Πώς να σφάζετε πολιτισμένα

Μέρες που είναι, καθώς η παγκόσμια κοινότητα προετοιμάζεται για την επίθεση στο Ιράκ, βιβλία σαν κι αυτό είναι εύκολα παρεξηγήσιμα. Γι' αυτό ας το ξεκαθαρίσουμε απ' την αρχή: το έργο του Victor Davis Ηanson, γνωστού στο ελληνικό κοινό από το "Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο", δεν είναι μελλοντολογικό

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Το "Σφαγή και Πολιτισμός" δεν ορίζει τη δεοντολογία βάσει της οποίας θα πρέπει να διεξάγονται οι πόλεμοι από δω και πέρα ώστε οι σφαγές να παραμείνουν πολιτισμένες, κοινώς να μη γίνονται ασκόπως και άνευ συγκεκριμένου αποτελέσματος. Η σκέψη του δεν έχει σχέση με τη σκέψη του Χάντιγκτον και γι' αυτόν τον λόγο κανένα στρατηγείο δεν μπορεί να την αξιοποιήσει για τους σχεδιασμούς του.

Παρ' όλ' αυτά ο συγγραφέας αναγνωρίζει την ύπαρξη συνόρων. Όχι μόνον τα αναγνωρίζει, αλλά και τα θεωρεί απαραίτητα για την ανάπτυξη του πολιτισμού. Τα σύνορα είναι απαραίτητα, όπως και ο πόλεμος είναι απαραίτητος, αφού ο πόλεμος είναι εγγενές χαρακτηριστικό της ζωής - η σκέψη του Hanson είναι πάντα πολύ κοντά στους αρχαίους Έλληνες.

Όσο για τα σύνορα, αυτά δεν περιορίζονται στην αλλαγή των θρησκευτικών πεποιθήσεων ή των φυλετικών χαρακτηριστικών: ορίζουν έναν τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, μια νοοτροπία που πάει πολύ βαθύτερα και η οποία αποκαλύπτεται στον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται ο πόλεμος. Υπάρχει ένας δυτικός τρόπος διεξαγωγής πολέμου ο οποίος είναι σαφώς ανώτερος, πιο αποτελεσματικός και κατά συνέπεια πιο καταστροφικός από όλους τους άλλους.

Η τεχνολογία

Οι λεγόμενοι "δυτικοί" δεν επεβλήθησαν στον υπόλοιπο κόσμο επειδή είχαν την τύχη να ζουν σε μια περιοχή του πλανήτη όπου οι κλιματολογικές συνθήκες ευνοούσαν την ανάπτυξη, κατά συνέπειαν μπόρεσαν να αναπτύξουν μια τεχνολογία ανώτερη απ' αυτή των αντιπάλων τους οι οποίοι μπορεί να ήσαν ευφυέστεροι πλην όμως ατυχέστεροι, όπως υποστηρίζουν όσοι θρηνούν για τις ανισότητες του άθλιου τούτου κόσμου. Οι "δυτικοί" κατάφεραν να επιβληθούν γιατί μπόρεσαν να εντάξουν τον πόλεμο μέσα στο όλο σύστημα ορθολογιστικής οργάνωσης του κόσμου που τους επέτρεπε τη διαχείριση μιας ελευθερίας που δεν διέθεταν οι υπόλοιποι: "Ουδείς στρατός πέρα από τη Δύση στρατολόγησε μαχητές πάνω στη σαφή βάση ότι η στρατιωτική τους θητεία ήταν μέρος και τμήμα του κοινωνικού τους status ως ελευθέρων πολιτών, οι οποίοι και θα καθόριζαν το πότε, πώς και γιατί θα πήγαιναν στον πόλεμο".

Στη Σαλαμίνα

Από την εποχή των λεγεωνάριων έως την εποχή των χημικών όπλων, οι απόψεις για το πώς κερδίζονται οι πόλεμοι μένουν σταθερές, υποστηρίζει ο συγγραφέας Victor Davis Hanson

Αυτό ίσχυε το 480 π.Χ.: ο στρατός του Ξέρξη μπορεί να πνίγηκε στα νερά της Σαλαμίνας επειδή οι περισσότεροι Πέρσες δεν ήξεραν κολύμπι και με τα βαριά ρούχα που φορούσαν βυθίζονταν σε μερικά δευτερόλεπτα, όμως η μάχη κερδήθηκε διότι η τακτική ιδιοφυΐα του Θεμιστοκλή καθοδηγούσε άτομα που το καθένα υπερασπιζόταν την ελευθερία του, την υπόστασή του.

Αυτό, κατά τον συγγραφέα, ίσχυε και το 1991 στον πόλεμο του Κόλπου: "Η Δημοκρατική Φρουρά αποδείχτηκε εναντίον των Δυτικών αποτελεσματική όσο περίπου και οι Αθάνατοι του Ξέρξη. Ούτ' ένας από τους στρατιώτες που απανθρακώθηκαν από τα αμερικανικά τζετ δεν είχε ψηφίσει για την εισβολή στο Κουβέιτ ή για τη μάχη κατά των ΗΠΑ".

