ΝΤΑΪΑΝ ΒΟΝ Η «ρουτίνα» έριξε το Κολούμπια

«Τα λάθη που οδήγησαν στην καταστροφή τού Τσάλεντζερ, επαναλήφθηκαν και με το Κολούμπια», λέει η Ντάιαν Βον, καθηγήτρια στο Βoston College

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΡΙΚΚΗΣ

«Όχι πάλι» ήταν η φράση στα πρωτοσέλιδα του αμερικανικού τύπου μετά την πτώση του Κολούμπια, και η Ντάιαν Βόν επισημαίνει ότι η επιμονή της NASA να θεωρεί ρουτίνα τις πτήσεις με διαστημικά λεωφορεία, οδήγησε σε καταστροφικές απώλειες

Τι δουλειά έχει μία κοινωνιολόγος στα χωράφια της NASA; Η Αμερικανίδα καθηγήτρια Ντάιαν Βον είναι συγγραφέας του γνωστού βιβλίου «The Challenger Launch Decision: Risky Technology, Culture and Deviance at NASA» (Η Απόφαση για την Εκτόξευση του Τσάλεντζερ: Παράτολμη Τεχνολογία, Κουλτούρα και Εκτροπή στη NASA) που κυκλοφόρησε το 1996, 10 χρόνια δηλαδή μετά το μοιραίο συμβάν. Η Βον εξέδωσε το βιβλίο της στηριζόμενη σε υλικό που συγκέντρωσε ύστερα από έρευνες εννέα χρόνων. Το βασικό της συμπέρασμα τότε και τώρα είναι, όπως εξηγεί στα «ΝΕΑ,» ότι οι διοικούντες τη NASA δεν θέλησαν να αποδεχθούν πως τα διαστημικά λεωφορεία είναι «πειραματικά» και όχι «επιχειρησιακά» σκάφη, με αποτέλεσμα να τα στέλνουν σε αποστολές διαφορετικές από εκείνες για τις οποίες είχαν κατασκευαστεί. Με άλλα λόγια, η Ντ. Βον βλέπει ότι μέσα από την οργανωσιακή λειτουργία της NASA και τη φιλοσοφία δράσης της, ξεπήδησαν οι (ίδιες) αιτίες που οδήγησαν στην καταστροφή των δύο διαστημοπλοίων.

«Τον καιρό που έγιναν τα δύο δυστυχήματα, οι πτήσεις με διαστημικά λεωφορεία θεωρούνταν ρουτίνα. Το γεγονός ότι το διαστημικό λεωφορείο είναι ένα πειραματικό όχημα που χρησιμοποιεί πολύπλοκη και παράτολμη τεχνολογία, είχε διαφύγει από την προσοχή του κόσμου και των μέσων ενημέρωσης. Για αυτό άλλωστε και όλοι σοκαρίστηκσν όταν συνέβησαν οι δύο τραγωδίες. Προφανώς όμως, το πόσο ριψοκίνδυνες ήταν οι πτήσεις του διαστημικού λεωφορείου διέφευγε και από την προσοχή των ανώτατων αξιωματούχων της NASA», λέει η Αμερικανίδα καθηγήτρια.

«Τη χρονική στιγμή που συνέβη το δυστύχημα με το Τσάλεντζερ, οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της NASA χαρακτήριζαν το διαστημόπλοιο ως επιχειρησιακό σύστημα (και όχι πειραματικό) με αποτέλεσμα για λόγους δημοσιότητας και πολιτικής σκοπιμότητας να οργανώνουν διαστημικές βόλτες καλώντας να συυμετάσχουν σ' αυτές διάφοροι άνθρωποι. Ακόμη και καθηγητές Λυκείων στο πλαίσιο του προγράμματος "Δάσκαλος στο Διάστημα"».

Μετά την καταστροφή του Τσάλεντζερ, οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της NASA επαναπροσδιόρισαν τη θέση τους και διακήρυξαν ότι τα διαστημικά λεωφορεία αποτελούσαν "πειραματικά εργαλεία" και πως εφεξής θα τα μεταχειρίζονταν με ανάλογο τρόπο. Όμως στην πορεία αποδείχθηκε ότι από το Τσάλεντζερ δεν διδάχθηκε κανένας τίποτα. Τον περασμένο Απρίλιο η NASA επανέφερε το πρόγραμμα "Δάσκαλος στο Διάστημα".

