730. Είναι η ιστορία ενός παράνομου δεσμού, ενός δυνατού έρωτα, δεκάδων… πειραμάτων και επιστημονικών μετρήσεων. Ιστορία εξαντλητικής έρευνας και εξαντλητικού πάθους. Κομμάτι κι αυτό στη ζωή της εξίσωσης Ε=mc2. Η Εμιλί, λίγο πριν πεθάνει, (μετά από μια οδυνηρή και πολύ δύσκολη εγκυμοσύνη που έφερε στον κόσμο το μωρό του Βολταίρου) έφτασε απελπιστικά κοντά στην ανακάλυψη που θα έκανε ο Αινστάιν 300 χρόνια αργότερα! Ήταν μια γυναίκα που γεννήθηκε σε λάθος εποχή. Είχε στο μυαλό και στα χαρτιά της την εξίσωση που εξηγεί τι είναι η ενέργεια. Από τότε. Το μόνο λάθος της ήταν πως υπολόγιζε την ταχύτητα κι όχι την ταχύτητα του φωτός…

""Τον Φεβρουάριο του 1726, ο θεατρικός συγγραφέας Φρανσουά - Μαρί Αρουέ, που ήταν τότε τριάντα ενός χρονών, ήταν πεπεισμένος ότι είχε παραβιάσει με επιτυχία την πύλη του κατεστημένου της Γαλλίας. Είχε όμως ξεχάσει τον ιππότη Ντε Ροάν, ένα δυσάρεστο αλλά εξαιρετικά πλούσιο άνθρωπο τον οποίο είχε χλευάσει δημοσίως, πράγμα που είχε σαν συνέπεια τον εγκλεισμό του στη Βαστίλη. "Όταν τελικά βγήκε, πέρασε το κανάλι της Μάγχης, έχοντας ερωτευθεί την Αγγλία. Τον είχε συνεπάρει το ότι αυτό που είχε βρει εκεί ήταν μια καινούρια ιδέα, τις εργασίες του Νεύτωνα που αντιπροσώπευαν εκείνο που μπορούσε να είναι το αντίθετο του αρχαίου, κλειστού αριστοκρατικού συστήματος που είχε γνωρίσει στη Γαλλία. Ο Νεύτωνας είχε δημιουργήσει ένα σύστημα νόμων που έδειχναν λεπτομερώς και με εξαιρετική ακρίβεια πώς κινούνταν κάθε τμήμα του σύμπαντός μας. Οι πλανήτες λικνίζονταν στο διάστημα με ρυθμό και στην κατεύθυνση που περιέγραφαν οι νόμοι του Νεύτωνα· μια οβίδα που θα εκτοξευόταν στον αέρα θα έπεφτε ακριβώς στο σημείο εκείνο που έδειχναν οι υπολογισμοί του Νεύτωνα για την τροχιά της ότι έπρεπε να πέσει.

Πράγματι ήταν σαν να ζούσαμε μέσα σε ένα γιγαντιαίο κουρδιστό ρολόι και όλοι οι νόμοι του Νεύτωνα ήταν απλά τα γρανάζια που το έκαναν να δουλεύει. Αλλά εάν μπορούσαμε να απαιτούμε μια ορθολογική εξήγηση του μεγάλου σύμπαντος πέρα από τον πλανήτη μας, αναρωτιόταν ο Αρουέ, δεν θα έπρεπε να απαιτούμε το ίδιο εδώ κάτω στη γη; Η Γαλλία είχε ένα βασιλιά που απαιτούσε υποταγή με την αιτιολογία ότι ήταν ο αντιβασιλέας του Θεού επί της γης. Οι αριστοκράτες αντλούσαν την εξουσία τους από τον βασιλιά και ήταν έλλειψη σεβασμού να αμφισβητηθεί αυτό. Αλλά τι θα συνέβαινε εάν μπορούσε να εφαρμοστεί η ίδια ανάλυση που χρησιμοποιούνταν από τον Νεύτωνα στην επιστήμη για να αποκαλύψει το ρόλο του χρήματος ή της ματαιοδοξίας ή των άλλων κρυφών δυνάμεων του πολιτικού κόσμου, επίσης;

