Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Η Οικονομία :: Συνεχής συνέντευξη-πορτρέτο

( λουκάς παπαδήμος - σκιά πολέμου στην οικονομική ανάπτυξη :: 11-01-2003) 

Λουκάς Παπαδήμος Σκιά πολέμου στην οικονομική ανάπτυξη

ΕΙΡΗΝΗ ΧΡΥΣΟΛΩΡΑ

Το κλίμα πολέμου έχει ήδη ρίξει τη σκιά του στην οικονομία και προκαλεί αβεβαιότητα για την ανάκαμψη, που περιμένει η Ευρώπη το δεύτερο εξάμηνο του χρόνου, σημειώνει σε συνέντευξή του στην "ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ" ο κ. αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Λουκάς Παπαδήμος. Αν και σημειώνει ότι το μέγεθος των επιπτώσεων του πολέμου θα εξαρτηθεί από τη διάρκεια και την έκτασή του, ο Παπαδήμος αφήνει να εννοηθεί ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα προχωρήσει σε νέα μείωση επιτοκίων, "εάν η οικονομική δραστηριότητα παραμείνει υποτονική για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και οι προοπτικές ανάκαμψης απομακρυνθούν". Υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι θα συνεχιστεί η αναμενόμενη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού. Επίσης, στη συνέντευξή του, ο κ. Παπαδήμος μιλά: - Για τον υψηλό πληθωρισμό. - Για τα αρνητικά επιτόκια. - Για την καθυστέρηση των διαρθρωτικών αλλαγών.

Ανακοινώνοντας τη μείωση των επιτοκίων, τον Δεκέμβριο του 2002, ο πρόεδρος της ΕΚΤ κ. Βιμ Ντούιζενμπεργκ είπε ότι οι πληθωριστικές πιέσεις έχουν πλέον περιοριστεί λόγω των χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης. Μήπως, αντί του πληθωρισμού, η Ευρώπη αντιμετωπίζει πλέον κίνδυνο αποπληθωρισμού, τύπου Ιαπωνίας, ιδίως σε ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία;

"Ο κίνδυνος αποπληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ είναι πολύ μικρός, σχεδόν αμελητέος. Η εκτίμηση αυτή βασίζεται αφενός στην αξιολόγηση των διαθέσιμων στοιχείων σχετικά με την εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας και των τιμών το 2002 και αφετέρου στην αναμενόμενη επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης και περιορισμένη υποχώρηση του πληθωρισμού στην ευρωζώνη το 2003.

Οι ανησυχίες που έχουν εκφραστεί για τον κίνδυνο αρνητικού πληθωρισμού, δηλαδή για το ενδεχόμενο μείωσης του μέσου επιπέδου των τιμών, οφείλονται στον βραδύ ρυθμό οικονομικής ανάκαμψης, ο οποίος είναι πράγματι χαμηλότερος από τις αρχικές προβλέψεις, καθώς και στην παρατηρούμενη σταθερότητα ή και μείωση των τιμών ορισμένων αγαθών το 2002.

Ωστόσο, οι κεντρικές προβλέψεις των διεθνών οργανισμών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και τραπεζών και άλλων φορέων του ιδιωτικού τομέα συγκλίνουν και οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της ευρωζώνης θα επιταχυνθεί και θα φθάσει το 2,5% το δεύτερο εξάμηνο του έτους, ενώ ο πληθωρισμός δεν θα υποχωρήσει σε μέσο ετήσιο επίπεδο πολύ χαμηλότερο από το 2% το 2003.

Άλλωστε, παρά τις μειώσεις τιμών ορισμένων αγαθών που σημειώθηκαν το 2002, η μεταβολή των τιμών του συνόλου των αγαθών και υπηρεσιών δείχνει σαφώς ότι ο κίνδυνος αποπληθωρισμού είναι μηδαμινός. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο "πυρήνας" του πληθωρισμού, ο οποίος προσδιορίζεται από τη μεταβολή όλων των τιμών εκτός από τις εξωγενώς καθοριζόμενες τιμές του πετρελαίου ή των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής, παρέμεινε επίμονα σταθερός το 2002, παρά την υποτονική οικονομική δραστηριότητα. Αυτό το γεγονός αντανακλά κυρίως την εξέλιξη των τιμών των υπηρεσιών, καθώς και τις μισθολογικές αυξήσεις που σημειώθηκαν στην ευρωζώνη, παρά την άνοδο της ανεργίας.

Πάντως, εάν τυχόν αυξηθεί ο κίνδυνος αποπληθωρισμού στην ευρωζώνη, οι Οικονομικές και Νομισματικές Αρχές είναι σε θέση να τον αντιμετωπίσουν".

