Φαινόμενα

Κουπ και ύφος θλίψης

Μια αναγγελία πολέμου από τον Αμερικανό πρόεδρο πρέπει να συνδυάζει τρόμο και διασκέδαση για το παγκόσμιο κοινό, σύμφωνα με το σύγχρονο επικοινωνιακό μοντέλο

ΠΟΠΗ ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΟΥ

Τα πρόσωπα του πολέμου, οι πρωταγωνιστές της προπαγάνδας που ανταποκρίνεται σε δύο διαφορετικά συστήματα πληροφόρησης. Ένα χολυγουντιανό κι ένα πιο αφελές και τα δυο όμως με τον ίδιο στόχο, την μουδιασμένη σκέψη

Ο Μπους ετοιμάζεται για το βαρυσήμαντο παγκόσμιο διάγγελμά του. Οι κάμερες καταγράφουν τις προετοιμασίες. Κοστουμιά ατσαλάκωτη, μακιγιάζ, και ενώ κάνει πρόβα το θλιμμένο και ταυτοχρόνως αποφασιστικό ύφος, που τον έχουν εκπαιδεύσει να έχει, η κομμώτριά του με τη χτένα στα χέρια τού στρώνει τη χωρίστρα.

Α! η τέλεια χωρίστρα για την τέλεια αναγγελία πολέμου. Η χώρα των υπερθεαμάτων, της χολιγουντιανής τελειότητας, της ψευδο-λάμψης των τηλεοπτικών προβολέων, η χώρα που μετέτρεψε το θέαμα σε ιδεολογία, πρέπει να ξεκινήσει τον πόλεμο σαν… σινεμά, με κοστουμάτο και χαμογελαστό πρόεδρο, που υπόσχεται προσευχές για το καλό των Αμερικανών φαντάρων.

Το διάγγελμα του Σαντάμ Χουσεΐν δίνει ανάγλυφη τη διαφορά της κουλτούρας. Με στρατιωτική στολή, με ύφος αυστηρό, χωρίς χωρίστρες και πούδρες, υπόσχεται αντίσταση στους εχθρούς και νίκη.

Από τη μια το πρόσωπο του στενοχωρημένου πατερούλη με την προβαρισμένη θλίψη στα μάτια. Τον παρακολουθούμε να την «φοράει» μπροστά στον φακό. Από την άλλη το πρόσωπο του στρατάρχη, του μαχητή, του σκληρού που θα αντισταθεί. Η γλυκοζαχαρένια προπαγάνδα του Χόλιγουντ απέναντι από την χοντροκομμένη των Ιρακινών.

Σύμφωνα με το αμερικανικό μοντέλο προπαγάνδας, η χτένα της κομμώτριας πρέπει να τιθασεύσει ως και την τελευταία τριχούλα της κεφαλής του υπερ-άρχοντα, για να πείσει με την «καθαρή» εικόνα του για το δίκαιο των πολεμικών του αποφάσεων. Οι κάμερες, ταυτοχρόνως όμως, καταγράφουν όλα όσα διαλύουν την εικόνα της σοβαρότητας του Μπους. Αυτό είναι το πειστικό θαύμα της δημοκρατίας του διασκεδαστικού θεάματος. Τίποτε δεν είναι πραγματικά τρομερό. Ένα σόου είναι όλα, που εξελίσσεται ερήμην των ίδιων των πρωταγωνιστών του.

Έτσι καγχάζουμε με την χαζοβιόλικη εικόνα του θεάματος και-ο-Μπους-χτενίζεται εκτονώνοντας τον θυμό και τον τρόμο μας. Φυσικά, το σύστημα που τον προβάλλει σαν μαριονέτα από το «Μάπετ σόου» παραμένει πανίσχυρο, γιατί δημιουργεί το ίδιο τις δυνατότητες εκτόνωσης και αποσυμπίεσης των αρνητικών συναισθημάτων.

Στην πραγματικότητα, οι εικόνες αυτού του πολέμου βρίσκονται μακριά από τα πεδία των μαχών. Διαμορφώνονται στα τηλεοπτικά στούντιο. Υπάρχουν βεβαίως οι απ' ευθείας συνδέσεις, που δίνουν την αίσθηση μιας πληροφοριακής φρενίτιδας. Πρόκειται, όμως, για συνδέσεις με συγκεκριμένα σημεία, εκεί όπου όλοι οι ανταποκριτές είναι υποχρεωμένοι να βρίσκονται και να συλλέγουν πληροφορίες χωρίς να μπορούν να διασταυρώσουν, αφού δεν μπορούν να μετακινηθούν.

