Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Κριτική κινηματογράφου

( θεοκρατικές και ανθρώπινες αγριότητες :: 14-02-2003) 

Θεοκρατικές και ανθρώπινες αγριότητες

Το «μισό του ουρανού», οι γυναίκες, εξορίζονται, αυτοκαταπιέζονται ή απομονώνονται, αφού οι άνδρες φτιάχνουν τους νόμους - αν και μερικές φορές γίνονται μπούμερανγκ, όπως στην περίπτωση του Τζακ Νίκολσον. Επτά νέες ταινίες για όλα τα γούστα

ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΓΙΟΣ

Η υποκρισία του ισχυρού είναι νόμος και μάλιστα ηθικός! Ελάτε να δείτε τις «Κόρες της ντροπής» (The Magdalene sisters) και θα καταλάβετε την υποκρισία της Δύσης που κατηγορεί τα θεοκρατικά και σκοταδιστικά καθεστώτα των μουσουλμάνων, τη στιγμή που κι εδώ η εξουσία της Καθολικής Εκκλησίας έκανε, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, τις δικές της θηριωδίες!

Τύφλα να 'χουν όλα τα σπέσιαλ εφέ, οι ψηφιακές λήψεις στο Διάστημα και στο… μυαλό, όταν στο φιλμ του Πίτερ Μάλαν σού κόβεται η ανάσα μόνο και μόνο από την αγριότητα της ανθρώπινης… αγιότητας!

«Όταν η εσωτερική ανάγκη - και ανασφάλεια - του ανθρώπου για πίστη σε μια ανώτερη δύναμη γίνεται εξουσία, κάθε θεοκρατικό καθεστώς, χριστιανικό ή μη, εξαπολύει πόλεμο ενάντια στην ανθρώπινη φύση και την οδηγεί στο αφύσικο», λέει έξαλλη η Αντιγόνη μετά τη δημοσιογραφική προβολή της ταινίας.

Το φιλμ παρακολουθεί την ιστορία τεσσάρων γυναικών στη δεκαετία του '60 - την εποχή της γυναικείας… απελευθέρωσης! - που ζουν μία κατάσταση μεσαιωνικού εφιάλτη σε ένα από τα περιβόητα μοναστήρια της Αγίας Μαγδαληνής στην Ιρλανδία. Φυλακίστηκαν - στην κυριολεξία - εκεί γιατί… αμάρτησαν: απέκτησαν παιδί εκτός γάμου ή είχαν παράνομο ερωτικό δεσμό! Βλέπεις, οι άνδρες που το έκαναν μαζί τους, δεν ήξεραν τίποτα για τον… φόνο, οπότε και ο νόμος, που αυτοί έφτιαξαν, δεν τους ζήτησε καμία ευθύνη. Και η ζωή στο μοναστήρι-στρατόπεδο συγκέντρωσης περιελάμβανε: σκληρή δουλειά από το πρωί μέχρι το βράδυ, νηστεία, μεσαιωνικές συνθήκες διαβίωσης για τις έγκλειστες, προσευχή και μαστίγωμα στο παραμικρό παράπτωμα! Και όλα αυτά μέχρι το 1996 που έκλεισε και το τελευταίο… φιλανθρωπικό κολαστήριο. Και από τον 19ο αιώνα που ιδρύθηκαν μέχρι να ξεκουμπιστούν βρήκαν άγριο θάνατο σε αυτά πάνω από 30.000 γυναίκες!

Τι να τα κάνεις τα σπέσιαλ εφέ όλου του Χόλιγουντ όταν στις «Κόρες της ντροπής» σε πιάνει το στομάχι σου από την ανθρώπινη αγριότητα!

«Και, βέβαια, η Καθολική Εκκλησία ουδέποτε απολογήθηκε για αυτά τα κατορθώματά της. Ούτε της ζητήθηκαν ευθύνες από τις κυβερνήσεις των δυτικών χωρών - σικέ το παιχνίδι… Αλλά, πάμε παρακάτω. Γιατί, τώρα, βλέπεις κινδυνεύει η παγκοσμιοποίηση από τους βάρβαρους μουσουλμάνους», σαρκάζει ο Δημήτρης.

