ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Καρναβαλική… έλλειψη φαντασίας

Γιατί τόση έλλειψη φαντασίας; Την περίοδο Καρναβαλιού - Καθαράς Δευτέρας θα μπορούσαμε να δούμε εκθέσεις με διαχρονικά θέματα, φρέσκες επανερμηνείες και μεγάλα ονόματα. Όμως γκαλερί και μουσεία ακολουθούν την πεπατημένη, το ίδιο και οι οργανωτές των δεκάδων λαογραφικών γιορτών στην επικράτεια

ΧΑΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ

Σύμβολο αισιοδοξίας και δεξιοτεχνίας ο χαρταετός, πολύχρωμο λάβαρο που νικά τη βαρύτητα, παιγνιώδες τέχνημα που διασώζει το πνεύμα του Δαίδαλου και του Ίκαρου. Οι συμβολισμοί του συγγενεύουν με την ίδια την έννοια της τέχνης (πίνακας - κατασκευή του Κ. Μπομπού, από την έκθεση στον «Αστρολάβο», μόνη και χαρακτηριστική εξαίρεση που σώζει την τιμή των εικαστικών)

Το Καρναβάλι και η Καθαρά Δευτέρα είναι οι ημέρες με τους περισσότερους συμβολισμούς, όρεξη να 'χει κανείς για να ψάχνει και να μην τελειώνει: Η ανατροπή των κοινωνικών συμβάσεων, η αλλαγή στο κλίμα, η χλωρίδα και η πανίδα που ξαναζωντανεύουν, οι παγανιστικές δοξασίες που βγαίνουν στο προσκήνιο μεταλλαγμένες σε χριστιανικές, η Δήμητρα που γίνεται Παναγία.

Το περιβάλλον και η Ιστορία φέρνουν άπειρες εικόνες μπροστά μας, όχι όμως και η βόλτα στις γκαλερί και τα μουσεία, ούτε βέβαια το τηλεοπτικό θέαμα από τις καρναβαλικές γιορτές.

Γιατί τόση έλλειψη φαντασίας; Τέτοια εποχή θα μπορούσαμε να δούμε εκθέσεις με διαχρονικά θέματα, μεγάλα καλλιτεχνικά ονόματα και φρέσκες επανερμηνείες: Οι μάσκες και οι κοινωνικές μεταμφιέσεις στη σύγχρονη προσωπογραφία, η ιεροτελεστία της Άνοιξης στην τοπιογραφία, οι μετωνυμίες της διονυσιακής λατρείας στο μεθυστικό ντρίπινγκ του Θ. Τσίγκου, το πνεύμα της Σαρακοστής και ο μινιμαλισμός, η βασανισμένη θρησκευτικότητα του Θ. Τριανταφυλλίδη, κ.ά.π.

Όμως οι εκθέσεις των ημερών ακολουθούν την πεπατημένη: «Τα νέα έργα του τάδε», «το εννοιολογικό περιβάλλον του δείνα». Σαν ο κόσμος των εικαστικών να εξελίσσεται σ' άλλον πλανήτη, μακριά από τα βιώματα ημών των υπολοίπων και τη σύγχρονη σκέψη. Σαν να μην είναι ο κοινωνικός ιστός ο απαραίτητος πλακούντας που τρέφει και γεννά τις καλλιτεχνικές εμπνεύσεις.

Το ίδιο άκαμπτοι είναι και οι οργανωτές των δεκάδων καρναβαλικών γιορτών στην επικράτεια. Πολλή σπατάλη, ελάχιστη αισθητική.

Μια αφόρητη ετήσια επανάληψη εθίμων χωρίς ανανέωση και εμπλουτισμό, χωρίς σκηνογραφική επιμέλεια. Πριν από 30 χρόνια, στην Πάτρα, ο αείμνηστος Γιάννης Γαΐτης είχε σχεδιάσει «ανθρωπάκια»-καρναβαλιστές, αλλά έκτοτε τίποτε άλλο. Επίσης, τα σατιρικά σκετς θα μπορούσαν να παραγγέλλονται στους διακεκριμένους Έλληνες σκιτσογράφους-γελοιογράφους.