- Συμπεραίνω σωστά ότι μάλλον συμφωνείτε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ότι η ανάκαμψη πρέπει να αναμένεται στην Ευρώπη το δεύτερο εξάμηνο του 2003 ή όχι;

"Οι εκτιμήσεις των υπηρεσιών του Ευρωσυστήματος, οι οποίες ήταν προϊόν συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των εθνικών κεντρικών τραπεζών, σχετικά με τον ρυθμό ανάπτυξης της ευρωζώνης, συμφωνούν γενικά με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας προβλέπεται ότι θα είναι βαθμιαία και ότι ο ρυθμός ανάπτυξης θα επιταχυνθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2003. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αυτές, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ της ευρωζώνης αναμένεται ότι θα διαμορφωθεί μεταξύ 1,1% και 2,1% το 2003. Ο αναμενόμενος ρυθμός ανάπτυξης που ανακοινώνεται από το Ευρωσύστημα εκφράζεται με τη μορφή διαστήματος τιμών και όχι ως μία μέση τιμή. Το διάστημα αυτό υπογραμμίζει την αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει αυτές τις εκτιμήσεις σύμφωνα με την εμπειρία από σχετικές προβλέψεις που έγιναν σε προηγούμενα έτη. Το εύρος των εκτιμήσεων της ΕΚΤ για τον ρυθμό ανάπτυξης το 2003 περιλαμβάνει την πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1,8%), η οποία είναι λίγο υψηλότερη από τον μέσο όρο των εκτιμήσεων της ΕΚΤ.

Η οικονομική δραστηριότητα στην ευρωζώνη μάλλον θα παραμείνει υποτονική τους επόμενους μήνες, αλλά βαθμιαία θα ενισχύεται, στηριζόμενη στην αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης, η οποία αναμένεται ότι θα επηρεασθεί θετικά από την επιβράδυνση του πληθωρισμού. Οι ιδιωτικές επενδύσεις αναμένεται επίσης ότι θα αυξάνονται σταδιακά, καθώς βελτιώνονται οι προοπτικές ταχύτερης ανάπτυξης στηριζόμενης στις ευνοϊκές συνθήκες - τα χαμηλά επιτόκια - στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Ωστόσο, υπάρχουν διάφορα στοιχεία αβεβαιότητας που μπορεί να επηρεάσουν την ταχύτητα και την ισχύ της αναμενόμενης ανάκαμψης το τρέχον έτος".

- Αναφέρεστε, υποθέτω, κυρίως στην πιθανότητα ανάφλεξης στο Ιράκ. Πόσο μπορεί να καθυστερήσει την ανάκαμψη μια τέτοια εξέλιξη;

"Το ενδεχόμενο πολέμου στο Ιράκ εκτιμάται ότι έχει ήδη συμβάλει στο κλίμα αβεβαιότητας που έχει επηρεάσει δυσμενώς την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, ενώ έχει συντελέσει στην άνοδο της τιμής του πετρελαίου.

Πόλεμος στο Ιράκ θα σημάνει πρόσθετες αρνητικές συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα, λόγω των επιπτώσεων στις τιμές του πετρελαίου και την εμπιστοσύνη. Το μέγεθος αυτών των επιπτώσεων εξαρτάται προφανώς από τη διάρκεια και την έκταση των πολεμικών επιχειρήσεων, καθώς και των ευρύτερων γεωπολιτικών εντάσεων που μπορεί να προκαλέσουν.

Υπάρχουν, όμως, και άλλοι παράγοντες που μπορεί να ασκήσουν αρνητική επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα στην ευρωζώνη, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η ανάκαμψη. Τέτοιοι παράγοντες είναι οι μακροοικονομικές ανισορροπίες που χαρακτηρίζουν οικονομίες εκτός της ευρωζώνης, όπως το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ, καθώς και οι διαρθρωτικές αδυναμίες και τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ιαπωνίας.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν παράγοντες που ασκούν θετική επίδραση. Η πρόσφατη μείωση των επιτοκίων κατά μισή εκατοστιαία μονάδα αναμένεται ότι θα ενισχύσει την οικονομική δραστηριότητα στην ευρωζώνη.

Αν η οικονομική δραστηριότητα παραμείνει υποτονική για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και οι προοπτικές ανάκαμψης απομακρυνθούν λόγω της επίδρασης διαφόρων παραγόντων, εξέλιξη που θα συνέτεινε και στην ταχύτερη υποχώρηση του πληθωρισμού, η ενιαία νομισματική πολιτική θα μπορούσε να συντελέσει στη στήριξη και επιτάχυνση της ανάκαμψης. Ασφαλώς, όμως, η νομισματική πολιτική δεν μπορεί μόνη της να εξασφαλίσει ένα υψηλότερο και διατηρήσιμο ρυθμό ανάπτυξης στην ευρωζώνη".

