Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Κριτική κινηματογράφου

( παιδιά του παραδείσου :: 10-01-2003) 

Παιδιά του Παραδείσου

Μα πώς γίνεται; Η πιο ρακένδυτη χώρα της κινηματογραφικής υφηλίου να παράγει μία από τις πιο άρτια οργανωμένες και σκηνοθετημένες ταινίες της χρονιάς;

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΝΙΚΑΣ

Να υποκλινόμαστε; Τουλάχιστον. Δεν υπάρχει περίπτωση το Ιράν να φύγει από διεθνές φεστιβάλ χωρίς κάποια διάκριση. Δεν υπάρχει περίπτωση ταινία από την ίδια χώρα να μην αποσπάσει τα ευνοϊκότερα σχόλια και δεν υπάρχει περίπτωση να βγεις από την αίθουσα χωρίς δάκρυα και χωρίς την ίδια απορία: Μα, πώς κι αυτό το θαύμα;

Το "Baran" - Βροχή - του Μαγίντ Μαγιντί είναι μέσα στις πέντε πιο σπουδαίες κινηματογραφικές επιτεύξεις αυτής της χρονιάς. Και το πιο ανατριχιαστικό, αυτό που μπορεί να προκαλέσει γενική αυτοκριτική σε όλους τους σπουδαγμένους κύκλους των δυτικών κινηματογραφιών - εξαιρουμένης της Ελλάδας, στην οποία επικρατεί γενική και μαζική μακαριότητα - είναι μια διαπίστωση που μπορεί να αναγκάσει ακόμα και τον πιο ψυχρό χειρουργό της Ευρώπης - τον Αυστριακό Μίκαελ Χάνεκε, ας πούμε - σε αυτοχειριασμό. Πώς, διάολε, γίνεται πίσω από αυτή την αθώα ιστορία, πίσω από αυτές τις πρωτογενείς συγκινήσεις ιταλικού νεορεαλισμού, να λειτουργεί τόσο έξοχα, τόσο οργανωμένα, τόσο ελεγχόμενα, ένας σκηνοθετικός εγκέφαλος προερχόμενος από μια τέτοια χώρα; Θεέ μου, αρχίζω να πιστεύω στην ύπαρξή σου.

Η έλευση ενός Ρομπέρτο Ροσελίνι είχε προαναγγελθεί από την Αναγέννηση. Αυτό το καταλαβαίνω. Αλλά η συνέχειά του, η μετενσάρκωσή του, να συντελείται στο Ιράν; Αυτό είναι που δεν καταλαβαίνω. Και δεν το καταλαβαίνω για έναν οφθαλμοφανή λόγο: Εκείνο που τελικά μένει - μετά την πρώτη ανάγνωση, μετά το πρώτο παλιρροϊκό κύμα που αναταράζει τους δακρυγόνους αδένες - είναι τα τρία κριτήρια που διακρίνουν ένα λαϊκό μελόδραμα της πεντάρας από ένα έργο τέχνης. Ο χρόνος, ο χώρος και οι ερμηνείες. Κλείστε τ' αυτιά σας, βάλτε έναν κόφτη στην καρδιά σας για να αποφύγετε την οποιαδήποτε ανάμειξη των αισθημάτων σας σε αυτή την Χικμετική πλημμυρίδα. Και αφού τα κάνετε όλα αυτά, αφήστε τα όλα στη… χωρογραφία. Ακόμα και τα τούβλα, το νερό, το ποτάμι, η λάσπη, οι δρόμοι, το μπετόν, τα δέντρα, κάθε αντικείμενο, κάθε φόντο, κάθε σπιθαμή χώρου παίζουν. Τι είπα; Παίζουν; Λάθος. Διαπρέπουν!

