Η Αρκαδία "έκρυβε" ένα μυκηναϊκό νεκρομαντείο

Η ανακάλυψη ενός νεκρομαντείου της μυκηναϊκής εποχής και ενός τηκτηρίου μετάλλων της πρωτοελλαδικής εποχής στην Αρκαδία αφαιρούν το "πέπλο" της αρχαιολογικής άγνοιας που καλύπτει την προϊστορία στη Γη του θεού Πανός

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΗΜΕΡΤΖΗ

Ο θάλαμος που ερμηνεύεται από τον αρχαιολόγο Θεόδωρο Σπυρόπουλο ως μυκηναϊκό νεκρομαντείο, στο Παλαιόκαστρο Γορτυνίας. Δεξιά η εξέδρα με τον κτιστό "οίκο" και τον βράχο "βαίτυλο" (έναν βράχο που μοιάζει με πεσσό και θεωρείται ως ανεικονική παράσταση θεότητας)

Στο βιβλίο "Η Αρχαιολογία στην Ελλάδα", 56 αρχαιολόγοι, Έλληνες και ξένοι, παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες και πιο πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20ού αιώνα και τους θησαυρούς των μουσείων στην Ελλάδα και την Κύπρο. Πολλές ανασκαφές, όπως λ.χ. της Βεργίνας και της Θήρας, είναι πασίγνωστες. Άλλες έχουν γνωστοποιηθεί σε κάποιο βαθμό. Για την Αρκαδία, όμως, που ερευνάται συστηματικά εδώ και 20 χρόνια, τα νεώτερα ευρήματα δεν είναι ευρύτερα γνωστά.

Σε αυτά αφιερώνεται το άρθρο που συνυπογράφουν ο δρ Θεόδωρος Σπυρόπουλος - μέχρι πρόσφατα έφορος αρχαιοτήτων στην Αρκαδία - και ο γιος του αρχαιολόγος Γεώργιος Σπυρόπουλος.

Στη συμβολή δύο ποταμών, του Βουφάγου και του Αλφειού, στο Παλαιόκαστρο της Γορτυνίας, ήρθε στο φως ένα νεκροταφείο με εκατό τάφους διαφόρων τύπων - λαξευτοί θολωτοί θαλαμοειδείς, φρεατοειδείς και λακκοειδείς, όλοι μυκηναϊκής εποχής - που χρησιμοποιούνταν συνεχώς επί 400 χρόνια, από το 1500-1100 π.Χ.

Σύμφωνα με τον ανασκαφέα, επίτιμο έφορο αρχαιοτήτων, κ. Θόδωρο Σπυρόπουλο, ένας από αυτούς τους τάφους, υπόγειος, θαλαμοειδής με δρόμο, στόμιο και θάλαμο, λειτουργούσε ως νεκρομαντείο. Στο πίσω μέρος του θαλάμου υπήρχε μια ψηλή εξέδρα, όπου βρέθηκε ακέραιο ειδώλιο βοοειδούς, πάνω στην οποία είχε κτισθεί με μικρές πλάκες ένας μικρός "οίκος".

Δίπλα σε αυτόν είχε λαξευθεί από τον βράχο ένας ψηλός πεσσός. Ακριβώς από πάνω, στην οροφή του θαλάμου, είχε διανοιχθεί ένα τετράγωνο με διαστάσεις 2Χ2 μ. και στην πίσω πλευρά του μια λεκάνη για τις προσφορές υγρών από το λατρευτικό κοινό, που έρρεαν στο εσωτερικό. Στα τοιχώματα του θαλάμου βρέθηκαν "οπές" που προχωρούσαν σε βάθος, λοξά μέσα στον βράχο.

Όπως υποστηρίζει ο ανασκαφέας, τα ευρήματα ταιριάζουν με την περιγραφή του νεκρομαντείου στη ραψωδία λ της Οδύσσειας, τη Νέκυϊα. Οι οπές που βρέθηκαν στον θάλαμο υπονοούν τους "ψυχαγωγούς", μέσω των οποίων τα πνεύματα των νεκρών ανέβαιναν από την Άδη για να γευθούν το αίμα της θυσίας. Το ειδώλιο της δαμαλίδος και το όνομα του παρακείμενου ποταμού, Βουφάγος, παραπέμπει στις θυσίες βοοειδών.

Λαξευτός κλίβανος τήξης μετάλλων

Ψευδόστομος αμφορέας με παράσταση χταποδιού (1300 - 1200 π.Χ.) που βρέθηκε στο νεκρομαντείο

Στα Αγιωργίτικα της Τεγέας βρέθηκαν πλυντήρια μετάλλων, λαξευμένα στον βράχο, μεγάλος θερμομεταλλουργικός κλίβανος τήξης, με εσωτερική διάμετρο 5,5 μ. και πάχος τοιχωμάτων 1,3-1,8 μ. που είχαν εσωτερική επένδυση με παχύ στρώμα πηλού. Ο θάλαμος είχε στόμιο τροφοδοσίας, κτιστό δακτύλιο για τη σχάρα, ενώ το προϊόν της τήξης συγκεντρωνόταν σε ταψιά ή σε κοιλότητες στο δάπεδο του κλιβάνου. Ο θάλαμος βρέθηκε γεμάτος στάχτες, θραύσματα σκωριών κ.ά. "Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη μεταλλουργική εγκατάσταση της ελλαδικής προϊστορίας, που καλύπτει την περίοδο από 2500 ως το 1700 π.Χ. περίπου", σημειώνει ο ανασκαφέας και παρατηρεί ότι μετά το 1700, με την εισβολή πιθανόν των Αχαιών, η θέση έμεινε ακατοίκητη για 3000 χρόνια, αλλά η μεταλλουργική δράση στην περιοχή των Κορυθαίων της Τεγέας συνεχίσθηκε σε μεταγενέστερους χρόνους τον 4ο και τον 5ο αι π.Χ., κοντά στο χωριό Στενό, όπου βρέθηκε μεγάλος θερμομεταλλουργικός κλίβανος που χρησιμοποιήθηκε για την ανάτηξη των παλαιών σκωριών, όπως ακριβώς έγινε και στην ευρύτερη περιοχή του Λαυρίου.

INFO

"Η Αρχαιολογία στην Ελλάδα", Εκδόσεις "Corpus", Σελ. 292, Τιμή: 20 ευρώ.