Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Κριτική κινηματογράφου

( "πολιτισμένη βία" μετά μουσικής :: 03-01-2003) 

"Πολιτισμένη βία" μετά μουσικής

Καλή χρονιά, ακολουθώντας τα ματωμένα πόδια του "Παγωμένου δρομέα" στην Αρκτική, την πολιτισμένη βία της Δύσης στο "Νaqoyqatsi" του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο και τη συζυγική πλήξη στα "Μικρά ψέματα, μεγάλες απιστίες"…

ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΓΙΟΣ

Αν "οι παραισθήσεις, είναι κι αυτές πραγματικότητα", όπως έγραφε ο Αλτουσέρ, τότε ο κατακερματισμένος κόσμος μας στο ντοκιμαντέρ χωρίς λόγια "Naqoyqatsi" του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο αναδύει "τόση και τόση μοναξιά σ' αυτό το χρυσάφι" - Μπόρχες - με το οποίο τον έχουμε βαλσαμώσει για να μη μας πιάνει η μπόχα του!

Με αυτό το ντοκιμαντέρ, ο Ρέτζιο κλείνει μια τριλογία αφασίας του πολιτισμού μας. Το πρώτο του φιλμ, το "Koyaaniskatsi" του '82 - "ζωή χωρίς ισορροπία" σημαίνει μεταφρασμένος ο τίτλος, που είναι παρμένος από την ινδιάνικη φυλή των Χόπι, όπως και οι άλλοι δύο. Το δεύτερο, το "Powaqqatsi" του '88, σήμαινε "ζωή σε μεταμόρφωση" και το τωρινό ερμηνεύεται ως "αλληλοεξοντώνοντας πολλές ζωές" ή "ο πόλεμος ως τρόπος ζωής" ή "πολιτισμένη βία". Ό,τι, δηλαδή αποπνέει η εποχή μας! Και στις τρεις η μουσική του Φίλιπ Γκλας - στην τρίτη βιολοντσέλο παίζει ο Γιο Γιο Μα - προσφέρει μοναδικά μουσικά ακούσματα.

Ο Ρέτζιο χρησιμοποιεί εδώ την "εικόνα στη θέση του τοπίου" και μας προσφέρει μια κινηματογραφική εμπειρία χωρίς λόγια, για να μας βυθίσει στον καλωδιωμένο κόσμο του 21ου αιώνα. Με εικόνες από την καθημερινή μας ζωή - με πηγές από στρατιωτικά, επιστημονικά ντοκιμαντέρ, ρεπορτάζ, επίκαιρα, βίντεο, αθλητικά γεγονότα, κινούμενα σχέδια, τηλεοπτικά προγράμματα, διαφημιστικά κ.ά. - τα οποία έχει επεξεργαστεί με ψηφιακές τεχνικές.

"Διανοητικό ταξίδι" στον ταραγμένο κόσμο μας, μέσα από το ντοκιμαντέρ χωρίς λόγια "Naqoyqatsi" του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο, με μοναδική μουσική τού Φίλιπ Γκλας

Και το αποτέλεσμα; Η φουτουριστική και επεξεργασμένη μέσω υπολογιστή δομή της, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η τεχνολογία επηρεάζει τα πάντα: τα μέσα επικοινωνίας, την τέχνη, τη διασκέδαση, τον αθλητισμό, την πολιτική, την ιατρική, τον πόλεμο, την ηθική, τη φύση, τον πολιτισμό, μέχρι και το πρόσωπο του ανθρώπινου μέλλοντος! Το φιλμ του Ρέτζιο προσφέρει ένα "διανοητικό ταξίδι" στο τέλος του 20ού και στην αρχή του 21ου αιώνα, ο οποίος επιβάλλει απάνθρωπα… πολιτισμένα ωράρια ζωής.

Γιατί, όπως έλεγε και ο φιλόσοφος Ίβαν Ίλιτς: "Στον βαθμό που ελέγχει τα εργαλεία του - ο άνθρωπος - μπορεί να επιβάλλει στον κόσμο την παρουσία του, στον βαθμό, όμως, που ελέγχεται από τα εργαλεία, το σχήμα του εργαλείου καθορίζει, αυτό το ίδιο, τον ρόλο του". Αυτό ακριβώς δεν συμβαίνει στον καιρό μας; Μοναδική - και σοβαρή - ένσταση για το φιλμ του Ρέτζιο: είναι δέσμιο των δύο προηγούμενων.