"Βροχή". Ποίηση, δάκρυα και πρωταθλητισμός από το Ιράν

Με απλά λόγια. Ο απίστευτος αυτός Ιρανός με το όνομα Μαγίντ Μαγιντί είναι τόσο πλήρως εξοπλισμένος, τόσο άριστος γνώστης του… σπορ, που μπροστά του τα 3/4 των φετινών υπογραφών καλά θα κάνουν να καθήσουν στον πάγκο των αναπληρωματικών. Χρησιμοποιώντας μια αφελή - εκ πρώτης όψεως - ιστορία και έχοντας απόλυτη γνώση του μηχανισμού του λαϊκού μελοδράματος, παίζει με την επιδεξιότητα ενός πρωταθλητή - και στα δύο "ταμπλό". Ταυτοχρόνως και λαϊκότητα και πολυπλοκότητα. Η αθάνατη φόρμουλα, που καθιερώθηκε από την εποχή του ογκόλιθου Τσάρλι Τσάπλιν και που έκτοτε όσοι την αφομοίωσαν και την χρησιμοποίησαν εκτόξευσαν τον κινηματογράφο στα ύψη που του αξίζει.

Ο εξωτερικός φλοιός της ιστορίας είναι τόσο εύθραυστος και ευανάγνωστος, όσο είναι ένα παραμύθι βρεφονηπιακού σταθμού. Παιδαρέλι από την Τεχεράνη που δουλεύει σε οικοδομή ερωτεύεται νεαρή λαθρομετανάστρια από το Αφγανιστάν, που δουλεύει στην ίδια οικοδομή μεταμφιεσμένη σε αγόρι, προκειμένου να εξασφαλίσει το μεροκάματο του τρόμου! Η συνέχεια είναι το "Κοπάδι" του Γκιουνέι και το "Έγκλημα αγάπης" του Κομεντσίνι μαζί! Οι λεβέντες του Ρέππα του Ιράν καταδιώκουν τους λαθρομετανάστες, το κορίτσι εξαφανίζεται και ο ερωτοχτυπημένος προλετάριος τα δίνει όλα με μοναδικό, αποκλειστικό σκοπό μία ματιά της, ένα βλέμμα της, ένα ανεπαίσθητο άγγιγμά της. Αυτό που επακολουθεί είναι η ζωντανή ενσάρκωση της απόλυτης ταύτισης του έρωτα με την αλληλεγγύη και της αυτοθυσίας με τον ουμανισμό. Που πα' να πει… Ταινιάρα με τα όλα της. Και με τα λόγια του Παλαμά, παραμερίζουμε, Ποιητή, για να περάσεις!

Το δωμάτιο της κόρης μου

Δυστυχώς η εναλλακτική πρόταση των Αμερικανών στο action movie εξαντλείται τις περισσότερες φορές σε μελαγχολικά οικογενειακά δραματάκια, επιπέδου "Μυστικά της κρεβατοκάμαρας". Ταινίες που τραμπαλίζονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και που συνήθως εγκαταλείπονται από τη μνήμη μας μετά την έξοδο από την αίθουσα. Το "Moonlight Mile" - Πικρά Φεγγάρια - του Μπραντ Σίλμπερλινγκ δεν ξεφεύγει από αυτόν τον γενικό κανόνα. Σοβαρά ονόματα (Χόφμαν, Σάραντον, Χάντερ), καλές προθέσεις, συμπαθητικές, ανθρώπινες καταστάσεις, αλλά φτωχά έως αδιάφορα αποτελέσματα.

"Πικρά φεγγάρια". Ο Ντάστιν Χόφμαν φροντίζει με τον γαμπρό του το δωμάτιο της νεκρής κόρης του

