Εφημερίδα "Τα Νέα"

Κανονική προβολή Εκτεταμένη προβολή Εκτεταμένη προβολή Συμπυκνωμένη προβολή

Ορίζοντες :: Κριτική βιβλίου

( σύγχρονο ελληνικό διήγημα :: 17-03-2003)

«ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ»

Σύγχρονο ελληνικό διήγημα

Το περιοδικό συμπλήρωσε σ' αυτό το τεύχος τη χαρτογράφηση του νεοελληνικού διηγήματος, δημοσιεύοντας άλλα 25 ανέκδοτα κείμενα μικρής φόρμας. Ήταν επαρκής η επιλογή; Έγιναν σωστές επιλογές; Αναμένονται (;) κρίσεις

ΚΩΣΤΑΣ ΡΕΣΒΑΝΗΣ

Στο προηγούμενο τεύχος το περιοδικό ξεκίνησε και σ' αυτό το τεύχος συμπληρώνει το αφιέρωμά του στο νεοελληνικό διήγημα, δημοσιεύοντας είκοσι πέντε ανέκδοτα κείμενα μικρής φόρμας.

Το περιοδικό με φιλότιμη προσπάθεια και έγνοια για την αποτύπωση του διηγηματογραφικού ελληνικού τοπίου επέλεξε και δημοσίευσε τα συγκεκριμένα κείμενα, επιχειρώντας και «να καταδείξει τον χαρακτήρα και την εισφορά του διηγήματος στη νεοελληνική γραμματεία». Έκανε σωστές επιλογές; Αποτύπωσε αυτό που επεδίωκε; Ας μελετήσουν τα τεύχη και ας σχολιάσουν οι κριτικοί λογοτεχνίας, καθώς έχουν την πλήρη εποπτεία του χώρου.

Σ' αυτό το τεύχος δημοσιεύουν διηγήματα οι Τηλέμαχος Αλαβέρας, Τάτσης Αποστολίδης, Αλέξ. Ασωνίτης, Μηνάς Βιντιάδης, Κώστας Βρεττάκος, Σούλα Δρακοπούλου, Νίκος Καββαδίας, Γιώργος Κάτος, Κώστας Κατσουλάρης, Παντελής Κοντογιάννης, Αχιλλέας Κυριακίδης, Γιώργος Μανιώτης, Πρόδρομος Μάρκογλου, Κώστας Μουρσελάς, Σοφία Νικολαΐδου, Μανόλης και Γιώργος Ξεζάκης (ένα κείμενο), Νίκος Παναγιωτόπουλος, Λάκης Παπαστάθης, Σάκης Σερέφας, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Αλέξης Σταμάτης, Περικλής Σφυρίδης, Βασίλης Τσιαμπούσης, Νίκη Χατζηδημητρίου και Τάσος Χατζητάτσης.

Εκτός αφιερώματος: Θα πρότεινα να διαβαστεί το κείμενο του Πολ Όστερ, όχι τόσο για την περιγραφή του αμερικανικού τρόπου σκέψης και ζωής όσο για την απλότητα, την αμεσότητα της γραφής. Θέμα του οι homeless, οι άστεγοι, οι πολίτες της Νέας Υόρκης που (προσπαθούν να) ζουν μέσα στα χαρτοκιβώτια. Ένα απόσπασμα:

«Ένας άνθρωπος δεν ζει μέσα σε χαρτοκιβώτιο διότι το επιθυμεί. Μπορεί να έχει ψυχικά προβλήματα, μπορεί να είναι τοξικομανής ή αλκοολικός, αλλά δεν ζει στο κιβώτιο επειδή πάσχει απ' αυτά. Μου έχει τύχει να γνωρίσω δεκάδες τρελών και πολλοί από αυτούς ζουν σε ωραιότατα σπίτια. Δείξτε μου ένα οποιοδήποτε βιβλίο που να αποδεικνύει ότι ένας αλκοολικός είναι καταδικασμένος να κοιμάται στο πεζοδρόμιο.

