Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Βιβλιοδρόμιο :: Κριτική βιβλίου

( ένας γιάπις με χιτώνες και πολλή ψυχολογία :: 01-03-2003) 

Η ανάγνωση των «Ανέμων Πολέμου» είναι ένα… τεστ νοημοσύνης

Ένας γιάπις με χιτώνες και πολλή ψυχολογία

Ο ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΤΟΥ ΠΡΕΣΦΙΛΝΤ ΠΟΥΛΑΕΙ. ΟΧΙ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΑΣ ΑΛΛΑ ΕΠΕΙΔΗ ΚΟΛΑΚΕΥΕΙ ΤΗΝ ΕΥΚΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ.

ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Δυστυχώς ή ευτυχώς τον 5ο π.Χ. αιώνα, στην Αθήνα της κλασικής λεγομένης εποχής, δεν υπήρχαν χρηματιστήρια. Κατά συνέπειαν οι γιάπις - γιατί γιάπις υπήρχαν πάντα - έπρεπε να ανακαλύψουν με το εφευρετικό τους δαιμόνιο άλλους τρόπους για να διοχετεύσουν την ενεργητικότητά τους. Έκαναν π.χ. πόλεμο.

Οργάνωναν εκστρατείες, έπειθαν τους υπόλοιπους για τα μεγαλόπνοα σχέδιά τους και σήκωναν κατά βούλησιν το δημόσιο ταμείο. Όμως, όταν μιλάμε για εκστρατείες, μη φαντασθείτε τίποτε ταλαιπωρίες, κακουχίες, λάσπες, αίματα και λοιπές αηδίες. Όχι, μιλάμε για χλίδα, αντίστοιχη με την γιάπικη ύπαρξή τους. Κι ας μην είχαν γιγαντοοθόνες home cinema στις σκηνές τους, είχαν κάτι κουκλάρες εταίρες, φιλόσοφους, γελωτοποιούς και άλλα παρόμοια που κάνουν, ακόμη και το αίμα, να μοιάζει με διασκεδαστικό παιχνιδάκι.

Υπήρχαν βέβαια διαφορές ανάμεσα στην τότε εποχή και την σημερινή: εκτός του ότι δεν υπήρχαν χρηματιστήρια, οι άνθρωποι φορούσαν χιτώνες και πολεμούσαν με τριήρεις, δόρατα και «πυροτεχνήματα» - η λέξη βρίσκεται ατόφια στη σελίδα 476 του κειμένου όπου περιγράφεται η πολιορκία της Εφέσου. Γιατί, όλα κι όλα ο συγγραφέας έχει ανεπτυγμένο το αισθητήριο της ιστορικής ακρίβειας. Δεν του διαφεύγουν λεπτομέρειες. Ξέρει καλά τον μήνα Μεταγειτνιόνα, ξέρει τους τρόπους με τους οποίους εκτελούνταν οι κατάδικοι στην Αθήνα, όπως ξέρει και μας παραθέτει ένα ένα τα ονόματα των τριηρών που ξεκίνησαν από την Αθήνα για την καταστροφική σικελική εκστρατεία.

Όμως, ως σοφός συγγραφέας, που ξέρει ότι όλα αυτά δεν έχουν τόση σημασία, και ότι σημασία για μας έχει ο άνθρωπος με κεφαλαίο το άλφα, πάει κατευθείαν στην ουσία. Και η ουσία είναι ότι ο ήρωάς του Αλκιβιάδης ήταν γεννημένος για την επιτυχία, και ό,τι έκανε το έκανε για να υπηρετήσει τους στόχους της γεννήσεώς του και ό,τι πάθαινε το πάθαινε επειδή οι γύρω του ζήλευαν την επιτυχία του και τον πολεμούσαν.

Ηθικό δίδαγμα

Ο συγγραφέας Στίβεν Πρέσφιλντ

Το ηθικό δίδαγμα αυτής της ιστορίας εξάγεται χωρίς πολλές κουβέντες: τότε, όπως και τώρα, το ζητούμενο ήταν και είναι η επιτυχία. Απλώς κύριοι, διαβάστε την ιστορία του Αλκιβιάδη και να προσέξετε μην προκαλείτε γιατί κινδυνεύετε από τους ζηλόφθονους ανταγωνιστές.

«Η θέλησή του ήταν τόσο θαυμαστή, η εξυπνάδα του τόσο μεγάλη, ώστε έπρεπε να συγκεντρώσει κανείς όλες του τις δυνάμεις απλώς και μόνο για να τον συμβουλευτεί και να μη φανεί ανόητος». «Θέληση», «εξυπνάδα»… Ε, ναι! Οι λέξεις δεν χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν κάποιον νεοπροτεστάντη ήρωα της νεοαμερικανικής θεολογίας της επιτυχίας, ο οποίος είναι έτοιμος να καταναλώσει το περίσεμμα της ενεργείας του για να απαλείψει το «κακό» από την γη, αλλά εκείνον τον τσόγλανο Έλληνα, τον Αλκιβιάδη, αυτόν που τους ξεσήκωσε να πάνε στη Σικελία, ύστερα πούλησε την Αθήνα στην Σπάρτη για να επιστρέψει θριαμβευτής. Τόσο θριαμβευτής που: «Οι μικρέμποροι πουλούσαν στους δρόμους εικόνες του πάνω σε πιάτα και αυγοθήκες, σε στρογγυλά ανάγλυφα, σε υφαντές ταινίες για το κεφάλι και σε χαλιά, σε σημαιούλες και σε χαρταετούς» - δυστυχώς υπήρχε μια έλλειψη t-shirt τις ημέρες εκείνες στην Αθήνα.

