ΘΗΡΑ

Αρχαία "δημοκρατία" εφοπλιστών

Μια δυναμική "Δημοκρατία Πατρικίων" ήταν, σύμφωνα με νέες έρευνες, η προϊστορική κοινωνία του Ακρωτηρίου Θήρας, με αδιάλειπτη ζωή 3.000 ετών πριν από την τελική καταστροφή της, το 1650 π.Χ.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΗΜΕΡΤΖΗ

Οι παραστάσεις των αγγείων της Θήρας δεν θεωρούνται πλέον ως διάκοσμος αλλά ως αφηγηματικές σκηνές. Εδώ ο αετός που πετά, κρατώντας στα πόδια του το αετόπουλο, ερμηνεύεται ως μύηση στην πτήση και αποτελεί πρόδρομη απεικόνιση του Μύθου του Διός με τον Γανυμήδη

Τα 150 φρέατα που ανοίχθηκαν σε μεγάλο βάθος μέχρι 15 μέτρων μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, έκτασης 21 στρεμμάτων, του Ακρωτηρίου της Θήρας για την ανέγερση του νέου στεγάστρου της ανασκαφής (που απαιτούνται ακόμη 3,5 δισ. για να τελειώσει) έφεραν στο φως πλήθος νέων στοιχείων και ανέτρεψαν πολλές από τις πρώτες εκτιμήσεις για την ιστορία της πόλης που ανακάλυψε το 1967 ο Σπυρίδων Μαρινάτος θαμμένη στη στάχτη της ηφαιστειακής έκρηξης. Ο καθηγητής Αρχαιολογίας και συνεχιστής της ανασκαφής κ. Χρήστος Ντούμας, μιλώντας χθες στα "ΝΕΑ", πριν από διάλεξη που οργανώθηκε από τη νέα Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, υποστήριξε ότι η καταστροφική έκρηξη τοποθετείται πλέον, από γεωλόγους, φυσικούς, σεισμολόγους, στο 1650 π.Χ. και ασφαλώς δεν ήταν ικανή να προκαλέσει την καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού. Η απουσία θυμάτων από τα ερείπια της τελικής καταστροφής της πόλης του Ακρωτηρίου, που πρέπει να είχε 5.000-6.000 κατοίκους, μπορεί, σύμφωνα πάντα με τον κ. Ντούμα, να ερμηνευθεί ως απόρροια της συνήθειας των κατοίκων να τα ανασύρουν μέσα από τα ερείπια", είτε γιατί ακόμη ζούσαν, είτε για να τους προσφερθεί αξιοπρεπής κηδεία, αλλά και για λόγους υγιεινής, αφού ο χώρος δεν εγκαταλειπόταν. Η στρωματογραφία του οικισμού, από τον οποίο υπολογίζεται ότι έχει αποκαλυφθεί μόλις το 1/30, αποκάλυψε την άγνωστη μέχρι χθες συμπεριφορά των κατοίκων, οι οποίοι έπειτα από κάθε σεισμό επιδίδονταν στη συστηματική διάσωση όσων αγαθών είχαν γλιτώσει από τη μανία του Εγκέλαδου και την ανακύκλωση όσων μπορούσαν να ξαναχρησιμοποιηθούν. Το γεγονός ότι "απουσιάζουν" ένα ανακτορικό κέντρο και ένα θρησκευτικό κέντρο, ενώ αντίθετα ο οικισμός βρίθει μεγάλων "αρχοντικών", των οποίων οι ιδιοκτήτες συναγωνίζονταν στον καλλιτεχνικό τους διάκοσμο, είναι στοιχεία που συνηγορούν στο ότι η κοινωνία του Ακρωτηρίου δεν διοικούνταν από έναν μονάρχη, αλλά από μια ελίτ, η οποία είχε κατακτήσει ένα υψηλό πολιτιστικό επίπεδο και ασχολούνταν με δύο κυρίως δραστηριότητες: Το θαλασσινό εμπόριο και τη βιοτεχνία, αφού οι γεωργικές εκτάσεις τριγύρω δεν θεωρούνταν ικανές να καλύψουν τις ανάγκες του μεγάλου πληθυσμού.

Αυτή η κοινωνία άρχισε από ένα μικρό νεολιθικό χωριό, το οποίο ιδρύθηκε στα μέσα της 5ης χιλιετίας, ανέπτυξε έναν κυκλαδικό πολιτισμό, ίσως δέχθηκε αποίκους από τα νησιά του ΒΑ. Αιγαίου π.χ., αναπτύχθηκε δυναμικά και έφθασε στο αποκορύφωμά της το 1800 π.Χ., κατά τη μέση εποχή του Χαλκού. Δεν βρέθηκε κανένα ίχνος εισαγωγής από την Κρήτη. Οι χιλιάδες τυποποιημένων κατά το σχήμα αγγείων δεν αποδεικνύουν μόνον την άνθηση της βιοτεχνίας και του διαμετακομιστικού εμπορίου, αλλά συχνά έχουν παραστάσεις με αφηγηματικό χαρακτήρα, που μερικές φορές μπορεί να έχουν σχέση με την πίστη και τους μύθους της αιγαιακής κοινωνίας. Οι παραστάσεις των τοιχογραφιών τεκμηριώνουν επαφές με τον αιγυπτιακό και τους σύγχρονους ανατολικούς πολιτισμούς.

Τα υλικά της υφαντικής που βρέθηκαν σε μεγάλες ποσότητες και τα περίτεχνα κοστούμια στις τοιχογραφίες αποδεικνύουν πως ήταν και προηγμένο κέντρο υφαντουργίας.

Τόπος τελετών

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ένας υπόγειος θάλαμος, ο οποίος βρέθηκε στο Ακρωτήρι σε ένα πλάτωμα μεταξύ των 50 κτιρίων που έχουν ανασκαφεί έως τώρα. Δίπλα, ένα βαθύ πηγάδι ήταν γεμάτο αγγεία προσφορών, στάχτη και καμένα όσπρια (φασόλια), ευρήματα που δείχνουν ότι υπήρξε τόπος καθαρτηρίων τελετών. Απέναντι, ένας τύμβος όπου είχαν συγκεντρωθεί πλήθος μαρμάρινων κυκλαδικών ειδωλίων και άλλων κτερισμάτων. Αυτό το εύρημα είχε "αποσιωπηθεί" από τον καθηγητή Μαρινάτο και ερμηνεύεται τώρα ως ανακομιδή ενός κυκλαδικού νεκροταφείου, για τις ανάγκες επέκτασης της πόλης.