Υπάρχουν άλλοι τόσοι τους οποίους μεταφέρουν στην πόλη αυτοκίνητα που οδηγούν σοφέρ με μαύρο καπέλο. Όχι, δεν βρισκόμαστε μπρος σε μια σχέση αίτιο-αποτέλεσμα. Ζει κανείς σ' ένα χαρτοκιβώτιο διότι δεν μπορεί να πληρώσει για μια κατοικία.

Δύσκολοι καιροί για τους φτωχούς. Έχουμε μπει σε μια περίοδο μεγάλης αφθονίας, αλλά ενώ τρέχουμε ολοταχώς στον αυτοκινητόδρομο του όλο και πιο ιλιγγιώδους κέρδους, λησμονάμε ότι ένας απίστευτος αριθμός ανθρωπίνων όντων γκρεμίζεται κατά μήκος του δρόμου.

Η αφθονία παράγει φτώχια. Είναι η κρυφή εξίσωση της οικονομίας της αγοράς». Με ενδιαφέρον διάβασα τη συζήτηση του Κώστα Μαυρουδή και του Τάσου Γουδέλη με τον μεταφραστή - και όχι μόνο - Ανταίο Χρυσοστομίδη, ο οποίος και αφόρισε:

«Ακόμα και μεταξύ των συγγραφέων μας, ελάχιστοι είναι οι διανοούμενοι. Το ίδιο θα έλεγα και για πολλούς άλλους παράγοντες της λεγόμενης πνευματικής μας ζωής, των πανεπιστημίων συμπεριλαμβανομένων».

«ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ»

«… Κι όπου τη ρίξει τη μαθιά, σύρριγος και τρομάρα»

Είναι η δεύτερη χρονιά που δέχομαι με χαρά τον τόμο (11ος) της περιοδικής έκδοσης του Λογοτεχνικού Συνδέσμου Ηρακλείου. Πενήντα πέντε γράφοντες, οι περισσότεροι στην κοινή νεοελληνική γλώσσα, άλλοι στην κρητική ντοπιολαλιά. Διηγήματα, ποιήματα, αφηγήματα, κείμενα ιστορικά, λαογραφικά, επεξεργασμένα και σχολιασμένα ιστορικά ντοκουμέντα γεμίζουν τις 350 σελίδες του τόμου, δίνοντας εν πολλοίς το στίγμα της σημερινής κρητικής λογοτεχνίας και της ιστορικής - λαογραφικής έρευνας. Δεν είναι όλα τα κείμενα της ίδιας εμβέλειας - και πώς θα μπορούσαν να είναι; Πάντως, αποτελούν ένα αποτύπωμα της κρητικής παραγωγής στους τομείς που προανέφερα. Δηλώνοντας τη μεγάλη μου αγάπη για την κρητική ντοπιολαλιά, θα ήθελα να αναδημοσιεύσω την αρχή του πεντασέλιδου ποιήματος «Ήτονε νύχτα φεγγαριού…» (όλο σε δεκαπεντασύλλαβο) της Ρένας Κτιστάκη. Πόσο συχνά, μας ταράζει τόσο πολύ μια εικόνα φτιαγμένη με λέξεις;

«Ήτονε νύχτα φεγγαριού, λίγο πριχού να φέξει, / σα βγήκε ο Χάρος στα στενά τα καστρινά σοκάκια. / Ασούσουμος κι αγέλαστος με το σπαθί στη μέση / με φορεσά του χαλασμού, μαύρη κι αραχνιασμένη. / Η γι-αναπνιά ντου σφυριχτή, θανατικό μυρίζει / κι η στεγνωμένη ντου καρδιά πένθιμο χτύπο βγάνει. / Όπου πατεί, μαργώνει η γης, βουβαίνουνται τα ζούδια / κι όπου τη ρίξει τη μαθιά, σύρριγος και τρομάρα. / Σ' ένα πορτάκι χαμηλό 'κουμπά στην παραστάδα / και με την κοκκαλιάρικη μακρονυχάτη χέρα, / σκοτεινιασμένος πολεμά το τζεμπερέ να βγάλει, / να μπει να πάρει μια ψυχή που 'χει σημαδεμένη».