Από τη Σαλαμίνα το 480 π.Χ., στα Γαυγάμηλα το 331 π.Χ., στις Κάννες το 216 π.Χ., στο Πουατιέ το 732 μ.Χ., στη Ναύπακτο ώς το Μιντγουέι το 1942 και τη μάχη του Τετ στο Βιετνάμ το 1968, ο δυτικός τρόπος διεξαγωγής του πολέμου ορθολογικός, οργανωμένος με όλο και πιο αποτελεσματικές τεχνολογικές εφαρμογές, αποδεικνύεται όλο και πιο φονικός μεν, επιβεβαιώνει όμως την υπεροχή και την ύπαρξη των πολιτιστικών διαφορών δε. Από τους πολίτες των ελληνικών πόλεων που οργάνωναν τις οπλιτικές φάλαγγες, τις πιο εξελιγμένες πολεμικές μηχανές της εποχής, τους Ρωμαίους λεγεωνάριους που ανασυντάχθηκαν μετά την ήττα από τον Αννίβα στις Κάννες και έσωσαν τη Ρώμη, τους σιδερόφραχτους πεζικάριους που πολέμησαν υπό τις διαταγές του Καρόλου Μαρτέλ τους Άραβες στο Πουατιέ, ώς τους λογχοφόρους της βρετανικής αυτοκρατορίας και τους GI στη ζούγκλα του Βιετνάμ, όλοι μοιράζονται σταθερές απόψεις για το πώς διεξάγονται και πώς κερδίζονται οι πόλεμοι.

Την υπεροχή δεν τους την παρέχει ούτε η χριστιανική ηθική ούτε κάποια ανώτερη ευφυΐα ούτε καμιά γενετική γονιδιακή ιδιαιτερότητα. Εξάλλου, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, όσο μοιάζουν αυτοί οι στρατοί ανάμεσά τους - όσο κι αν απέχουν στον χρόνο - τόσο διαφέρουν οι στρατοί των αντιπάλων τους: οι Πέρσες δεν πολεμούσαν σαν τους Ιάπωνες στο Μιντγουέι και οι Ζουλού δεν πολεμούσαν σαν τους Οθωμανούς.

Το γενικό συμπέρασμα όντως έχει ενδιαφέρον: υπάρχει μια ανθρώπινη δραστηριότητα που λέγεται πόλεμος, η οποία είναι κεφάλαιο του πολιτισμού, η οποία δεν πρέπει να μας απωθεί - όπως δεν μας απωθεί η οικονομία - και την οποία ως τέτοια θα πρέπει να τη διαχειρισθούμε. Όσο για το μέλλον, ο συγγραφέας, αφού διαπιστώνει ότι έχει αποκλεισθεί η περίπτωση του ενός και ολοκληρωτικού πολέμου, και εννοείται θεωρεί αφελή την υπόθεση της παγκόσμιας ειρήνης εις το διηνεκές, κρίνει ότι τη νέα χιλιετία θα τη χαρακτηρίσουν οι σποραδικοί και ακόμη πιο φονικοί συμβατικοί πόλεμοι.

Ως παραδείγματα φέρνει τους πολέμους στα Βαλκάνια και στη Ρουάντα, τον Πόλεμο του Κόλπου. Εννοείται ότι υποτυπωδώς αν θελήσεις να επεκτείνεις τη λογική του στο παρόν, το φάσμα της εκστρατείας κατά του Σαντάμ Χουσεΐν φαντάζει τρομακτικό.

Παραλογισμός

Έχει όλα τα χαρακτηριστικά του μεταμοντέρνου παραλογισμού: διαβάζοντας το "Σφαγή και Πολιτισμός", σκεφτόμουν συνέχεια ότι αυτό που πάει να κάνει ο Μπους στο Ιράκ σίγουρα ξεπερνάει τις υστερομαρξιστικές οικονομιστικού τύπου αναλύσεις που εξηγούν τη ζωή, τον κόσμο, το σύμπαν και τον πολιτισμό βάσει της τιμής του βαρελιού του αργού πετρελαίου. Είναι προφανές ότι αυτό που πάει να στηθεί εκεί πέρα είναι μια μεγάλη σκηνοθεσία της υπεροχής τού ενός απέναντι στον άλλον, ένα είδος όπερας με πραγματικά πυρά και πραγματικά θύματα. Μέσα σ' αυτήν τη σκηνοθεσία που οργανώνει το αίσθημα της υπεροχής, μπορεί να παίζει και η τιμή του μπρεντ, όμως σίγουρα δεν εξαντλείται εκεί.

Όμως το χειρότερο δεν είναι αυτό. Το χειρότερο είναι αυτό που έχει ήδη ζήσει η ανθρωπότητα στους δύο παγκόσμιους πολέμους και κινδυνεύει να ξαναζήσει. Η πιο εφιαλτική προοπτική είναι η σύγκρουση δύο δυνάμεων που πολεμούν με δυτικό τρόπο, κοινώς ξέρουν να εξοντώνουν αποτελεσματικά τον αντίπαλό τους.

Αυτή πια όμως φαίνεται πως είναι της αρμοδιότητας της ανθρώπινης μοίρας: μάλλον εξηγείται από εκείνη την απαισιόδοξη ελληνική σκέψη του σπαραγμού που διατυπώνει ο Ευριπίδης στην "Ελένη", όταν λέει ότι ο Δίας έστειλε τον πόλεμο για να απαλλάξει τη γη από το περιττό της βάρος. Φαντασθείτε αν ζούσε στον σημερινή πλανήτη ο Δίας τι θα γινότανε.

ΦΟΝΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

"Ο δυτικός πολιτισμός χάρισε στην ανθρωπότητα το μοναδικό βιώσιμο οικονομικό σύστημα, μια παράδοση ορθολογισμού που μας επιτρέπει την υλική και τεχνολογική πρόοδο, τη μόνη πολιτική δομή που διασφαλίζει την ελευθερία του ατόμου, ένα σύστημα ηθικής και θρησκείας που αναδεικνύει τα καλύτερα στοιχεία του ανθρώπου ­αλλά και την πιο φονική χρήση των όπλων που μπόρεσε ποτέ να διανοηθεί άνθρωπος".