Όμως, μη γελιέστε. Το έργον είναι έξυπνα γραμμένο και εκτός του ότι περιγράφει ωραίους ανθρώπους - ακόμη και ο δασύτριχος και αιματώδης κατά τον Πλούταρχο, Σπαρτιάτης Λύσανδρος είναι ωραίος για τον Πρέσφιλντ - μάλλον γιατί στο μεταξύ σταμάτησε να καπνίζει και να τρώει κόκκινο κρέας. Έχει δε και ωραία ευρήματα. Δεν ξέρω εσείς τι λέτε, αλλά εμένα προσωπικά, μου άρεσε εκείνο το υποκοριστικό με το οποίο φωνάζουν όλοι τον αφηγητή της ιστορίας. Αυτός, ο οποίος υποτίθεται ότι είναι ο δολοφόνος του Αλκιβιάδη ακούει στο όνομα Πολεμίδης, όλοι όμως, για κάποιον ανεξήγητο λόγο, τον φωνάζουν «Πόμο». Μερικοί, οι πιο κοντινοί του, τον φωνάζουν και «Πόμο ο παλιόφιλος».

Κολακεία της άγνοιας

Ωραίος και καθαροπρόσωπος σαν… ξανθός Έλληνας σε χλιδάτο ντεκόρ, ο χολιγουντιανός Ηρακλής που οι φίλοι του τον φωνάζουν «Herk» (Χερκ) θριαμβεύει πάνω στο «κακό» όπως ο Αλκιβιάδης του Πρέσφιλντ. Δεξιά, αρχαία προτομή του Αλκιβιάδη

Last but not least. Το μυθιστόρημα έχει και ψυχολογία. Ψυχολογία η οποία πολλές φορές σε αφήνει αδιάφορο, πολλές φορές σε κάνει να σκας στα γέλια, πολλές φορές σε αφήνει άφωνο με τα ψυχολογικά της βάθη. Ποιος Ντοστογέφσκι θα μπορούσε να αποδώσει με τόσο άμεσο και καίριο τρόπο την απεγνωσμένη κραυγή της πόρνης Ευνίκης, η οποία, αφού βάλει τα κλάματα απευθύνεται στην αιωνιότητα με ένα: «Δεν ξέρεις τι σημαίνει να είσαι γυναίκα σ' έναν αντρικό κόσμο…». Ο συγγραφέας, είναι η αλήθεια, δεν μας εξηγεί τι ακριβώς σημαίνει να είσαι γυναίκα σ' έναν αντρικό κόσμο, όμως κάτι τέτοια είναι που αποδεικνύουν πόσο μεγάλος ψυχολόγος είναι. Οι μεγάλοι ψυχολόγοι σε αφήνουν να συμπληρώσεις μόνος σου τα κενά, για να μπορούν αυτοί να ολοκληρώσουν τα τεστ νοημοσύνης και τις στατιστικές τους. Γιατί είναι η αλήθεια ότι η ανάγνωση του βιβλίου αυτού είναι ένα είδος τεστ νοημοσύνης.

Το βιβλίο πουλάει πολύ και πουλάει καλά. Πολλοί θα αναφερθούν, για να εξηγήσουν το φαινόμενο, στο ελληνικό του θέμα, στην καφενόβιο ψυχολογία του, στην φιλοσοφία του που θυμίζει πάνελ σε μεταμεσονύκτια εκπομπή ιδιωτικού καναλιού. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και κάτι ακόμη, που νομίζω ότι αποτελεί και το πάγιο χαρακτηριστικό των μπεστ-σέλερ των τελευταίων ετών: δίνει την εντύπωση ότι λέει στον αναγνώστη του κάτι δύσκολο και σπουδαίο, ενώ στην πραγματικότητα κολακεύει την ευκολία του και την άγνοιά του.

Έχω διαβάσει τρεις βιογραφίες του Αλκιβιάδη: αυτήν που έγραψε η Ζακλίν Ντε Ρομιγί - και κυκλοφορεί στις εκδόσεις Άστυ - την βιογραφία που έγραψε ο δάσκαλός της Ζαν Ατσφέλντ - η οποία δεν κυκλοφορεί πουθενά - και το «Ο Κύριος μου Αλκιβιάδης» του Άγγελου Βλάχου. Οφείλω να ομολογήσω ότι τέτοια πλάκα, όση έκανα διαβάζοντας τους Ανέμους του Πολέμου, δεν έκανα με καμία από τις προηγούμενες. Ίσως κι αυτός είναι ο κύριος λόγος που πουλάει: το βιβλίο έχει πλάκα.

Και κάτι ακόμη. Χαρίζω μία σειρά από τα βιβλία μου (ας το παίξω και λίγο Μ. Ανδρουλάκης) σε όποιον μου πει τι σημαίνει η φράση: «Η ευτυχία δεν φαινόταν να απέχει πολύ από την ξέρα» που βρίσκεται στη σελ. 427 του βιβλίου.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ

«Αντικειμενικός του σκοπός δεν ήταν μόνον η απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, αλλά μετά θα βαδίζαμε ενάντια στις Σάρδεις, στα Σούσα, στην Περσέπολη. Με άλλα λόγια, θα προσπαθούσαμε να κατακτήσουμε ολόκληρη την αυτοκρατορία».