Ο Πίτερ Μάλαν - σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός, όλοι τον θυμόμαστε από την έξοχη ερμηνεία στο φιλμ του Κέν Λόουτς «Το όνομά μου είναι Τζο» - δίνει γροθιά στο στομάχι. Σκηνοθετεί ένα τραχύ φιλμ που σου… κάθεται στον λαιμό. Καταφέρνει να μη σου θυμίζει δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, αν και οι χαρακτήρες των ηρώων του - έγκλειστα κορίτσια, καλόγριες, παπάδες - έχουν τέτοια φυσικότητα που σε τρομάζουν! Άλλη μια φορά οι Αγγλοσάξονες ηθοποιοί είναι ασυναγώνιστοι. Μία σκηνοθεσία που σε κάνει να βλέπεις μια πλάκα σαπούνι, ένα ποτήρι νερό, ένα κομμάτι ψωμί, ένα κορδόνι παπουτσιών να… απειλούν να σε πνίξουν. Και ο «υγιεινός», «τακτοποιημένος» κόσμος τού μοναστηριού σε κάνουν να πεις ανάθεμα την ώρα και τη στιγμή που γεννήθηκα άνθρωπος!

Μοναδική ένσταση: η σκηνοθεσία του Πίτερ Μάλαν δεν καταφέρνει να αποφύγει την αίσθηση - αν και ο ίδιος δεν το ήθελε - ότι παρακολουθείς τηλεταινία του BBC… Αν είχε «κλέψει» λίγο Καρλ Ντράγιερ θα έκανε ένα φιλμ καταπέλτη. Δικαιωματικά κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ της Βενετίας, το 2002.

Όλη η ζωή σε κενό αέρος

Και ξαφνικά, με τη σύνταξη πανικοβάλλεσαι! Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει να λένε γύρω μας «δεν βγαίνω στη σύνταξη, γιατί τι θα κάνω μετά;». Αυτός ο πανικός τής αρχής του τέλους βρίσκει στον Τζακ Νίκολσον τον ιδανικό ερμηνευτή του στη μαύρη κωμωδία «Σχετικά με τον Σμιντ» (About Schmint). Αρκεί και μόνο να τον σκεφθείς στον ρόλο του σνομπ συνταξιούχου, που όλοι και όλα τού βρωμάνε και τον κάνουν να ξινίζει τα μούτρα του για να γελάσεις! Επόμενο, λοιπόν, να έχει θέσει - άλλη μία φορά - σοβαρή υποψηφιότητα για Όσκαρ…

Δεν φθάνει, λοιπόν, που ύστερα από 40 χρόνια αδιάκοπης δουλειάς ο Τζακ Νίκολσον βγαίνει στη σύνταξη και νιώθει να μην έχει κανέναν προορισμό, το μοναχοπαίδι του ετοιμάζεται να παντρευτεί έναν τελείως αφελή και κενό τύπο, ενώ ύστερα από 42 ολόκληρα χρόνια γάμου χάνει και τη γυναίκα του! Είναι να μην τα… παίζεις; Χωρίς δουλειά, σύζυγο και οικογένεια, ψάχνει από κάπου να πιαστεί. Και ξεκινάει ένα ταξίδι στο παρελθόν του για να ανακαλύψει ξανά τον εαυτό του. Αλλά η ζωή δεν αστειεύεται. Όταν δεν κάνεις τη σωστή κίνηση την ώρα που πρέπει, «δεύτερη φορά δεν έχει», όπως έγραφε και ο Ελύτης. Φθάνει στην κόρη του, προσπαθεί να της αλλάξει μυαλά, γνωρίζει τους συμπεθέρους, μα τίποτα, κανείς δεν τον καταλαβαίνει.