Η Εμιλί Ντι Σατλέ. Έζησε 300 χρόνια πριν από τον Αϊνστάιν και έφτασε απελπιστικά κοντά στην εξίσωση που τον έκανε διάσημο

Την εποχή που ο Αρουέ επέστρεψε στο Παρίσι, τρία χρόνια αργότερα, είχε αρχίσει να προωθεί τις νέες του ιδέες με ιδιωτικές επιστολές και τυπωμένα δοκίμια. Ο Αρουέ θα υποστήριζε σε όλη του τη ζωή το καινούριο όραμα του Νεύτωνα. Ήταν ένας καλός υποστηρικτής. Διότι το "Αρουέ" ήταν απλώς το βαφτιστικό του. Ήδη είχε διαλέξει το όνομα, με το οποίο έγινε περισσότερο γνωστός: Βολταίρος!

Αλλά ακόμη και ένας ικανός συγγραφέας, όσο πρόθυμος και αν είναι να προωθήσει κάποιο συγκεκριμένο διανοητή, δεν μπορεί να αλλάξει ένα ολόκληρο έθνος από μόνος του. Ο Βολταίρος έπρεπε να μπορέσει να θέσει τα ταλέντα του σ' ένα καθοδηγητικό κέντρο που θα μπορούσε να τα πολλαπλασιάσει. Η Βασιλική Ακαδημία Επιστημών ήταν πολύ οπισθοδρομική· εξαιρετικά προσηλωμένη στον τρόπο σκέψης της παλιάς φρουράς. Τα σαλόνια του Παρισιού δεν διέφεραν. (…) Χρειαζόταν βοήθεια. Και τη βρήκε…

Η Εμιλί ντε Μπρετέιγ κατοικούσε σ' ένα διαμέρισμα με θέα τους κήπους του Κεραμεικού στο Παρίσι, που είχε τριάντα δωμάτια και δεκαεφτά υπηρέτες. Όμως, αν και οι αδερφοί της και οι αδερφές της αποδείχτηκαν… φυσιολογικά άτομα, η Εμιλί ήταν διαφορετική. Οπως έγραψε ο πατέρας της: "Η πιο μικρή μου κόρη επιδεικνύει το μυαλό της και τρομάζει τους υποψήφιους γαμπρούς… ". Στα δεκαέξι της τη φέρανε στις Βερσαλλίες, αλλά ακόμη αντιστεκόταν.

Φανταστείτε την ηθοποιό Τζίνα Ντέιβις, που είναι μέλος της ΜΕΝΣΑ, μιας διεθνούς κοινωνίας ατόμων με υψηλό δείκτη νοημοσύνης, παγιδευμένη στον δέκατο όγδοο αιώνα. Η Εμιλί είχε μακριά μαύρα μαλλιά και μια μόνιμη έκφραση εντυπωσιακής αθωότητας αλλά διάβαζε την αναλυτική γεωμετρία του Ντεκάρτ και ήθελε οι δυνητικοί υποψήφιοι γαμπροί να κρατούν τις αποστάσεις τους. (…) Η εξυπνάδα της συντέλεσε στο να απομονωθεί στις Βερσαλίες, εφόσον εκεί δεν είχε με ποιον να μοιραστεί τον ενθουσιασμό της για τις θαυμάσιες σκέψεις που ανακάλυπτε στο έργο του Ντεκάρτ και άλλων ερευνητών. (…) Όταν η Εμιλί ήταν δεκαεννιά χρονών, διάλεξε έναν από τους λιγότερο αντιπαθητικούς αυλικούς για σύζυγό της. Ήταν ένας πλούσιος στρατιώτης που ονομαζόταν Ντι Σατλέ και έλειπε τον περισσότερο καιρό σε μακρινές εκστρατείες, έχοντας αποδεχτεί ότι αυτή θα είχε ερωτικές σχέσεις όσο εκείνος ήταν μακριά. (…)

Ο Βολταίρος ήταν ένθερμος οπαδός της επιστήμης. Με την Εμιλί Ντι Σατλέ τον ένωσε ένας παράνομος δεσμός και δεκάδες… πειράματα

