Χιμπαντζής που μιλάει!

Οι επιστήμονες παρακολουθούν εντυπωσιασμένοι τον πίθηκο Κάνζι να φτιάχνει λέξεις

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Κάνζι είναι ένας πρωτοπόρος. Είναι ο χιμπαντζής που αμφισβητεί έμπρακτα την άποψη ότι τα ζώα δεν μπορούν να μιλήσουν, καθώς φτιάχνει τις δικές του λέξεις χωρίς ποτέ να του έχει δείξει κανείς πώς να το κάνει.

Η συζήτηση. Η Σου Σάβατζ - Ράμπο μιλάει με τον Κάνζι

Αυτός ο ενήλικος μπονόμπο (πυγμαίος χιμπαντζής) που ζει στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, στην Ατλάντα, έχει καταλήξει σε τέσσερις διαφορετικούς ήχους για τα πράγματα που αγαπάει περισσότερο - τις μπανάνες, τους χυμούς και τα σταφύλια - και για τη λέξη "ναι". Η επιλογή των λέξεων μπορεί να είναι κάπως προβλέψιμη, αλλά πρόκειται για την πρώτη περίπτωση που ένας πίθηκος βγάζει ήχους που φαίνεται να έχουν το ίδιο νόημα σε διαφορετικές καταστάσεις. Το γεγονός έχει εντυπωσιάσει τους ειδικούς, οι οποίοι πιστεύουν πως ο Κάνζι έχει φτάσει πιο κοντά από οποιονδήποτε πίθηκο έως τώρα στον έλεγχο μιας απλής μορφής ομιλίας.

Απλές φράσεις

Σύμφωνα με το τελευταίο τεύχος του περιοδικού "New Scientist", ο Κάνζι μεγάλωσε ανάμεσα σε ανθρώπους και έχει την ικανότητα να επικοινωνεί με σύμβολα. Καταλαβαίνει λίγα προφορικά αγγλικά και μπορεί να απαντήσει σε απλές φράσεις όπως "θέλεις μια μπανάνα;". Αλλά οι εκπαιδευτές του στη γλώσσα, ο Τζαρντ Ταλιαλατέλα και η Σου Σάβατζ - Ράμπο, διαπίστωσαν πως χρησιμοποιεί και ξεχωριστούς, διαφορετικούς ήχους στη διάρκεια των συνομιλιών τους. Οι ερευνητές μελέτησαν 100 ώρες βιντεοταινιών του Κάνζι. Και βρήκαν τέσσερις ήχους τους οποίους χρησιμοποιούσε ο Κάνζι σε διαφορετικά νοηματικά πλαίσια. "Δεν τον διδάξαμε κάτι τέτοιο, λέει ο δρ Ταλιαλατέλα, το κάνει εντελώς μόνος του". Η "λέξη" του Κάνζι για το "ναι" παρέμεινε η ίδια σ' ένα ολόκληρο φάσμα συναισθημάτων, πράγμα που σημαίνει πως οι ήχοι δεν ήταν απλώς το αποτέλεσμα διαφορών στη συναισθηματική κατάσταση του χιμπαντζή. Ο Κάνζι είναι ο τελευταίος μεταξύ των πιθηκοειδών εξαιτίας των οποίων έχει αμφισβητηθεί η συμβατική άποψη ότι τα ζώα δεν έχουν γλώσσα. Η γλώσσα οριζόταν στην περίπτωσή των ζώων αυτών ως επικοινωνία με χρήση συμβόλων, μέχρι που ένας άλλος χιμπαντζής, ο Ουάσου, έμαθε να επικοινωνεί στην αμερικανική νοηματική γλώσσα.

Οι ερευνητές προσπαθούν τώρα να ανακαλύψουν αν ο Κάνζι μιμείται την ανθρώπινη ομιλία. Τονίζουν όμως ότι δεν θα θεωρήσουν πως ο χιμπαντζής επικοινωνεί χρησιμοποιώντας τους ήχους παρά μόνον όταν άλλοι χιμπαντζήδες ανταποκριθούν σ' αυτούς.

Πολιτισμένοι οι… ουραγκοτάγκοι

Έχει πολιτισμό. Μωρό ουραγκοτάγκος

Πολιτισμένοι δεν είναι μόνον οι χιμπαντζήδες. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται αυτή την εβδομάδα στην επιθεώρηση "Science", ο ουραγκοτάγκος είναι ένας πολιτισμένος πίθηκος, ο οποίος μπορεί να μαθαίνει πράγματα, όπως να χρησιμοποιεί ένα φύλλο σαν πετσέτα, και να τα περνάει μάλιστα στην επόμενη γενιά. Η ανακάλυψη φανερώνει ότι τα πρώτα θηλαστικά, στα οποία περιλαμβάνονται οι πρόγονοι των ανθρώπων, πιθανόν να ανέπτυξαν την ικανότητα να επινοούν νέες συμπεριφορές, όπως τη χρήση εργαλείων, πριν από 14 εκατομμύρια χρόνια, έξι εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα απ' ό,τι κάποτε πιστευόταν. "Αν οι ουραγκουτάγκοι έχουν πολιτισμό, αυτό σημαίνει πως η ικανότητα ανάπτυξης πολιτισμού είναι πολύ αρχαία", λέει η Μπιρούτε Γκάλντικας του Διεθνούς Ιδρύματος για τους Ουραγκοτάγκους, η οποία συνυπογράφει τη μελέτη. Στην πορεία της εξέλιξης, "οι ουραγκοτάγκοι χωρίσθηκαν από τους προγόνους μας και από τους αφρικανικούς πιθήκους πολλά εκατομμύρια χρόνια πριν", διευκρινίζει η Γκάλντικας, και η νέα μελέτη δείχνει πως "μπορεί να είχαν πολιτισμό πριν ακόμη χωριστούν". Πολιτισμός, με την επιστημονική έννοια, είναι η ικανότητα να επινοούνται νέες συμπεριφορές, οι οποίες υιοθετούνται από την πληθυσμιακή ομάδα και περνούν στις επόμενες γενιές. Ο πολιτισμός των ουραγκοτάγκων είναι άτεχνος, σύμφωνα με τα ανθρώπινα κριτήρια, αλλά είναι πολιτισμός.