Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Κριτική τηλεόρασης

( πες μου την προκατάληψή σου να στη... συντηρήσω :: 08-01-2003) 

Πες μου την προκατάληψή σου να στη… συντηρήσω

"Κακοί" Αλβανοί, ομοφυλόφιλοι με ροζ αξεσουάρ και τσιριχτή φωνή, μαμόθρεφτες τροφαντούλες, "χτυπημένοι από τη μοίρα"… Απέναντι στο διαφορετικό ή τις "ειδικές" ομάδες, η τηλεόραση δεν στέκεται αρωγός, δεν αμβλύνει τις αντιθέσεις, αλλά συντηρεί, αναπαράγει και συχνά μεγεθύνει τις προκαταλήψεις

ΧΡΗΣΤΟΣ ΙΕΡΕΙΔΗΣ

Το σίριαλ "Οι ψίθυροι καρδιάς" (Mega) τόλμησε να δείξει τον τρόπο ζωής και τα προβλήματα μιας κοινωνικής ομάδας, των Τσιγγάνων, μέσα από την ερωτική ιστορία δύο νέων

Η διαφορετικότητα - φυλετική, σεξουαλική, εμφανισιακή, κοινωνική - ανέκαθεν τροφοδοτούσε τη μικρή οθόνη, καθώς αποτελούσε για κείνην προκλητικό πεδίο για την ανάδειξη αντιθέσεων. Ωστόσο, το "διαφορετικό" σπανίως προβάλλεται και ως αποδεκτό στην TV.

Τα δελτία ειδήσεων συντηρούν την εικόνα του "κακού" Αλβανού. Όταν γίνεται μια εγκληματική πράξη, εκείνο που τονίζεται από μάρτυρες στην κάμερα είναι ότι "ο δράστης δεν μιλούσε ελληνικά, υπονοώντας πως ήταν Αλβανός. Κι έτσι, συνειρμικά λειτουργώντας, η κοινή γνώμη αποδίδει ό,τι κακό συμβαίνει σε Αλβανούς ή αλλοδαπούς γενικότερα", λέει στα "ΝΕΑ" ο αλβανικής καταγωγής ηθοποιός Λαέρτης Βασιλείου, που παίζει στη σειρά "Η αγάπη ήρθε από μακριά" του Antenna (σε σκηνοθεσία Μανούσου Μανουσάκη). Με υποτιμητικό τρόπο μεταχειρίζονται το "διαφορετικό", την απελπισία, το αδιέξοδο εκπομπές τύπου "Παρατράγουδα" (και παλαιότερα με το "Χρυσό κουφέτο" και τα ριάλιτι σόου "Τελική απόφαση" και "Επιτέλους μαζί") εκμεταλλευόμενη την αδυναμία αντίδρασης και κυρίως την αφέλεια των προσώπων που εκτίθενται ή την άγνοια τους για τις συνέπειες από αυτή την έκθεση στο "γυαλί". "Ύστερα από την εκπομπή "Τελική απόφαση" της Σίας Λιαροπούλου έφθασα στο σημείο να λέω σε γείτονες που με αναγνώριζαν στο δρόμο πως δεν ήμουν εγώ", είπε στα "ΝΕΑ" η Μαρία Κερασιώτη, που βγήκε στη συγκεκριμένη εκπομπή. "Πήγα ξανά στο χωριό μου μόνον μετά δύο χρόνια", έλεγε και ο Μπάμπης Πολίτης, που πριν από πέντε χρόνια είχε βρεθεί στο πλατό του "Επιτέλους μαζί". Τα σίριαλ είναι ένας άλλος τομέας. Το σίριαλ "Οι ψίθυροι καρδιάς" (Mega) των Σταύρου Αβδούλου - Ειρήνης Ριτσώνη (σε σκηνοθεσία Μανούσου Μανουσάκη) τόλμησε να δείξει τον τρόπο ζωής, τα προβλήματα μιας κοινωνικής ομάδας, των Τσιγγάνων, μέσα από μια ερωτική ιστορία δύο νέων, ενός μπαλαμού ("λευκού") και μιας Τσιγγανοπούλας. Σεναριογράφοι και σκηνοθέτης για ένα εξάμηνο είχαν καθημερινές επαφές και επισκέψεις σε καταυλισμούς των Τσιγγάνων "σε μια προσπάθεια να αποδώσουμε αυτά που πραγματικά βιώνουν εκείνοι οι άνθρωποι", μας είπε ο Σταύρος Αβδούλος. Ο σεναριογράφος έκανε λόγο για έναν τρόπο ζωής που "εμείς νοσταλγούμε, γιατί τούτοι οι άνθρωποι έχουν σχέση με τη γη, σχέσεις μεταξύ τους, που δεν συναντάς συχνά. Για ορισμένους, όμως, κάποια πράγματα στη ζωή τους άλλαξαν και ακολούθησαν επικίνδυνα μονοπάτια, λόγω της περιθωριοποίησής τους". Θυμάται ότι "αγωνιζόμασταν καιρό να πείσουμε τον Antenna, στον οποίον είχαμε αρχικά προτείνει τη σειρά, διότι στο κανάλι πίστευαν πως θα ετύγχανε αρνητικής αντιμετώπισης από τους τηλεθεατές".