Η κόρη ενός αγαπημένου ζευγαριού σκοτώνεται στο… βρόντο και οι γονείς της προσπαθούν να συμφιλιωθούν με αυτή την τραγική πραγματικότητα, αντικαθιστώντας την έλλειψή της με την παρουσία και συμβίωση στην ίδια οικογένεια του μέλλοντος γαμπρού τους. End of story. Με άλλα λόγια, η πεμπτουσία του δράματος που ζουν τα τρία μέλη αυτής της οικογένειας ευθυγραμμίζεται πλήρως με το "Δωμάτιο του γιου μου". Όμως η διαφορά ανάμεσα στον μινιμαλισμό του Νάνι Μορέτι και τον μαξιμαλισμό του Σίλμπερλινγκ είναι ακριβώς η ίδια που χωρίζει μια αληθινή ταινία από ένα καλοφτιαγμένο και ευπρεπές τηλεταινιάκι. Και στις δύο περιπτώσεις το δράμα προκύπτει από την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Για τον Μορέτι η υπόθεση είναι καθαρά εσωτερική. Για τον Σίλμπερλινγκ όμως είναι εντελώς εξωτερική! Που πα' να πει πως όλο το δράμα, εντέλει, καταλήγει στο εξής μυστικό: ο μέλλων γαμπρός είχε χωρίσει από την κόρη τους τρεις ημέρες πριν από τον θάνατό της. Φαντάσου τώρα να είσαι πρωταγωνιστής ενός τέτοιου κολοσσιαίου δράματος, μια τόσο δυσαναπλήρωτης απώλειας, και στο τέλος το μόνο που σε απασχολεί είναι αν η κόρη σου είχε χωρίσει από τον άνθρωπο που έχεις βάλει στο σπίτι σου! Τουτέστι, άνθραξ ο θησαυρός!

Αριστερά μάτια ερμητικά κλειστά

Η πρώτη εβδομάδα του 2003 μπήκε με το αριστοτέχνημα "Παγωμένος δρομέας". Και η δεύτερη με τον ιρανικό κολοσσό "Βροχή" αλλά και με το αμερικανικό… χέλι που ακούει στο όνομα Ντάνιελ Άλγκραντ. Καλύτερα δεν γίνεται!

Είδατε; Η καλλιτεχνική παγκοσμιοποίηση είναι η μοναδική - προς το παρόν - ανακουφιστική απάντηση στο οικονομικό globalisation! Και ο Αμερικανός φίλος Ντάνιελ Άλγκραντ με το "People Ι know" (Οι άνθρωποι που ξέρω) δικαιούται με το σπαθί του να πάρει μέρος σ' αυτήν τη σπουδαία παρέα.

Αν μου έλεγαν να βάλω έναν υπότιτλο που να περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο αυτή την παλιοπαρέα επωνύμων από το Χάρβαρντ, την Αριστερά του Βιετνάμ και του νεοϋορκέζικου θεάματος, θα επέλεγα το θρυλικό "μακρύ ταξίδι της ημέρας μέσα στη νύχτα". Ουδεμία σχέση με το "θέμα", ούτε με τους χαρακτήρες του έργου του Ο' Νιλ, αλλά απόλυτα ταυτισμένο με την περιρρέουσα παραλυσία και τη σχιζοφρένεια. Και αν μου έλεγαν να αναγνωρίσω παρόμοιες παρέες και αντίστοιχες καταστάσεις στα καθ' ημάς, θα έδειχνα τα κοσμοπολίτικα απομεινάρια μιας ελληνικής, Αριστερής… ημέρας. The remains of the Greek Left!

"Οι άνθρωποι που ξέρω". Αλ Πατσίνο με Κιμ Μπάσιντζερ, σε ένα ταξίδι της ημέρας μέσα στη νύχτα

Η πιο τραγική και σπαρακτική φυσιογνωμία που έχει επίγνωση της διαρκούς και ανελέητης πτώσης, της παρακμής και του εκφυλισμού της, με έντονα σημάδια καλπάζουσας σχιζοφρένειας, είναι ένας βετεράνος ατζέντης της Νέας Υόρκης. Για την επιβίωσή του, αλλά και για τη λύτρωση των προοδευτικών ενοχών του, ανέχεται κάθε είδους ταπεινώσεις και εξευτελισμούς από τους επώνυμους και… αριστερούς πελάτες του. Τώρα όμως έχει έναν επιπλέον λόγο για να ταπεινωθεί.

Πρέπει να κάνει τον καραγκιόζη, προκειμένου να εξασφαλίσει την παρουσία τους σε μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον της απόφασης του δημάρχου να εκδιώξει από την πόλη τρεις πολιτικούς φυγάδες από τη Νιγηρία! Έτσι, η τελευταία βρωμίτσα που έχει να σκουπίσει εις αντάλλαγμα της παρουσίας - σ' αυτή τη σύναξη - ενός πρωτοκλασάτου σταρ της Νέας Υόρκης (ας πούμε του Ντε Νίρο), είναι η αποφυλάκιση μιας σταρλετίτσας. Μιας ύπαρξης που αλλάζει κρεβάτια σαν να είναι κιλότες! Όλα βαίνουν κατ' ευχήν, ώσπου εκεί γύρω στα χαράματα μια σκιά γλιστράει στο δωμάτιο και θανατώνει την πελάτισσά του. Εκεί μπροστά του. Αλλά από τα ναρκωτικά, την κόπωση και την παρακμή, τα μάτια του είναι ερμητικά κλειστά. The Big Sleep!

Ο Ντάνιελ Άλγκραντ ως μαθητής του Ραβέλ και του "Μπολερό", αναπτύσσει το ίδιο μονότονο μελωδικό μοτίβο και διαρκώς - αλλά εντελώς ανεπαίσθητα και διακριτικά - το κλιμακώνει στο εσωτερικό του. Η μηχανή γλιστράει μέσα στον χρόνο και στους χώρους με την ίδια ευελιξία που διαθέτει ένα χέλι. Όμως ο άνθρωπος που βάζει τη μηχανή να τρέξει και που υποχρεώνει τον αμφιβληστροειδή μας να υποκλίνεται διαρκώς, είναι ο Αλ Πατσίνο. Ίσως ο σπουδαιότερος πιλότος της αμερικανικής οθόνης.

Φλόγα χωρίς φωτιά

Ανερχόμενη δύναμη η Νορβηγία, επιδέξιος και έτοιμος - για το Χόλιγουντ - ο σκηνοθέτης Όλε Μπόρνενταλ, σκέτη φλόγα η Μαρί Μπονεβί και θυελλώδεις οι επελάσεις τής ομάδας. Στο τέλος, όμως, φεύγεις με την εντύπωση: όλο αυτό το πάθος, ο μόχθος και το ταλέντο έγιναν "για ένα πουκάμισο αδειανό, για μια Ντίνα". Το στόρι κυκλοφορεί μεταξύ ρομάντζου εποχής και κοινωνικής αλληγορίας. Κάπου σε μια αγροτική περιοχή της Νορβηγίας των αρχών του αιώνα, ένα κορίτσι φλερτάρει με τον θάνατο.

"Ι am Dina". Κρίμα το φλογοβόλο με το όνομα Μαρί Μπονεβί

Πρώτο θύμα η μάνα της, δεύτερο ο άντρας της, τρίτο ο κουνιάδος της και στο τέλος, παραλίγο, το παιδί της. Εξωτερικώς παραπέμπει στη "Φόνισσα", εσωτερικώς όμως καταλήγει στον συμβολισμό. Οι δύο μοναδικοί ναυαγοσώστες αυτού του ποταμιαίου μετα-ρομάντζου είναι ο σκηνοθέτης και η πρωταγωνίστριά του. Η ματιά του Νορβηγού είναι τόσο πολυπρισματική, τόσο σαρωτική και τόσο καθηλωτική, που καταφέρνει να μεταμορφώνει κάθε σπιθαμή του σεναρίου σε έναν εικαστικό χορό. Χωρίς όμως την παρουσία αυτού του εκρηκτικού πλάσματος με το όνομα Μαρί Μπονεβί, η σκηνοθεσία θα πήγαινε στο βρόντο. Πλήρης αυτοέλεγχος, αετήσιο βλέμμα, χυμώδης παρουσία και απόλυτη ευθυγράμμιση με τη σκηνοθεσία.

Ακόμα δύο

Πέφτουν οι ταινίες σαν χαλάζι. Δύο ακόμα "πιάτα" συμπληρώνουν το μενού του επταημέρου: "Μίνι πράκτορες 2: Το νησί των χαμένων ονείρων" (Spy Kids 2 The Island of lost dreams). Η σκηνοθεσία το σενάριο, η φωτογραφία και το μοντάζ είναι του Ρομπέρτο Ροντρίγκεζ. Και, μα την αλήθεια, είναι ό,τι πιο διασκεδαστικό και χαβαλετζίδικο είδα τους τελευταίους μήνες για το Παιδί. Αντόνιο Μπαντέρας και Κάρλα Κουτζίνο παριστάνουν τους γονείς της οικογένειας Κορτέζ και ο Ρικάρντο Μονταλμπάν τον παππού των τρομερών μίνι πρακτόρων. Η πιο αξιοπρεπής χαριτωμένη κοροϊδία του Τζέιμς Μποντ.

