Το νέο μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου

Κόκκινος κόσμος σαν τα κόκκινα μαλλιά της

ΜΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΕΚΔΟΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ ΟΤΑΝ ΑΡΧΙΖΕ ΝΑ… ΜΙΚΡΑΙΝΕΙ. ΕΝΑ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΤΟ ΓΥΡΙΣΜΑ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΓΑΜΟΥ ΠΟΥ ΣΥΝΤΡΙΒΕΤΑΙ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΛΙΟ ΚΟΣΜΟ: ΤΟ «ΑΛΜΠΑΤΡΟΣ» ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΙΟ ΦΙΛΟΔΟΞΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ.

ΜΙΚΕΛΑ ΧΑΡΤΟΥΛΑΡΗ

Φαίνεται ίσως παράξενο, αλλά δεν υπάρχουν πολλά μυθιστορήματα που να βλέπουν την Αγγλία χωρίς λανθάνοντα πατριωτισμό και διδακτισμό - απ' έξω δηλαδή - και να στέκονται στη βρετανική Αριστερά και τις αντιθέσεις που την υπονόμευσαν. Εκεί ψηλά έβαλε τον πήχυ η Σώτη Τριανταφύλλου, αντλώντας υλικό από τις σπουδές Ιστορίας που έχει κάνει, από την εξοικείωσή της με την αγγλοσαξονική κουλτούρα και από τη σημασία που δίνει στην πολιτική, με την έννοια της συμμετοχής στην κοινωνία. Και, φυσικά, δεν διάλεξε τυχαία αυτό το φόντο, την Αγγλία μεταξύ 1880-1919, για το 6ο μυθιστόρημά της. Η βρετανική ηγεμονία που σφράγισε τον 19ο αιώνα παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την ηγεμονία των ΗΠΑ, οι οποίες αναδείχθηκαν σε παγκόσμια υπερδύναμη κατά τον 20ό αιώνα. Και όπως ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος ανατίναξε τις ψευδαισθήσεις του παλιού κόσμου, έτσι και οι πόλεμοι που τον ακολούθησαν (ή που επίκεινται) διαψεύδουν τις προσδοκίες ότι ο κόσμος που προοδεύει είναι έτοιμος να εφαρμόσει τα οράματα της κοινωνικής δικαιοσύνης και μεταρρύθμισης. Η ανθρωπότητα ήταν και είναι «μια έκθεση φρικαλεοτήτων» για τις οποίες, όπως με μαστοριά περιγράφει η συγγραφέας, δεν ευθύνονται μόνο οι «ισχυροί».

Ούτε είναι τυχαίο λοιπόν που το βιβλίο ανοίγει με την υπόθεση ενός (χειροπιαστού) τέρατος, του «ανθρωπου-Ελέφαντα», και κλείνει με ένα τερατώδες γεγονός, τον «Μεγάλο Πόλεμο», σταματώντας τόσο στον Πόλεμο των Μπόερς ή στην ανοιχτή πληγή του ιρλανδικού προβλήματος όσο και στο κίνημα των «σουφραζετών», με τις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις του, με τις ταξικές αντιθέσεις στον ίδιο του τον πυρήνα. Κι όλα αυτά, προκειμένου να σχολιαστούν, τελικά, στάσεις ζωής. Διότι το «Άλμπατρος» είναι λιγότερο ένα ιστορικό μυθιστόρημα και περισσότερο ένα μυθιστόρημα ιδεών, που πείθει (αν δεν συναρπάζει) τον αναγνώστη, επειδή ακριβώς η «μεγάλη» Ιστορία χωνεύεται βαθιά στις πολυάριθμες «μικρές» ιστορίες των ηρώων του.

Στο κέντρο του μυθιστορήματος είναι η Μόλλυ και ο Έντμουντ, που η εποχή δεν τους άφησε περιθώρια ούτε να αγαπήσουν ούτε να αγαπηθούν όσο τους άξιζε. Η Μόλλυ Γιάρροου, «που τα κόκκινα μαλλιά της έδιναν χρώμα στον κόσμο», είναι μια αιρετική σουφραζέτα, μια ακτιβίστρια με την ψυχή, τη σκληρότητα και το πείσμα παιδιού, που θυμίζει yippee της δεκαετίας του '60. Γεννημένη σε μια υποβαθμισμένη συνοικία του Λονδίνου το 1880, «μια εποχή που κανένας δεν πέθαινε από γερατειά», είχε σκοπό να καλυτερέψει τη ζωή της, κατάφερε να μπει στο Πανεπιστήμιο, είδε τις γυναίκες (άνω των 30) να κατακτούν το δικαίωμα της ψήφου το 1919, αλλά δεν είδε ποτέ… τη φαντασία στην εξουσία. Η Μόλλυ παντρεύεται τον Έντμουντ Μάθιουσελντ, αριστοκράτη που απαρνήθηκε τα προνόμιά του και πήρε το όνομά της αλλά ο γάμος τους, που ανέτρεψε τις βικτωριανές αξίες, ανέτρεψε τελικά και τον εαυτό του. Ο Έντμουντ έγινε μεταρρυθμιστής πολιτικός, που δεν έπαυσε να καυτηριάζει την κυρίαρχη πουριτανική ηθική, τον βρετανικό ιμπεριαλισμό και να αντιτίθεται στον πόλεμο, αλλά τελικά κατάλαβε «πως το να σοκάρεις τον κόσμο είναι απείρως ευκολότερο από το να τον αλλάξεις». Αυτός έδωσε στο μυθιστόρημα τον τίτλο του, καθώς έμοιαζε με άλμπατρος, αυτό το μεγάλο και άκακο ωκεάνιο πουλί που οι ναυτικοί θεωρούν γρουσουζιά να σκοτώσουν…

Ο αναγνώστης παρακολουθεί τους δύο ήρωες να αρνούνται τις κατευθυντήριες γραμμές και τους περιορισμούς της κοινωνικής τους προέλευσης, να αγωνίζονται για την αλλαγή, να αποτυγχάνουν, αλλά να μην υποχωρούν. Γύρω τους περιστρέφονται υπαρκτά ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Τσώρτσιλ, η Αλεξάντρα Κολοντάι, ο Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω, ο Μαλατέστα, ο Ίμον ντε Βαλέρα κ.ά., αλλά και πλήθος επινοημένοι χαρακτήρες, χτισμένοι με μαστοριά: ταξικοί αποστάτες, κοράκια της εξουσίας, διπλωμάτες που κάνουν το μεγάλο άλμα, επαναστατημένοι προλετάριοι, κοσμικές κυρίες και σουφραζέτες που γίνονται επαγγελματίες του κινήματος - πρόσωπα με περισσότερο ή λιγότερο χαλαρές συνειδήσεις που κονταροχτυπιούνται με τις ελπίδες τους, σε «έναν κόσμο που τους έπεφτε βαρύς». Έναν κόσμο που πρέπει να «χωνέψει» τον Τζακ τον Αντεροβγάλτη και τον Ένγκελς, τη βασίλισσα Βικτωρία και τον Όσκαρ Ουάιλντ, τη σταύρωση των αιχμαλώτων στη Ν. Αφρική και τον πρώτο ανθρακωρύχο βουλευτή… Η Σώτη Τριανταφύλλου καταφέρνει να δώσει πνοή σ' αυτόν τον κόσμο χωρίς να τον χωρίσει σε καλούς - κακούς, θύτες - θύματα, σωστές - λανθασμένες ενέργειες. Αυτή είναι η μεγαλύτερη αρετή του «Άλμπατρος».