Αρχέγονα ένστικτα φόνου

Με τον " Παγωμένο δρομέα" (Atanarjuat - The fast runner), ίσως να έχουμε το πρώτο φιξιόν φιλμ με Εσκιμώους ηθοποιούς, τεχνικούς, γυρισμένο από τους ίδιους στην Καναδική Αρκτική, το οποίο απευθύνεται στους κατοίκους όλου του πλανήτη. Γιατί; Επειδή πρωταγωνιστούν η αγάπη, ο φθόνος, η κατάχρηση εξουσίας, η μαγεία, ο φόνος, η εκδίκηση, η λύτρωση. Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά, δηλαδή, συναισθήματα που είναι σύμφυτα με τον άνθρωπο. Το στόρι της ταινίας είναι βασισμένο σε έναν αρχαίο ινουιτικό μύθο, ο οποίος λαμβάνει χώρα στην ανατολική αρκτική ερημιά, κοντά στο Ιγκλουλίκ, στην αυγή της πρώτης χιλιετίας, όταν οι Σαμάνοι οδηγούσαν τις μικρές ομάδες των Εσκιμώων: ο νέος αρχηγός των Σαουρί κακομεταχειρίζεται έναν παλιό του αντίπαλο, τον Τουλιμάκ. Το μίσος θα μεταφερθεί και στα παιδιά τους, καθώς ο ένας από τους δύο γιους τού Τουλιμάκ θα κατακτήσει τη μέλλουσα νύφη τού γιου τού αρχηγού κι αυτός συνωμοτεί και δολοφονεί τον έναν, ενώ ο άλλος ξεφεύγει και τρέχει γυμνός στους πάγους της Αρκτικής - οι σκηνές αυτές είναι και οι πιο εντυπωσιακές τής ταινίας. "Κι όντως, πολύ μου άρεσε να βλέπω αυτές τις γυναίκες με τα περίτεχνα τατουάζ, τα πανέμορφα χτενισμένα μαλλιά, οι οποίες χρησιμοποιούσαν γυναικεία μαχαίρια με λεπίδες φτιαγμένες από κόκαλα και πέτρα, ενώ οι άντρες κατασκεύαζαν έλκηθρα από κέρατα ταράνδων και μυς. Άσε που φαίνονταν πανέμορφες οι οικογένειες μέσα στα ιγκλού, με όλους να φοράνε ρούχα φτιαγμένα από δέρματα ταράνδου, φώκιας, λύκου, ακόμα και πουλιών, να τα βγάζουν και νά 'ναι από κάτω γυμνοί", λέει εκστασιασμένη η φίλη μας η Αντιγόνη.

"Ωραία όλα αυτά και επώδυνη η σκηνοθεσία του Ζαχαρία Κουνούκ, καθώς τα γυρίσματα έγιναν επί έξι μήνες στους πάγους, αλλά από τη μέση και μετά έχεις την εντύπωση ότι παρακολουθείς ένα χολιγουντιανό θρίλερ με μεταφυσικές αναζητήσεις και μαύρη μαγεία. Άσε τα δυο-τρία φινάλε που έχει το φιλμ", απαντάει ο Δημήτρης μετά την προβολή της ταινίας - και συμφωνώ μαζί του.

Ανασφάλειες

"Απίστευτο, αλλά κοίτα πως "δένουν" αυτά τα γερμανικά "Μικρά ψέματα, μεγάλες απιστίες" (Halbe treppe) με τις δύο προηγούμενες ταινίες, αν και σε πρώτη ματιά είναι άσχετες μεταξύ τους! Πολιτισμικό αδιέξοδο της εποχής μας, απιστία και φόνοι πριν από χιλιάδες χρόνια σε εκείνα, απιστία και ανασφάλεια στο φιλμ του Αντρέας Ντρέσεν, που κέρδισε και την Αργυρή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου", κάνει εντυπωσιασμένη η Αντιγόνη μετά την προβολή…

Συζυγικό ερωτικό δράμα στη σημερινή Φρανκφούρτη, με δύο παντρεμένα και νυσταλέα ζευγάρια φίλων να πλήττουν θανάσιμα που βρίσκουν "διέξοδο" όταν ο άντρας τού ενός ζευγαριού τα φτιάχνει με τη γυναίκα του άλλου. Και, ω του θαύματος, η πλήξη γίνεται χίλια κομμάτια! Τι να κάνουν τώρα; Να ενώσουν τα κομματάκια των σχέσεών τους ή να τολμήσουν μια νέα αρχή; Παλινδρομούν. Πότε το ένα, πότε το άλλο… Δυνατές ερμηνείες, καδράρισμα στα "συναισθήματα" των πρωταγωνιστών, αυτοσχεδιασμός, αλλά… Όλα αυτά τα έχουμε ξαναδεί άπειρες φορές. Και πρώτα πρώτα - και καλύτερα - στον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.