Το άγχος της… τσιπούρας

Η επίδραση στρεσογόνων παραγόντων στη νοστιμιά των ψαριών

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΡΟΥΤΣΗ

Σε πέντε αίθουσες στο υπόγειο της Γεωπονικής Σχολής, 232 δεξαμενές φιλοξενούν εκατοντάδες κιλά ψαριών της θάλασσας και του γλυκού νερού. Η μελέτη των παραγόντων που προκαλούν στρες (!) στα ψάρια και η "κοινωνική" τους συμπεριφορά είναι ο στόχος στο Εργαστήριο Εφηρμοσμένης Υδροβιολογίας.

Ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και υπεύθυνος του Εργαστηρίου Υδροβιολογίας, κ. Σοφρώνιος Παπουτσόγλου εξηγεί τους παράγοντες που προκαλούν στρες στα ψάρια

Κι αυτό γιατί το άγχος βλάπτει, όπως αποδεικνύεται, όχι μόνο τους ανθρώπους. Στα ψάρια που εκτρέφονται, το στρες ισοδυναμεί με προβλήματα στην ανάπτυξη και την ποιότητα της σάρκας τους. Προβλήματα, δηλαδή, που φτάνουν ώς το πιάτο των καταναλωτών, καθώς οι μελέτες αφορούν μόνο στα είδη που εκτρέφονται μαζικά. Ανάλογα με το είδος και την ηλικία των ψαριών, οι παράγοντες του άγχους διαφέρουν.

Έτσι, τα λαβράκια στρεσάρονται όταν στις δεξαμενές εκτροφής δεν έχουν παρέα. Αντίθετα, οι τσιπούρες αγχώνονται όταν πλησιάζουν πολύ η μία την άλλη. Πέστροφες και κυπρίνοι προτιμούν το γαλάζιο χρώμα των δεξαμενών όταν είναι σε νεαρή ηλικία, διαφορετικά νιώθουν άβολα.

"ΤΑ ΝΕΑ" περιηγήθηκαν στο εργαστήριο, μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα και από τα ελάχιστα στην Ευρώπη, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή στο Τμήμα Ζωικής Παραγωγής και υπεύθυνου του εργαστηρίου κ. Σωφρονίου Παπουτσόγλου.

"Εδώ μελετάμε την επίδραση των στρεσογόνων παραγόντων στη φυσιολογία των ψαριών που προορίζονται για κατανάλωση. Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι να μειώσουμε το χρόνιο στρες που επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη και την ποιότητα του κρέατος των ψαριών", εξηγεί ο καθηγητής.

Πώς… πνίγηκαν τα ψάρια

Ήταν 8 Ιουλίου του 2002, όταν το εργαστήριο Εφηρμοσμένης Υδροβιολογίας, που λειτουργεί ήδη δέκα χρόνια, καταστράφηκε ολοσχερώς από τις πλημμύρες που έπληξαν τότε την Αττική.

"Τα φρεάτια σηκώθηκαν πάνω. Οι δεξαμενές του γλυκού νερού, αν και είχαν μέσα ένα τόνο νερό, αναποδογύρισαν. Τα ψάρια πετάχτηκαν παντού και τα περισσότερα ψόφησαν. Ενώ στις δεξαμενές με το θαλάσσιο νερό μπήκαν μέσα τα νερά της βροχής, άλλαξαν την αλατότητα και φυσικά τα ψάρια δεν άντεξαν", περιγράφει ο κ. Παπουτσόγλου. Τότε το εργαστήριο είχε 132 δεξαμενές με 500 κιλά ψαριών. Τα πειράματα πήγαν πίσω ένα χρόνο, καθώς καταστράφηκε και όλο το βιολογικό υλικό που είχε αφαιρεθεί από τα ψάρια για τις ανάγκες των ερευνών. Την περασμένη εβδομάδα, το εργαστήριο που επισκευάστηκε, λειτούργησε και πάλι. Το συνολικό κόστος επισκευής φτάνει τα 2 εκατομμύρια ευρώ!