- Εκτός από τη μείωση των επιτοκίων, ποια άλλα μέτρα χρειάζεται να λάβει η Ευρώπη για να τονώσει την ανάπτυξή της; Πιστεύετε ότι οι κυβερνήσεις έχουν καθυστερήσει στη διαρθρωτική πολιτική;

"Στην παρούσα συγκυρία απαιτούνται μέτρα τα οποία θα ενισχύουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Η συγκρατημένη άνοδος της καταναλωτικής δαπάνης και η στασιμότητα ή και μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό το υπάρχον κλίμα αβεβαιότητας και τη μειωμένη εμπιστοσύνη στις προοπτικές της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Για να μπορέσει η Ευρώπη να επιτύχει υψηλούς και διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης, πρέπει να αυξήσει ταχύτερα το παραγωγικό δυναμικό της και να βελτιώσει τη διεθνή ανταγωνιστικότητά της. Αυτό απαιτεί διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα συντελέσουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και την αποτελεσματικότερη λειτουργία των αγορών. Στη Σύνοδο Κορυφής της Λισαβώνας τον Μάρτιο του 2000 τέθηκαν φιλόδοξοι στόχοι και υιοθετήθηκε ένα ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, προκειμένου να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα και να επιταχυνθεί η διεύρυνση του παραγωγικού δυναμικού της ευρωπαϊκής οικονομίας. Δυστυχώς, η υλοποίηση των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων έχει καθυστερήσει, με δυσμενείς συνέπειες για την αναπτυξιακή δυναμική της Ευρώπης".

- Ποια συγκεκριμένα μέτρα διαρθρωτικής πολιτικής είναι επείγοντα;

"Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί σε διαρθρωτικά μέτρα που θα καταστήσουν πιο ευέλικτη και αποτελεσματική την αγορά εργασίας, σε μέτρα που θα προαγάγουν την ταχύτερη και πληρέστερη ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών, καθώς και σε μέτρα που θα ενισχύσουν τον ανταγωνισμό στις αγορές των υπηρεσιών και συντελεστών παραγωγής. Τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν στη μείωση της ανεργίας, στη συμπίεση του κόστους χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών, και στη διεύρυνση του παραγωγικού δυναμικού της ευρωπαϊκής οικονομίας με ταχύτερους ρυθμούς. Επιπλέον, η άμεση εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη στις αναπτυξιακές προοπτικές της ευρωπαϊκής οικονομίας και θα συμβάλει έτσι στη στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα".

- Ύστερα από τέσσερα χρόνια εμπειρίας, θεωρείτε ότι η κοινή νομισματική πολιτική μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά για όλες τις χώρες της ευρωζώνης; Η πρόσφατη μείωση των επιτοκίων δεν είναι εις βάρος των συμφερόντων της Ιρλανδίας ή της Ελλάδας, δεδομένου ότι οι χώρες αυτές δεν έχουν πρόβλημα ανάπτυξης, ενώ έχουν υψηλό πληθωρισμό;

"Η ενιαία νομισματική πολιτική είναι εξ ορισμού η νομισματική πολιτική που διαμορφώνεται για το σύνολο της ζώνης του ευρώ. Τα πρώτα τέσσερα χρόνια μετά τη δημιουργία του ευρώ, την 1η Ιανουαρίου 1999, η ενιαία νομισματική πολιτική πέτυχε να διατηρήσει τον μέσο πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ στο 2%, δηλαδή σε επίπεδο συνεπές με την έννοια της σταθερότητας των τιμών και ειδικότερα με τον συγκεκριμένο ορισμό της σταθερότητας που έχει επιλέξει η ΕΚΤ.

Η ενιαία νομισματική πολιτική δεν μπορεί να διασφαλίσει τον ίδιο ρυθμό πληθωρισμού σε όλες τις χώρες που έχουν υιοθετήσει το ενιαίο νόμισμα, το ευρώ. Δύναται, όμως, να διασφαλίσει μακροπρόθεσμα τη σταθερότητα των τιμών - ένα μέσο ρυθμό πληθωρισμού που δεν υπερβαίνει το 2% - στις χώρες της ευρωζώνης. Αυτό είναι προς όφελος όλων των χωρών που ανήκουν στην ευρωζώνη.

Αποκλίσεις του πληθωρισμού στις επιμέρους χώρες από τον μέσο πληθωρισμό της ευρωζώνης παρατηρούνται και είναι αποτέλεσμα των ειδικών τοπικών οικονομικών συνθηκών καθώς και της οικονομικής πολιτικής που ασκείται στις χώρες αυτές. Βραχυπρόθεσμα, οι αποκλίσεις αυτές μπορεί να είναι, και σήμερα πράγματι είναι, σημαντικές.