Συνταξιούχος στα πρόθυρα νευρικής κρίσης ο Τζακ Νίκολσον στη μαύρη κωμωδία του «δικού» μας Αλεξάντερ Πέιν

Και, ω του θαύματος, η σωτηρία της ψυχής του έρχεται μέσα από την ταχυδρομική… υιοθεσία. Όταν κι αυτός - σαν τόσους άλλους χορτάτους Δυτικούς… - υιοθέτησε ένα εξάχρονο ορφανό της Τανζανίας στέλνοντας 22 δολάρια τον μήνα σε έναν οργανισμό που διαφήμιζε τους φιλανθρωπικούς του σκοπούς στην τηλεόραση! Αλληλογραφεί μαζί του και εξομολογώντας του πράγματα που δεν είπε ποτέ σε κανέναν - ούτε στον εαυτό του! - η ελπίδα ξαναφωτίζει τη ζωή του.

«Αν όλα στο μυαλό μας είναι, η αυταπάτη μπορεί να σου δώσει μια χαρά ελπίδα », σχολιάζει πικρά ο Δημήτρης, αλλά η Αντιγόνη τον κόβει λέγοντας «μη γίνεσαι κυνικός, η κόλαση δεν είναι οι άλλοι, αλλά εμείς, οπότε καλά κάνει και ανακαλύπτει μία διέξοδο, αφού η νεκρωμένη κοινωνία γύρω του έχει κλείσει την πόρτα»… Κι εγώ σκέπτομαι πολλούς γνωστούς μου - αλλά και τη φίλη μου την Αγγελική - που έκαναν κάτι τέτοιο ή θέλουν να υιοθετήσουν διάφορα ταλαιπωρημένα παιδιά.

Και ο «δικός» μας 32χρονος Αλεξάντερ Πέιν - Αλέξανδρος Παπαδόπουλος σκηνοθετεί - και κυρίως σκιαγραφεί μέσα από το έξοχο σενάριο που έγραψε με τον Τζιμ Τέιλορ - ζηλευτά την «ασήμαντη» ζωή των ηρώων του. Γιατί η αληθινή κωμωδία βγαίνει μέσα από τον μεγάλο πόνο. Μπορεί ο Τζακ Νίκολσον να επαναλαμβάνεται, αλλά είναι απολαυστικός αυτοσαρκαζόμενος.

Τσεχωφική κωμωδία στην ελληνική επαρχία

Κοίτα να δεις που μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό η ταινία με τον Τζακ Νίκολσον με την παράλογη κομεντί ηθών της σημερινής ελληνικής κοινωνίας «Θα το μετανιώσεις» της Κατερίνας Ευαγγελάκου!

Ευτυχώς για μας που η Μάνια Παπαδημητρίου - έξοχη και της άξιζε το βραβείο που πήρε - βάζει φρένο στη σύμβαση και τη μιζέρια στα 40της και δεν φθάνει τα 65, όπως ο Τζακ Νίκολσον! Οι ομοιότητες δε με την ταινία του Πέιν δεν σταματούν στους χαρακτήρες των ηρώων, αλλά επεκτείνονται και στη «ματιά» με την οποία κοιτάζουν οι δύο σκηνοθέτες τον κοινωνικό τους χώρο - άτιμα… γονίδια της πατρίδας, τι κάνετε!

Το «δικό» μας Μαράκι είναι ένα κορίτσι της διπλανής πόρτας: διάνοια στο σχολείο, αρνείται να δώσει εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο, ξεμένει στην επαρχία φτιάχνοντας και πουλώντας σπέσιαλ παστα-φλόρες, ενώ γίνεται χαλί και την πατούν οι πάντες - αδέλφια, γονείς, φίλοι, εραστές, συμπολίτες - και από πάνω τη θεωρούν και παράξενη γεροντοκόρη… Ώσπου λέει σώνει και σωριάζεται φαρδιά-πλατιά στη μέση της κεντρικής πλατείας της πόλης της! Μέχρι να αναγκαστούν οι πάντες να τρέξουν από πάνω της και να πείσει η ίδια τον εαυτό της να αλλάξει τακτική! Διαφορετικά θα γίνεται θυσία για όλους, η ζωή θα φύγει κι άντε πιάσ' την μετά…