Να σημειώσω ακόμα το απολαυστικό θέμα «Διδασκάλων, γονέων και μαθητών αμαρτήματα και παράπονα», με πλούσιο υλικό από το Αρχείο Δημογεροντίας Ηρακλείου (τέλη 19ου αιώνα) και το ταξιδιωτικό - ιστορικό καλογραμμένο κείμενο «Κακόμοιρο Ντάργουϊν» του συναδέλφου Νίκου Ε. Μαρκάκη.

«NATIONAL GEOGRAPHIC»

Ταξίδι στην εποχή των δεινοσαύρων

Πειραματίζονται με ζωντανούς αλιγάτορες. Δουλεύουν με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ταξιδεύουν στις τέσσερις γωνιές της γης. Επικαλούνται τις γνώσεις της ανατομίας, της κυτταρικής βιολογίας, της ιατροδικαστικής. Γυρίζουν δεκάδες εκατομμύρια χρόνια πίσω, με ένα στόχο: Να αναπαραστήσουν τις μορφές, τη ζωή, τις συνήθειες αλλά και να βρουν τις αιτίες της εξαφάνισης των δεινοσαύρων. Το περιοδικό μας προσκαλεί σ' ένα γοητευτικό ταξίδι γνωριμίας με τα τεράστια ζώα που κάποτε κυριαρχούσαν σ' αυτόν τον πλανήτη.

Πόσο κοντά στις βέβαιες απαντήσεις για τους δεινόσαυρους βρίσκονται οι επιστήμονες; Ο επίλογος αυτού του γοητευτικού κειμένου δίνει το στίγμα:

«… Αυτά που δεν ξέρουμε για τους δεινόσαυρους είναι πολύ περισσότερα από αυτά που ξέρουμε. Όποια κι αν είναι τα εργαλεία της (…) η επιστήμη αυτή είναι νέα και εξελισσόμενη. Και για την ακρίβεια, μόλις που έχουμε ξύσει την επιφάνεια».

Το Ν.G. όμως, εκτός από την πλούσια ύλη του κάνει από αυτό το τεύχος μια σπουδαία προσφορά: Τους 12 μεγάλους χάρτες για τη νέα Ευρώπη, με πολλά στοιχεία και αλφαβητικό ευρετήριο. Ο πρώτος χάρτης περιλαμβάνει την Ιταλία, τη Μάλτα, την Κροατία, τη Σλοβενία και την Ελβετία. Και επιπλέον σ' αυτό το τεύχος, ένθετος χάρτης των Δυτικών Ινδιών!

«ΔΙΑΒΑΖΩ»

Καββαδίας

Αισθητά βελτιωμένο σε πολλούς τομείς και αυτό το τεύχος: Δουλεμένα κείμενα, καλύτερη οργάνωση ύλης, προσεκτικότερη σελιδοποίηση. Το αφιέρωμα στον Νίκο Καββαδία, πλούσιο σε στοιχεία, διαβάζεται ευχάριστα και αρχειοθετείται. Για τον «Μαραμπού» υπογράφουν κείμενα ο Φίλιππος Φιλίππου, ο Γιώργος Ζεβελάκης, ο Θανάσης Βαλτινός, ο Δημήτρης Καλοκύρης, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Βασίλης Σπεράντζας, ο Γεράσιμος Α. Ρηγάτος και ο Γιώργος Τράπαλης.

Μια απορία: ο έγκυρος Αλέξης Ζήρας στεγάζει το άρθρο του κάτω από τη ρουμπρίκα «χωρίς λογοκρισία». Δεν είναι μόνο η μεγαλοστομία που ενοχλεί, αλλά και η εξ αντιδιαστολής αδικία προς τους υπόλοιπους γράφοντες. (Ο Ζήρας ασκεί κριτική σε θέματα εκτός του χώρου των βιβλίων. Πιθανόν έτσι ερμηνεύθηκε το «εύρημα», αλλά βεβαίως το στερεότυπο «λογοκρισία» σίγουρα παραπέμπει στα γνωστά…)