Είναι αδιαμφισβήτητα ηρωική η αυτοθυσία όλων τους να παραμείνουν στις θέσεις τους. Μόνο που κάτω από τις σύγχρονες συνθήκες της τεχνολογίας της ενημέρωσης η πληροφορία ταυτίζεται με την παρουσία τους στον τόπο των μαχών. Η παρουσία συνιστά την πληροφορία.

Πρόκειται για το CΝΝικό μοντέλο πολεμικού σόου, που εγκαινιάστηκε κατά τον προηγούμενο πόλεμο στον Περσικό, το 1991. Αν τότε όμως μιλούσαμε για χειρουργικό πόλεμο και για τηλεπαιχνίδι, τώρα δεν υπάρχουν ούτε τα ελάχιστα πλάνα για να τροφοδοτήσουν το τηλεπαιχνίδι. Αυτό διογκώνει τις σκηνοθεσίες πολέμου φτάνοντας το μοντέλο της ενημέρωσης στα όριά του, καθώς είναι όλο και πιο ευάλωτο στην παραπληροφόρηση και την υπερβολή. Ένας πύραυλος ή δύο έπεσαν στη Βαγδάτη, υπάρχουν άμαχοι πληγωμένοι ή όχι.

Στο SKY News ο ανταποκριτής από το Κουβέιτ βγαίνει με την αντιασφυξιογόνο μάσκα στο πρόσωπο, ένας άνθρωπος-ελέφαντας της πολεμικής ενημέρωσης.

Οι φωνές των δικών μας ανταποκριτών έχουν τον τόνο του επείγοντος. Τα μαραθώνια ενημερωτικά προγράμματα που είχαν ξεκινήσει λίγο πριν από τα μεσάνυχτα σε όλα σχεδόν τα κανάλια (ΝΕΤ, Mega, Alpha, Alter, Ant1) συνεχίζονται ολόκληρη τη νύχτα και το επόμενο πρωί.

Δεν λείπουν και οι κορόνες της περιττής, ειδικώς τέτοιες ώρες, επιδεικτικής αυταρέσκειας για την πρωτιά της είδησης. Πρώτοι στον Alpha, πρώτοι και στη ΝΕΤ, το ίδιο πρώτοι και στο Mega, στον Antenna, όλοι πρώτοι. Πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, όταν όλοι οι ανταποκριτές είναι μαζί; Με το ζάπινγκ αλλάζει ο τηλεθεατής τηλεοπτικούς «τόπους», όχι οι ανταποκριτές γεωγραφικούς.

Ω! του θεάματος

Στην οθόνη του Star και του Alter ένα ρολόι έχει ξεκινήσει την αντίστροφη μέτρηση τρεις ώρες πριν από τη λήξη του τελεσιγράφου Μπους, ντοπάροντας την αγωνία για τον πόλεμο. Το εγχώριο θέαμα ετοίμαζε το δικό του θριλερικό πολεμικό σόου.

Στο Tempo κάνουν φιλειρηνική προπαγάνδα με σηματάκι στο πάνω αριστερό άκρο της οθόνης που λέει όχι στις βόμβες, ενώ το κανάλι προβάλλει τσόντα. Make love not war α λα ελληνική τηλεόραση.

Πρωί πρωί και ο υφυπουργός Εξωτερικών κ. Μαγγριώτης είναι καλεσμένος στον Γιώργο Παπαδάκη. Συγγνώμη πρέπει να φύγω, έχω δουλειά, λέει σε μια στιγμή. Λίγο αργότερα τον βλέπουμε στο Mega. Αυτό θα πει δουλειές με φούντες σε ώρες πολέμου.

Αντιπολεμική ανακοίνωση θέλει να βγάλει παίκτης τού The wall, ο οποίος μπήκε, λέει, στο παιχνίδι για να στείλει μηνύματα στον κόσμο ότι πρέπει να πιστεύει στον Θεό και να 'χει αξίες. Βρίσκει, όμως, αντίθετη μία από τις ξανθές συμπαίκτριές του, που του λέει να πάει σε άλλο ριάλιτι που θα συζητούν κοινωνικά προβλήματα, γιατί στο δικό τους ριάλιτι δεν μπήκαν γι' αυτήν τη δουλειά. Αντιπολεμική ανακοίνωση, προς θλίψη του παγκόσμιου φιλειρηνικού κινήματος, δεν έβγαλε εντέλει το ριάλιτι.