"Τσιρίδες" και παχουλά μαμμόθρεφτα

Ο χαρακτήρας που υποδύεται η Ελένη Κωνσταντινίδου (δεξιά) στη σειρά "Για πάντα φίλες", στην εποχή που έχουν βγει ακόμα και έγχρωμοι φακοί επαφής, εξακολουθεί να φορά χοντρά γυαλιά με εξίσου χοντρό σκελετό, παλιμπαιδίζει και στερείται θηλυκότητας

Στις ελληνικές σειρές εμφανίζονται και χαρακτήρες-καρικατούρες, με υπερβολικές συμπεριφορές. Στη σειρά "Πάτρα - Βενετία" (Alpha) ο Ζαν, ο γκέι χαρακτήρας, που απέχει από την πραγματικότητα, φαίνεται να συντηρεί την αντίληψη που θέλουν τον ομοφυλόφιλο "ξένο σώμα". Όσο και αν η κωμωδία ενέχει το στοιχείο της υπερβολής, για να προκαλέσει γέλιο, υπάρχουν άραγε πολλοί ομοφυλόφιλοι με ροζ χνουδωτά οργκανάιζερ που συνεχώς… τσιρίζουν; Η σεναριογράφος Μαρία Χατζηγρηγορίου υποστηρίζει πως "ο συγκεκριμένος ήρωας ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, είναι κυκλοθυμικός, παρορμητικός, στοιχεία που συναντά κανείς στους ανθρώπους σήμερα και σε μεγαλύτερο, ίσως, βαθμό στους ομοφυλόφιλους. Το "στήσιμό" του, πάντως, δεν έγινε με ρατσιστική διάθεση".

Η ιστορία της Αιγύπτιας μουσουλμάνας που της πήρε το παιδί ο πατέρας της επειδή είχε παντρευτεί αλλόθρησκο ήταν ένα θέμα που "έπαιξε" για καιρό στα δελτία ειδήσεων, με έμφαση στη διαφορετικότητα του θρησκεύματος. Από μόνο του το στοιχείο αυτό συντηρεί ένα είδος ρατσισμού. Στον αντίποδα η κωμική σειρά "Τράπεζα" (Mega) βασίζεται σ' εκείνο το περιστατικό. Ωστόσο, δεν προβάλλεται έντονα ούτε η διαφορετικότητα της καταγωγής ούτε και του θρησκεύματος. "Δεν ήταν το ζητούμενό μου", εξηγεί ο σεναριογράφος της σειράς, Βαγγέλης Νάσης. "Εκείνο που με ενδιέφερε ήταν να δείξω πως η μητρότητα δεν γνωρίζει σύνορα, θρησκείες, καταγωγές".

Ένα άλλο πρότυπο συντηρείται μέσα από τη σειρά "Για πάντα φίλες". Η παχουλή νεαρή γυναίκα της πρωταγωνιστικής γυναικοπαρέας, στην εποχή που έχουν βγει ακόμα και έγχρωμοι φακοί επαφής, εξακολουθεί να φορά χοντρά γυαλιά με εξίσου χοντρό σκελετό, παλιμπαιδίζει, στερείται θηλυκότητας, παρουσιάζεται ως ένα πλάσμα που επισκιάζεται από την έντονη προσωπικότητα της μητέρας της, και που δεν μπορεί, φυσικά, να προσελκύσει έναν άνδρα. "Δεν προβάλλει κάποιο αρνητικό πρότυπο η σειρά με τον συγκεκριμένο χαρακτήρα. Αντιθέτως, δείχνει πόσο αποδεκτή είναι αυτή η γυναίκα από τις φίλες της", υποστηρίζει ο σεναριογράφος, Βασίλης Νεμέας.