Η ενιαία νομισματική πολιτική της ΕΚΤ δεν μπορεί και, επομένως, δεν επιδιώκει να περιορίσει και να εξαλείψει αυτές τις αποκλίσεις. Είναι προς το συμφέρον των οικονομιών των χωρών της ευρωζώνης να εφαρμόσουν την κατάλληλη δημοσιονομική και διαρθρωτική πολιτική, προκειμένου να διατηρηθεί ο πληθωρισμός σε χαμηλό επίπεδο και να μην αποκλίνει συστηματικά, για μεγάλο χρονικό διάστημα, από τον μέσο όρο πληθωρισμού στην ευρωζώνη.

Σε αντίθετη περίπτωση, η διεθνής ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας θα διαβρώνεται, λόγω πληθωρισμού υψηλότερου από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Η συσσωρευμένη απώλεια ανταγωνιστικότητας θα έχει αναπόφευκτα δυσμενείς συνέπειες στον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και την απασχόληση τα επόμενα χρόνια".

- Οι πολίτες, όμως, των χωρών αυτών με τον υψηλό πληθωρισμό πλήττονται από το γεγονός ότι οι αποταμιεύσεις τους χάνουν την αξία τους. Πώς σχολιάζετε αυτό το πρόβλημα;

"Είναι γεγονός ότι ο συνδυασμός χαμηλών επιτοκίων στην ευρωζώνη και υψηλού πληθωρισμού στις χώρες αυτές συνεπάγεται αρνητικές πραγματικές αποδόσεις για τους αποταμιευτές. Το πρόβλημα αυτό δεν μπορεί, βέβαια, να αντιμετωπιστεί με αύξηση των επιτοκίων στην ευρωζώνη. Αλλά ούτε και θα έπρεπε, διότι αύξηση των επιτοκίων θα είχε άμεσα και έμμεσα δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα στις χώρες αυτές. Το πρόβλημα των αρνητικών πραγματικών επιτοκίων στις εν λόγω χώρες πρέπει να αντιμετωπιστεί κυρίως με την άσκηση κατάλληλης δημοσιονομικής και διαρθρωτικής πολιτικής, που θα οδηγήσει σε μείωση του πληθωρισμού, η οποία, όπως ήδη τονίστηκε, θα ενισχύσει και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας".

Πιο ρεαλιστική η εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας

Πρέπει το Σύμφωνο Σταθερότητας να παραμείνει το "ευαγγέλιο" της ευρωζώνης, ή χρειάζεται "ερμηνεία", ώστε να αφήνει περιθώρια επέμβασης της δημοσιονομικής πολιτικής στην καθοδική πορεία του οικονομικού κύκλου;

Στο ερώτημα αυτό ο κ. Παπαδήμος απαντά: "Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης πρέπει να παραμείνει το βασικό πλαίσιο άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής στις χώρες-μέλη της ευρωζώνης. Μπορεί, όμως, να εφαρμόζεται με πιο ρεαλιστικό και αποτελεσματικό τρόπο, ώστε να ενισχυθεί η αξιοπιστία και η χρησιμότητά του. Οι βασικοί στόχοι και οι θεμελιώδεις αρχές του Συμφώνου είναι γενικώς αποδεκτοί. Το Σύμφωνο προάγει τη δημοσιονομική πειθαρχία και επιδιώκει την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών, η οποία είναι αναγκαία για τη διατήρηση μακροπρόθεσμα της σταθερότητας των τιμών και την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό που συχνά παραγνωρίζεται είναι ότι η αποκατάσταση υγιούς δημοσιονομικής θέσης παρέχει τη δυνατότητα άσκησης σταθεροποιητικής δημοσιονομικής πολιτικής για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων οικονομικών διαταράξεων και επιτρέπει τη λειτουργία αυτόματων σταθεροποιητικών μηχανισμών που μετριάζουν τις επιπτώσεις του οικονομικού κύκλου.

Τα δημοσιονομικά προβλήματα που παρατηρούνται σήμερα σε ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ αντανακλούν το γεγονός ότι οι χώρες αυτές δεν εφάρμοσαν τους κανόνες του Συμφώνου σε περιόδους υψηλότερων ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης. Στις χώρες αυτές, αλλά και γενικότερα, είναι αναγκαίο να επιτευχθεί η σωστή ισορροπία ανάμεσα στην εφαρμογή στρατηγικής δημοσιονομικής εξυγίανσης, η οποία διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών μεσοπρόθεσμα, και στην άσκηση σταθεροποιητικής δημοσιονομικής πολιτικής βραχυπρόθεσμα, η οποία μπορεί να περιορίζει τις διακυμάνσεις της οικονομικής δραστηριότητας που προκαλούνται από εξωγενείς διαταράξεις ή τον οικονομικό κύκλο. Η ισορροπία αυτή μπορεί να επιτευχθεί στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης με την πιο ρεαλιστική και αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων του. Οι πρόσφατες σχετικές προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελούν ευπρόσδεκτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση".