«ΦΩΝΑΣΚΟΥΝΤΕΣ»

Η δύναμη της φωνής έχει εικόνα

Η απειλή του πολέμου κάνει επίκαιρη την έκθεση του ζωγράφου Γιώργου Ξένου, που μετέγραψε τη δύναμη της φωνής σε εικόνα διαμαρτυρίας: τους «Φωνασκούντες»

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΗΜΕΡΤΖΗ

«Φωνασκούν γιατί δεν πάει άλλο σ' αυτόν τον κόσμο των πολέμων. Αισιοδοξώ, γιατί ο άνθρωπος δεν πάει πίσω» λέει ο Γιώργος Ξένος μπροστά στο κεντρικό έργο της έκθεσης

Είναι μια ασυνήθιστη ενότητα ζωγραφικής. Όταν σταθείς στο μέσον της αίθουσας έχεις απέναντι, πλάι και πίσω σου, ένα συνονθύλευμα από πρόσωπα που μορφάζουν με τα μάτια και το στόμα ορθάνοιχτα - σαν να βρίσκεσαι στο μέσον μιας αρένας. Στο φόντο, πίσω από τις μορφές, διακρίνεις γράμματα του αλφαβήτου - σύμβολα της γραφής και του πολιτισμού. Πάνω στα χαρακτηριστικά των προσώπων συμπλέκονται τα σύμβολα του σπερματοζωαρίου, κι όλοι μαζί οι Φωνασκούντες μοιάζουν να μετεωρίζονται ανάμεσα στην τάξη και το χάος.

Η αγωνία είναι έκδηλη στα πρόσωπα. Είναι απόγνωση, είναι διαμαρτυρία γι' αυτό που γίνεται σήμερα. Γι' αυτό που υπάρχει και θα υπάρχει.

Όμως το πρώτο που συμβαίνει είναι ότι αυτή η «χορωδία ανακαλύπτει τη δύναμη που έχει η φωνή» παρατηρεί ο Γιώργος Ξένος.

Τι εκφράζει αυτή η «παρτιτούρα»;

«Διαμαρτυρία, φόβο, αγανάκτηση. Ό,τι κι αν είναι αυτό που ακούγεται, ηχεί μέσα από την όραση του καθενός. Το διαβάζεις, το αναγνωρίζεις, άρα ηχεί μέσα από εσένα».

Εσείς προσωπικά τι πιστεύετε για τον επικείμενο πόλεμο;

«Ότι η εποχή μας θα στιγματίσει τον άνθρωπο» απαντά ο Γιώργος Ξένος. «Αυτό που γίνεται σήμερα είναι ότι η αλαζονεία και ο φανατισμός βρίσκονται σε διαμάχη. Από αυτό κάτι καλό θα βγει. Είμαι αισιόδοξος. Από την αρχή πίστευα στον πολιτισμό του ανθρώπου, ακόμα κι όταν σχηματίζεται από αυτό το θετικό που μένει όταν γκρεμίζονται τα κυκλώπεια τείχη. Η ιδέα των «Φωνασκούντων» με απασχολεί εδώ και είκοσι χρόνια. Ούτε είμαι ο πρώτος. Ο Ένβαρντ Μινχ έκανε την «Κραυγή», ο Φράνσις Μπέικον την «Κραυγή του Πάπα» και άλλοι πολλοί στη ζωγραφική. Αυτό που θέλησα είναι να ζωγραφίσω την αίσθηση των ανθρώπων που δοκιμάζουν τη φωνή τους - σαν μια χορωδία - το συναίσθημά τους, που περικλείει τα πάντα. Μπορεί να είναι διαμαρτυρία. Διαμαρτυρία είναι η ίδια η τέχνη. Μπορεί το συναίσθημα να είναι η αγωνία, η απόγνωση, η διαφωνία γι' αυτό που υπάρχει. Μπορεί να είναι φόβος. Όμως πιστεύω ότι το πρωταρχικό είναι η έκπληξη για κάτι που βλέπουν και μένουν με ανοιχτό το στόμα. Το δέος του πρωτόγονου ανθρώπου που βλέπει τον κεραυνό που έπεσε κι εκεί ανακαλύπτει το μεγάλο «ααα». Μαθαίνει τον ήχο του κι αρχίζει μετά να το χρησιμοποιεί. Όπως μαθαίνει τι είναι το ίχνος, την ώρα που τραβώντας το κλαρί προς τη σπηλιά του πάνω στο χώμα, γυρνάει πίσω και βλέπει τη γραμμή που χάραξε. Από τότε αρχίζει να τη χρησιμοποιεί για να εκφρασθεί και η γραμμή φτάνει μέχρι να διαμαρτυρηθεί για την αδικία. Πολιτικά, κοινωνικά. Ταυτόχρονα ανακαλύπτει και την πανουργία του ανθρώπου, τη δύναμη να επεμβαίνει στα πράγματα. Ανακαλύπτει ένα φυσικό φαινόμενο και μετά το κάνει εργαλείο του. Οι «Φωνασκούντες» είναι ταυτόχρονα ορώντες και ορώμενοι. Μια προσπάθεια δημιουργίας αυτού που είναι και αυτού που φαίνεται μαζί, κάτι που υπονοεί τον ήχο».

Ποιος είναι αυτός ο ήχος;

Είναι σαν το «ααα» του Καζαντζίδη. Το μεγαλύτερο «α» που έχει ακουστεί ποτέ. Δεν έχει όρια.

INFO

Γιώργος Ξένος, «Φωνασκούντες». Στην Ελληνοαμερικανική Ένωση (Μασσαλίας 22, τηλ. 210-3680.000). Από 19 Μαρτίου έως 19 Απριλίου. Επιμέλεια: Μάνος Στεφανίδης.