Σύμφωνα με την Ντάιαν Βον, το κοινό σημείο αναφοράς και για τις δύο αυτές καταστροφικές απώλειες της NASA ήταν τα περιορισμένα κονδύλια αλλά και το δόγμα που διέπνεε την ιεραρχία του Χιούστον, «συνεχίζουμε όπως και να 'χει».

«Από την έναρξή του μέχρι σήμερα, το πρόγραμμα των διαστημικών λεωφορείων παραμένει ανεπαρκώς χρηματοδοτούμενο. Σε αντίθεση με το παλαιότερο διαστημικό πρόγραμμα Απόλλων που χρηματοδοτήθηκε εν λευκώ από το Κογκρέσο, η NASA πάντα ενεργούσε κάτω από ιδιαίτερα σφικτό προϋπολογισμό. Την εποχή του Τσάλεντζερ, τα ελλειπή κονδύλια επηρέασαν τη γενικότερη φιλοσοφία της NASA και δημιουργήθηκαν τεράστιες πιέσεις για να τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα πτήσεων.

«Η φιλοσοφία των μηχανικών της NASA (τότε και τώρα) είναι ότι από τη στιγμή που υπάρχουν προβλήματα στη λειτουργία των διαστημοπλοίων, αυτά είναι φυσιολογικά και αποδεκτά. Το γεγονός ότι θα υπήρχαν δυσλειτουργίες στη διάρκεια των ταξιδιών αποτελούσε μέρος της φιλοσοφίας που διέπνεε από την αρχή το πρόγραμμα των διαστημικών λεωφορείων για τους ακόλουθους λόγους: 1) Τα σκάφη ήταν και είναι πειραματικού χαρακτήρα. 2) Οι επιστήμονες δεν μπορούν ποτέ με ακρίβεια να προβλέψουν όλες τις δυνάμεις του διαστημικού περιβάλλοντος τις οποίες υφίσταται το σκάφος. Και 3) Τα διαστημόπλοια σχεδιάστηκαν για να είναι επαναχρησιμοποιήσιμα και ύστερα από κάθε πτήση όλα τα μηχανικά τους τμήματα να ξαναφρεσκάρονται. Ύστερα από κάθε ταξίδι το διαστημικό λεωφορείο επιστρέφει με βλάβες. Αυτό σημαίνει ότι η ύπαρξη προβλημάτων αποτελεί κάτι φυσιολογικό».

Παράτολμη τεχνολογία

Ήταν εξαρχής καταδικασμένο το Κολούμπια; «Ακόμη δεν ξέρουμε τι ακριβώς έγινε. Όμως μπορώ να πω ότι σε κάποιο βαθμό θα περίμενα να συμβεί ένα δυστύχημα. Το διαστημικό λεωφορείο είναι ένα περίπλοκο τεχνικό σύστημα με πολλά αλληλένδετα μέρη. Οι μηχανικοί λένε ότι μία μόνο μεταβολή αν συμβεί σε κάποιο από τα μέρη, τότε θα εκδηλωθούν σε όλο το σύστημα μια σειρά από επιπτώσεις που είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Επιπλέον, η παράτολμη τεχνολογία στην κατασκευή του διαστημικού λεωφορείου είναι στα χέρια ενός επίσης περίπλοκου οργανισμού (βλ. NASA), ο οποίος αποτελεί εξίσου ένα σύστημα με αλληλένδετα μέρη. Ό,τι ισχύει σε ένα περίπλοκο σύστημα, ισχύει και σε έναν περίπλοκο οργανισμό: όσο μεγαλύτερη είναι η πολυπλοκότητα τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα για μια οργανωσιακή αποτυχία. Το ευτύχημα είναι ότι υπήρξαν μόνο δύο αποτυχίες…».

INFO

Diane Vaughan, «The Challenger Launch Decision: Risky Technology, Culture, and Deviance at NASA». Εκδόσεις: University of Chicago Press. Τιμή 24,75 ευρώ στο http: //www.amazon.co.uk.