Μόνη και χαρακτηριστική εξαίρεση, που σώζει την τιμή των εικαστικών τέτοιες μέρες, η ετήσια εκδήλωση του «Αστρολάβου» για τον χαρταετό. Την είχαμε σχολιάσει ευχάριστα και το 1999 όταν πρωτοξεκίνησε, εφέτος όμως οι 36 Έλληνες καλλιτέχνες που συμμετέχουν, μαζί με το φιλότεχνο κοινό που διαγωνίστηκε στο πέταγμα του «εικαστικού χαρταετού», επιβεβαίωσαν έναν θεσμό.

Το θέμα έχει πολλές πλευρές και στην έκθεση είδαμε αρκετές και ενδιαφέρουσες. Χαρακτηριστικά σχέδια γνωστών ζωγράφων (Στ. Αντωνάκος, Ε. Γράββαλου, κ.ά.) στο χαρτί αετών που πετάνε, κλασικούς χαρταετούς απεικονισμένους σε πίνακες (Κ. Μπομπός, Δ. Μυταράς, Φ. Πατρικαλάκης, Ν. Στεφάνου, κ.ά.), φαντασιακές «πετομηχανές» (Μ. Λεβεντάκου, Λ. Πατρασκίδης), κ.ά.

Σύμβολο δεξιοτεχνίας και αισιοδοξίας ο χαρταετός, δηλώνει μια πολύχρωμη σημαία που νικά τη βαρύτητα και ανεβάζει ψηλά το λάβαρο του προσώπου που τον κρατά. Τέχνημα που διασώζει το πνεύμα του Δαίδαλου και του Ίκαρου, επίσης, αφού είναι αντικείμενο ευρεσιτεχνίας και υπέρβασης των φυσικών νόμων.

Οι συμβολισμοί του χαρταετού συγγενεύουν με την ίδια την έννοια της τέχνης, του παιχνιδιού, της φαντασίας. Και, ευτυχώς, υπάρχουν σε πολλούς καλλιτέχνες μας. Τους βλέπουμε και σε παλιότερα έργα, π.χ. στο περίφημο «Τραπέζι της Καθαρής Δευτέρας» (1950), το καλύτερο έργο του Σπύρου Βασιλείου, καθώς και στους γλυκόπικρους χαρταετούς του Αλέξη Ακριθάκη. Όμως, οι περισσότεροι σύγχρονοι καλλιτέχνες (και οι γκαλερίστες μας) φοβούνται τα επίκαιρα θέματα, διστάζουν να παραιτηθούν από το δόγμα «τέχνη για την τέχνη».

Στο λαϊκό υποσυνείδητο βρήκαν οι παλιότεροι την πανανθρώπινη ενέργεια για ν' ανέβουν ψηλά, όμως οι νεώτεροι αυτοπεριορίζονται σε μια αυτάρεσκη επικοινωνιακή ομάδα, ένα μικρό «τάργκετ γκρουπ» που ζει για τον εαυτό του και ψάχνει ιδρύματα (διδασκαλίας ή μουσεία) για να φωλιάσει αυτο-απομονωμένο.

Συνεπαρμένοι απ' το θέμα του χαρταετού, αφεθήκαμε στους αέρηδες κι ονειρευτήκαμε μερικά ακόμη έργα που θα μπορούσαν να έχουν γίνει, εάν καλλιτέχνες και αιθουσάρχες δεν φοβούνταν τόσο πολύ τη γειτνίαση με τη λαογραφία: Έναν χαρταετό με καλαμάκια και κινέζικο χαρτί από τον Νίκο Αλεξίου. Έναν άλλο με τα σήματα κίνησης του Κωνσταντίνου Ξενάκη. Ίσως και κάτι από τον γλύπτη Τάκι που παλιότερα (1959) είχε επιχειρήσει να φτιάξει ένα εικαστικό διαστημόπλοιο (!) για να πάει στο φεγγάρι των ποιητών.

INFO

Χαρταετοί από 36 εικαστικούς καλλιτέχνες, «Αστρολάβος» - Δεξαμενή (Ξανθίππου 11, Κολωνάκι, 210-7294.342). Έως 15 Μαρτίου.