Ο Χάρι Μούλις γράφει για τον Αδόλφο Χίτλερ

Η σαγήνη του κακού

ΠΟΣΟ ΚΟΝΤΑ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΠΛΗΣΙΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΩΤΙΑ, ΔΙΧΩΣ ΚΙΝΔΥΝΟ ΝΑ ΤΣΟΥΡΟΥΦΛΙΣΤΕΙΣ; Ο ΟΛΛΑΝΔΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΧΑΡΙ ΜΟΥΛΙΣ ΠΑΓΙΔΕΥΕΙ ΤΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΣΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ. ΤΕΛΙΚΑ ΠΑΓΙΔΕΥΕΤΑΙ ΚΑΙ Ο ΙΔΙΟΣ.

ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Προς το τέλος του εικοστού αιώνα αναζωπυρώθηκε η φιλολογία γύρω από τον Αδόλφο Χίτλερ. Ως φόρος μνήμης προς το τέκνο που σημάδεψε τον αιώνα περισσότερο από κάθε άλλο. Ως ζοφερός οιωνός για τα δεινά που επιφυλάσσει ο εικοστός πρώτος και των οποίων - κατά μία «θεολογική» εκδοχή - ο αιμοσταγής Αυστριακός ήταν μόνον ο προάγγελος. Σοβαροί μελετητές - όπως ο Ίαν Κέρσοου - και επίμονοι δημοσιογράφοι - όπως ο Ρον Ρόζενμπαουμ - κατέθεσαν τον οβολό τους στη χιτλερολογία, αλλά δεν έδωσαν σαφή απάντηση στο αρχετυπικό δίλημμα: ανήκε ο Αδόλφος στη χορεία των εγκληματιών πολέμου, των τυράννων που θεμελίωσαν την εξουσία τους με μαζικές δολοφονίες ή στο - ελαφρώς γελοίο, με τη σημερινή μας αισθητική - πρόσωπό του ενσαρκώθηκε το ίδιο το Κακό, εν είδει αντίστροφου Ναζωραίου; Είναι φανερό πως το έδαφος αρχίζει να τρίζει κάτω από τα πόδια μας, έτσι και απορρίψουμε την εκδοχή του κακοποιού - του ξεχωριστού έστω κακοποιού, προικισμένου με ασυνήθιστη αποτελεσματικότητα - κι ενστερνισθούμε την εκδοχή του Εωσφόρου. Δύσκολα οδηγείς στο δικαστήριο τον Διάβολο. Ακόμη και αν τα καταφέρεις, οφείλεις να τον αθωώσεις. «Πώς να εναντιωθώ στη φύση μου;», θα σε ρωτήσει σκερτσόζικα και θα σε αποστομώσει.

Ο Χάρι Μούλις παίζει επικίνδυνα με τον «προκαθορισμό» του Χίτλερ

Ο Χάρι Μούλις έλκεται και από τις δύο εκδοχές. Υποκύπτει στη σαγήνη, τόσο του ιστορικού Χίτλερ όσο και του μεταφυσικού. Η καταγωγή και οι αναμνήσεις τού Μούλις - εβδομήντα έξι χρόνων σήμερα με Εβραία μητέρα - τον οδηγούν εγγύτερα προς τον ιστορικό Χίτλερ. Το ένστικτο όμως του παραμυθά πριμοδοτεί τον μεταφυσικό. Εάν ο Αδόλφος είναι ένας ακόμη «παλιανθρωπάκος», ανεξάρτητα από την κακουργηματική του εμβέλεια, δεν παρουσιάζει παρά περιορισμένο φιλοσοφικό - κατ' επέκτασιν και μυθοπλαστικό - ενδιαφέρον. Εάν είναι από γεννησιμιού του καταδικασμένος στο Κακό - όπως καταδικασμένος στο Καλό, αντιστοίχως, είναι ο Ιησούς Χριστός - προάγεται σε τραγικό ήρωα, ίσου τουλάχιστον διαμετρήματος με τους ήρωες του Βάγκνερ. Στον αντισημίτη Βάγκνερ - είδωλο του Χίτλερ διά βίου - ο Μούλις προσφεύγει και όταν αναζητά νονό για τον «γιο του κτήνους». Ποιητική αδεία, στο μυθιστόρημα του Μούλις, ο Χίτλερ αποκτά γιο με την Εύα Μπράουν και τον βαφτίζει Ζίγκφριντ. Έτσι ονομάζεται ο Τεύτωνας ήρωας που δεν γνωρίζει τι σημαίνει φόβος. Έτσι βάφτισε και ο Βάγκνερ τον δικό του γιο.

Ο Μούλις παίζει επικίνδυνα με τον «προκαθορισμό» τού Χίτλερ. Επιστρατεύει τον Σοπενχάουερ, τον Κίρκεγκορ κι εν τέλει τον Νίτσε - που βυθίστηκε στην τρέλα την ίδια ακριβώς εποχή που η Κλάρα Χίτλερ κυοφορούσε τον Αδόλφο, λες και το έμβρυο τρεφόταν από την εγκεφαλική ουσία του Γερμανού φιλοσόφου και όχι από τον πλακούντα μιας χωριάτισσας - για να ενισχύσει την εικόνα ενός Χίτλερ «αναμενόμενου», ενός μηδενιστή άγγελου-τιμωρού, μιας ηθικής «μαύρης τρύπας», που θα ρουφήξει ανεξέλεγκτα όποιον τολμήσει να προσεγγίσει στο βαρυτικό της πεδίο: τους Εβραίους, τους ομοφυλόφιλους, τους Σλάβους, τους αντικαθεστωτικούς, τον στενό του κύκλο, τον ίδιο του τον εαυτό. Από αυτήν τη ρουφήχτρα δεν θα γλιτώσει ούτε ο Ρούντολφ Χέρτερ, ο πετυχημένος και αυτάρεσκος συγγραφέας - η μυθιστορηματική «περσόνα» του Μούλις - που θ' ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Η πρόθεση του Χάρι Μούλις παραμένει αδιευκρίνιστη μέχρις εσχάτων. Πώς πρέπει να ερμηνεύσει ο αναγνώστης την παραβολή του; Ως αποτροπή ή ως υποταγή στη χιτλερική σαγήνη;

Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΘΑ ΗΤΑΝ Η ΚΟΛΑΣΗ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ

Στο μυθιστόρημα του Μούλις, ο Χίτλερ αποκτά γιο με την Εύα Μπράουν και τον βαφτίζει Ζίγκφριντ. Έτσι ονομάζεται ο Τεύτωνας ήρωας που δεν γνωρίζει τι σημαίνει φόβος. Έτσι βάφτισε και ο Βάγκνερ τον δικό του γιο

«Ξέχασα να σου πω. Χτες ο Μάρνιξ ρώτησε ξαφνικά ποιος ήταν ο Χίτλερ. Κάτι είχε πιάσει το αυτί του σχετικά. Του εξήγησα μερικά πράγματα και τότε εκείνος είπε: "Ο Χίτλερ είναι στην κόλαση. Αλλά επειδή ο ίδιος αγαπάει τις αταξίες, γι' αυτόν είναι παράδεισος. Στον παράδεισο βρίσκονται όλοι οι Εβραίοι, άρα γι' αυτόν αυτός είναι η κόλαση. Για τιμωρία λοιπόν θα έπρεπε να βρίσκεται στον παράδεισο". Πώς σου φαίνεται; Εφτά χρόνων. Κάτι μπορείς να μάθεις απ' αυτόν» (σελ. 32).