"Αποκάλυψη" (Revelation). Όποιος καταλάβει το περιεχόμενο κερδίζει εισιτήριο μετ' επιστροφής στην Ντίσνεϊλαντ! Μεταξύ μεταφυσικού, χριστιανισμού, αποκρυφισμού, σατανισμού και σταυροφόρων. Η ύπαρξη ενός αρχαίου αντικειμένου με την ονομασία "loculus" απειλεί τη σωματική ακεραιότητα του Σύμπαντος. Η βιντεοκλιπίστικη σκηνοθεσία είναι του Στιούαρτ Έρμπαν και στους πρώτους ρόλους εμφανίζονται ο Τέρενς Σταμπ, ο Ούντο Κίερ και η Νατάσα Γουίτμαν.

Έτσι, για το σκάνδαλο

Πλάνη πρώτη: η Μάγκι Γκίλενχαλ - η πρωταγωνίστρια της "Secretary" - είναι τόσο ερεθιστική όσο ήταν η… Δέσποινα Στυλιανοπούλου στις παλιές φαρσοκωμωδίες. Πλάνη δεύτερη: ο Στίβεν Σάινμπεργκ - ο σκηνοθέτης της ίδιας Γκίλενχαλ - είναι τόσο επαρκής στον ρόλο του, όσο είναι ο Δημήτρης Παναγιωτάτος σε όλες του τις ταινίες. Πλάνη τρίτη: η "Γραμματέας" είναι μια τόσο ολοκληρωμένη ταινία, όσο και οποιαδήποτε φεστιβαλική παρουσία εγχώριας παραγωγής.

Αν οι Αμερικανοί στη συντριπτική τους πλειονότητα αδυνατούν να καταδυθούν στην εσωτερικότητα υπαρξιακών και οικογενειακών δραμάτων, άλλο τόσο δεν μπορούν να διαχειριστούν ευρωπαϊκές έννοιες όπως νοσηρότητα, σαδομαζοχισμός και ψυχοπάθεια. Και αν τα "Πικρά φεγγάρια" αυτής της εβδομάδας γκρεμίζονται από τη σύγκριση με το "Δωμάτιο του γιου μου" του Νάνι Μορέτι, άλλο τόσο - και ακόμα περισσότερο - γκρεμίζεται η "Γραμματέας" από τη "Δασκάλα πιάνου" του Μίκαελ Χάνεκε.

Εν ολίγοις, τα 104 λεπτά του χρόνου αυτής της ιστορίας εξαντλούνται στην επανάληψη της ίδιας σκηνής. Μια γραμματέας… υποκλίνεται στο αφεντικό της με την όπισθεν! Και αν κάτι μένει από αυτή την τόσο βαρετή και τόσο πληκτική ιστορία, είναι η σκηνή όπου ο Τζέιμς Σπέιντερ κατεβάζει τα παντελόνια του και αρχίζει να παίζει με το εργαλείο του πλησίον των οπισθίων τής secretary. Ούτε καν σοφτ πορνό!

Τα Oscar της εβδομάδας

Καλύτερης ταινίας: "Βροχή" Ποίησης: Βροχή, και πάλι βροχή Σκηνοθεσίας: Μαγίντ Μαγιντί (της βροχής) Αριστερής παρακμής: "Οι άνθρωποι που ξέρω" Ανδρικής ερμηνείας: Αλ Πατσίνο (ο ογκόλιθος που… ξέρω) Μνημοσύνου: "Πικρά φεγγάρια" Φλόγας: Μαρί Μπονεβί "Ι am Dina" Σαδομαζοχισμού χωρίς πορνό: "Η γραμματέας" Χαβαλέ: "Μίνι πράκτορες 2"