Καιρό, τώρα, της λέει ο εαυτός της «Θα το μετανιώσεις» και η Μάνια Παπαδημητρίου κάνει τη δική της επανάσταση στην κωμωδία της Κατερίνας Ευαγγελάκου

«Επιτέλους, μια κωμωδία από Ελληνίδα σκηνοθέτιδα που αφουγκράζεται την καρδιά της κοινωνίας της και κάνει μία ταινία "πέρα από φύλα". Μια κομεντί ηθών που αναζητεί με χαρούμενη διάθεση τη σωτηρία της συνείδησης στο απλό, στο μη ευτελές, μακριά από το βόλεμα του σνομπ και ξιπασμένου μικροαστισμού μας», λέει απνευστί η Αντιγόνη.

Και δεν είναι μόνο η Μάνια Παπαδημητρίου αφοπλιστική. Τι να πεις για την Υβόννη Μαλτέζου - βραβείο β' γυναικείου ρόλου -, τον Χρήστο Στέργιογλου, τη Λένα Κιτσοπούλου, την Ιωάννα Τσιριγκούλη. Και πάνω απ' όλα, για το σενάριο που έγραψε η σκηνοθέτις με τη συνεργασία τών Νίκου Παναγιωτόπουλου και του Γιώργου Αργυροηλιόπουλου, ο οποίος έκανε και τη διεύθυνση της φωτογραφίας. Δεν έχει, δηλαδή, αδυναμίες; Ναι, κυρίως, στην ενότητα της δράσης και στο αφηγηματικό δέσιμο των σκηνών. Την επόμενη φορά - υπάρχει, ήδη, έτοιμο σενάριο - θα προσεχθούν. Σημασία έχει ότι το φιλμάκι τής Ευαγγελάκου διαθέτει ψυχούλα.

Εγκλήματα…

Πέρασαν 14 χρόνια από την εποχή του «Σεξ, ψέματα και βιντεοταινίες» και 12 από τον «Κάφκα» για να… ξυπνήσει ο Στίβεν Σόντερμπεργκ, αλλά είναι αργά. Δεν μπορείς να έχεις και την πίτα αφάγωτη - την αγωνία σου να δημιουργήσεις - και τον σκύλο - το Χόλιγουντ - χορτάτο. Τι σημαίνει αυτό; Δεν μπορείς να πετύχεις τίποτα κάνοντας ένα ριμέικ - «Solaris» - της μεταφυσικής αριστουργηματικής αλληγορίας του Αντρέι Ταρκόφσκι με τη χολιγουντιανή λογική μιας διαστημικής ταινίας! Ακόμα και οι στίχοι του Ντίλαν Τόμας, «Και ο θάνατος βασιλεία δεν θα έχει», γίνονται ξεκάρφωτα τσιτάτα. Πώς να σε πείσει ο Τζορτζ Κλούνεϊ ως διακεκριμένος ψυχαναλυτής που στέλνεται σε διαστημικό σταθμό, ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη Σολάρις, για να μελετήσει την ανεξήγητη συμπεριφορά των επιστημόνων που δουλεύουν εκεί και έχουν «αιχμαλωτιστεί» από τον χωροχρόνο; Το στόρι βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο του Στάνισλαβ Λεμ, το οποίο παραμένει ένα από τα πιο προχωρημένα βιβλία που έχουν γραφτεί για την αγωνία του ανθρώπου περί «αρχής», «τέλους» και μετά τον θάνατο τι;

Ευτυχώς που υπάρχει και η διαστροφική φάτσα του Κέβιν Μπέικον ως κακού, γιατί η Σαρλίζ Θερόν είναι αυτό που είναι: αδιάφορη… Διαφορετικά δεν θα είχαμε ούτε καν ένα ψυχανώμαλο Β' movie στην «Παγιδευμένη» (Trapped), του Λουίς Μαντόκι.