Σαργοί, οι αντικοινωνικοί

Τοποθετημένες η μία δίπλα στην άλλη, άσπρες, γαλάζιες, μαύρες ή σκούρες μπλε - ανάλογα με τις ανάγκες των πειραμάτων - οι δεξαμενές φιλοξενούν επτά είδη ψαριών της θάλασσας, πέντε του γλυκού νερού, όστρακα, κυδώνια και στρείδια. Το ίδιο είδος υπάρχει σε πολλές δεξαμενές, αλλά σε διαφορετικές φάσεις της ανάπτυξής του. Η τεχνολογία έχει τον πρώτο λόγο, με κλειστά κυκλώματα νερού, βιολογικά και μηχανικά φίλτρα, ειδικά φώτα και ηλεκτρονικά θερμόμετρα.

"Το χρώμα των δεξαμενών, η πυκνότητα των ψαριών ανά μονάδα όγκου του νερού, η διάρκεια και η ένταση του φωτός, η συνεκτροφή, ο αριθμός και η ποσότητα των γευμάτων, τα επίπεδα του οξυγόνου, η θερμοκρασία και η θολότητα του νερού, αποτελούν μερικούς μόνον από τους παράγοντες που έχουμε παρατηρήσει ότι επηρεάζουν το στρες στα ψάρια", αναφέρει ο κ. Παπουτσόγλου. Τα χέλια σχεδόν δεν φαίνονται, καθώς προτιμούν να βρίσκονται πάντα στον πάτο των δεξαμενών. Οι κινέζικοι κυπρίνοι κολυμπούν σχεδόν κολλημένοι ο ένας δίπλα στον άλλον και οι τυλάπιες φαίνεται πως απλά ανέχονται η μία την παρουσία της άλλης.

Η θερμοκρασία νερού

Ανάλογα με τη φάση ανάπτυξης των ψαριών, αλλά και τα πειράματα, η θερμοκρασία του νερού αλλάζει. "Βλέπετε εδώ τις τυλάπιες, είμαστε στους 23 με 24 βαθμούς Κελσίου. Στους 29 βαθμούς αναπαράγονται. Πρέπει να δείτε. Το πρόσωπό τους κοκκινίζει, σαν να βάφονται για να προσελκύσουν το ταίρι τους. Έχουν ήδη αρχίσει το ένα αρσενικό να κυνηγάει το άλλο σε ένα παιχνίδι επικράτησης και προσέλκυσης των θηλυκών", λέει ο κ. Παπουτσόγλου.

Λίγο νωρίτερα, σαν να μιλούσε σε κάποιο κατοικίδιο, "καλούσε" τους οξύρρυχους της δεξαμενής να έρθουν στα χέρια του. Το θέαμα του ανθρώπινου χεριού που "χαϊδεύει" ένα ψάρι είναι, πράγματι, τουλάχιστον ασυνήθιστο.

Στην επόμενη αίθουσα, στη δεξαμενή με τους σαργούς, ο καθηγητής εξηγεί πως αυτά τα ψάρια έχουν μάλλον "αντι-κοινωνική συμπεριφορά". "Είναι πολύ επιθετικά μεταξύ τους. Αλληλοδαγκώνονται μέχρι θανάτου", εξηγεί και δείχνει τα μαύρα σημάδια στα πλευρά των σαργών που έχουν εμπλακεί σε "καβγά".

Και πειράματα με Μότσαρτ!

Οι φοιτητές - μεταπτυχιακοί και προπτυχιακοί - μαζί με τον καθηγητή ετοιμάζονται για το νέο τους φιλόδοξο πείραμα, το οποίο θα αρχίσει σε λιγότερο από δέκα ημέρες.

Τα ηχεία μέσα στις δεξαμενές έχουν τοποθετηθεί και οι κυλιόμενες κάμερες, που θα παρακολουθούν και θα καταγράφουν σε 24ωρη βάση τις αντιδράσεις των ψαριών, είναι έτοιμες να λειτουργήσουν. "Στόχος μας, αυτή τη φορά, η διερεύνηση της φυσιολογίας του εγκεφάλου των ψαριών, όταν τους παρέχεται η δυνατότητα να ακούσουν μουσική", εξηγεί ο καθηγητής. Και συμπληρώνει πως οι αντιδράσεις των ψαριών θα καταγράφονται σε βίντεο, το οποίο στη συνέχεια θα μελετάται λεπτομερώς. "Έχουμε επιλέξει την κλασική μουσική, Μότσαρτ, για παράδειγμα, και την ελληνική παραδοσιακή. Και οι δύο έχουν μελωδικότητα", εξηγεί.