Εδώ μπαίνει στη σκηνή ο Βολταίρος. "Είχα κουραστεί από την τεμπέλικη, καβγατζίδικη ζωή του Παρισιού", θυμόταν αργότερα, "… βασιλικών προνομίων, των κομματισμών και των δολοπλοκιών ανάμεσα στους μορφωμένους… Το 1733 συνάντησα μια νεαρή κυρία που συνέβαινε να σκέφτεται σχεδόν όπως εγώ…". Ο φιλόσοφος την ερωτεύτηκε και τελικά, τον ερωτεύτηκε κι εκείνη. Μαζί μοιράζονταν βαθιά ενδιαφέροντα, όπως για την πολιτική μεταρρύθμιση. Και πάνω απ' όλα, μοιράζονταν την κλίση για την προαγωγή της επιστήμης. Ο σύζυγός της είχε έναν εγκαταλελειμμένο πύργο στο Σιρέ, στη νοτιοανατολική Γαλλία. Γιατί λοιπόν να μην τον χρησιμοποιήσουν για αυθεντική επιστημονική έρευνα στη Γαλλία;

(…) Μέσα σε δύο χρόνια ο πύργος είχε τελειώσει. (…) Η Ντι Σατλέ είχε το δικό της επαγγελματικό εργαστήριο, υπήρχε μια προσωπική πτέρυγα για τον Βολταίρο, υπήρχε επίσης ένας διακριτικός διάδρομος που συνέδεε την κρεβατοκάμαρά του με τη δική της. (…) Οι περιστασιακοί επισκέπτες από τις Βερσαλίες, έβλεπαν μια όμορφη γυναίκα να μένει πρόθυμα μέσα, δουλεύοντας στο γραφείο της μέχρι αργά το απόγευμα, με είκοσι κεριά γύρω από σωρούς υπολογισμών και μεταφράσεων· ο προηγμένος επιστημονικός εξοπλισμός είχε τοποθετηθεί στη μεγάλη αίθουσα. Ο Βολταίρος ερχόταν στο γραφείο της, όχι μόνο γιατί ήθελε να κουβεντιάσουν για τον έρωτά τους - αν και, όντας ο Βολταίρος, δεν μπορούσε να αντισταθεί εντελώς σ' αυτό -, αλλά και για να αντιπαραβάλλει τα λατινικά κείμενα του Νεύτωνα με κάποια από τα πιο πρόσφατα σχόλια των Ολλανδών.

Μερικές φορές η Ντι Σατλέ πλησίασε πολύ στο να κάνει το αρχικό άλμα προς τις μελλοντικές ανακαλύψεις. Εκτέλεσε μια παραλλαγή του πειράματος του Λαβουαζιέ με τη σκουριά και εάν οι κλίμακες που ήταν σε θέση να επεξεργαστεί μηχανικά ήταν ελάχιστα πιο ακριβείς, ίσως να ήταν εκείνη που θα είχε ανακαλύψει το νόμο της διατήρησης της μάζας πριν ακόμη γεννηθεί ο Λαβουαζιέ.

Οι επιστήμονες- επισκέπτες, όπως ο Κένιχ και ο Μπερνούλι, μερικές φορές έμεναν επί εβδομάδες ή και μήνες. Ο Βολταίρος ήταν ευχαριστημένος που η εύθραυστη, νευτώνεια επιστήμη κέρδιζε έδαφος μέσω των προσπαθειών τους. Αλλά όταν εκείνος και η Ντι Σατλέ έμπλεκαν στους περιπαικτικούς, χλευαστικούς καβγάδες τους, δεν έμοιαζε ακριβώς με τον κοσμογυρισμένο και πολυδιαβασμένο άντρα που αποφασίζει πότε θα αφήσει τη νεαρή του ερωμένη να νικήσει. Η Ντι Σατλέ ήταν η αληθινή ερευνήτρια του φυσικού κόσμου και εκείνη που αποφάσισε ότι υπήρχε ένα βασικό ερώτημα στην έρευνα του οποίου έπρεπε να στραφεί: Τι είναι η ενέργεια;"."

LINK

Το βιβλίο συνεχίζεται στο Internet: http://www.davidbodanis.com