Αφήστε την να παραμένει «Ασύλληπτη συμμορία» (Riders) η ταινία του Ζεράρ Πιρέζ. Δεν αξίζει ούτε να την… κυνηγήσετε - πόσο να τη δείτε. Τα κόλπα μιας συμμορίας που πάει να κάνει την τελευταία δουλειά της.

Απονεύρωση συναισθημάτων

Το να μαγειρεύεις καλά είναι τέχνη, το να απολαμβάνεις είναι αγάπη! Αλλά η ηρωίδα της 37χρονης Γερμανίδας σκηνοθέτιδας Σάντρα Νέτελμπεκ στο φιλμ «Bella Martha» δεν το ξέρει. Μπορεί να είναι σεφ πρώτης γραμμής σε ένα σικ γερμανικό ρεστοράν, να κάνει δεξιοτεχνικές πιρουέτες… μαγειρικής τέχνης, αλλά η ίδια δεν μπορεί να νιώσει τι εστί απόλαυση! Κι αυτό γιατί της λείπουν ο έρωτας και η επαφή. Δεν ξέρει πάντως τι σημαίνουν αυτά και δόξα τω Θεώ της γερμανικής απονεύρωσης συναισθημάτων, περνάει μία χαρά.

«Bella Martha»: απονεύρωση συναισθημάτων

Ώσπου ένας εξωστρεφής και πολυλογάς Ιταλός σεφ - πειστική γραφική καρικατούρα Ιταλού ο Σέρτζιο Καστελίτο - και ένα 8χρονο κοριτσάκι - η κόρη τής αδελφής της που σκοτώθηκε σε τροχαίο - θα ταράξουν τη μακαριότητά της. Τον πρώτο τον βλέπει σαν «απειλή» να της φάει τη θέση, ενώ τη δεύτερη την παίρνει υπό την κηδεμονία της. Και άντε τώρα, αυτή η ωραία παγωμένη να πλησιάσει την ψυχή ενός μικρού και πονεμένου πλάσματος.

Ευτυχώς, πάντως, που ο έρωτας και το φαγητό περνούν από το… στομάχι και η χημεία τους θα αναστατώσει μέχρι και την ωραία παγοκολόνα ηρωίδα μας - την παίζει πολύ καλά η Μαρτίνα Γκέντεκ. Άσε που στο τέλος θα «επαναστατήσει» στην ίδια τη γερμανική φύση της και θα κατέβει προς τη φλύαρη, αλλά με μεσογειακό ταμπεραμέντο, Ιταλία! Αν η σκηνοθέτιδα είχε «γεμίσει» δραματικά περισσότερο το σενάριό της, το αποτέλεσμα θα είχε πολύ καλύτερη γεύση.

Τα Oscar της εβδομάδας

Ταινίας: «Οι κόρες της ντροπής»

Σκηνοθεσίας: Αλεξάντερ Πέιν («Σχετικά με τον Σμιντ»)

Σεναρίου: Κατερίνα Ευαγγελάκου («Θα το μετανιώσεις»)

Α' ανδρικού ρόλου: Τζακ Νίκολσον (για τον Σμιντ)

Α' γυναικείου ρόλου: Μάνια Παπαδημητρίου (δεν το… μετάνιωσε)

Β' ανδρικού ρόλου: Υβόννη Μαλτέζου (κι αυτή… αμετανόητη)

Καλών προθέσεων: «Bella Martha»

Διαστροφικού κακού: Κέβιν Μπέικον («Παγιδευμένη»)

Κοινωνικής υποκρισίας: «Οι κόρες της ντροπής»

Ιεροσυλίας: «Solaris»

Αδιαφορίας: «Ασύλληπτη συμμορία»