Χάρη στα δελτία ειδήσεων, συνειρμικά, "η κοινή γνώμη αποδίδει ό,τι κακό συμβαίνει σε Αλβανούς ή αλλοδαπούς γενικότερα", λέει ο αλβανικής καταγωγής ηθοποιός Λαέρτης Βασιλείου

Υπάρχει και το στοιχείο της υπερβολής, παραδέχεται, αλλά "υπάρχουν και σήμερα άνθρωποι μαμμόθρεφτη, κατά το κοινώς λεγόμενο. Άλλωστε, τέτοιους χαρακτήρες συναντούμε και στο σινεμά". Και όμως, εξακολουθεί να παίζεται στους κινηματογράφους ο "Γάμος α λα ελληνικά", με την επίσης τροφαντούλα Ελληνοαμερικανίδα Νία Βαρντάλος, η οποία όμως υποδύεται μια γυναίκα με διάθεση να πάρει από τη ζωή αυτό που της αξίζει, που τυγχάνει αποδοχής και που δεν είναι δακτυλοδεικτούμενη γι' αυτό που φαίνεται, ώστε να κατατάσσεται στο περιθώριο.

Η σειρά "Η αγάπη ήρθε από μακριά" του Βασίλη Σπηλιόπουλου (σε σκηνοθεσία Μανούσου Μανουσάκη) εστιάζει στις σχέσεις Ελλήνων και Αλβανών. "Ο σεναριογράφος δεν φοβήθηκε να πει τα πράγματα με το όνομά τους, στην προσπάθειά του να δείξει τις δύο όψεις του νομίσματος", είπε στα "ΝΕΑ" ο ηθοποιός Λαέρτης Βασιλείου. "Παρουσιάζει μια πραγματικότητα μέσα από χαρακτήρες ηρώων. Εκείνου που δεν μπορεί να προσαρμοστεί και του ανθρώπου που ήρθε και επιθυμεί να προκόψει στη νέα πατρίδα του, ακόμη κι αν χρειαστεί να αποκοπεί από τις ρίζες του".

"Ειδικά" δελτία τα… ξημερώματα

Η νοοτροπία της περιθωριοποίησης στην τηλεόραση απλώνεται και σε κοινωνικές ομάδες με ειδικές ανάγκες. Με νόμο του κράτους ορίστηκε η μετάδοση δελτίων ειδήσεων στη νοηματική γλώσσα για πολίτες αυτής της χώρας με προβλήματα ακοής. Τα κανάλια εναρμονίστηκαν. Μόνον που, έως πρόσφατα, δελτία ειδήσεων για κωφούς μεταδίδονταν από τις τηλεσυχνότητες, σχεδόν όλων των ιδιωτικών σταθμών, κοντά στις 6.30 το πρωί.

"Πείτε μας τον καημό σας"

Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η διαφορετικότητα αναδεικνύεται, υπερτονίζεται και το… τείχος που ορίζει το "περιθώριο" ψηλώνει κι άλλο. Τα περίφημα ριάλιτι σόου ("Επιτέλους μαζί", "Κεντρί", "Αληθινές ιστορίες", "Άγνωστες λέξεις") στο πρόσφατο παρελθόν, στήθηκαν και είχαν τηλεθέαση εκμεταλλευόμενα τον πόνο του άλλου, το προσωπικό πρόβλημα, τον κοινωνικό αποκλεισμό. Με πρόσχημα-δόλωμα το "έλα πες τα στην κάμερα και θα δώσουμε λύση σ' αυτό που σε απασχολεί", πλήθος ανθρώπων έσπευσαν στα τηλεοπτικά πλατό να πουν τον καημό τους, το πρόβλημά τους, ευελπιστώντας ότι θα λυθεί. Η "άσπρη μέρα" όχι μόνο δεν ήρθε ποτέ, αλλά οι άνθρωποι εκείνοι στιγματίστηκαν κι έγιναν δακτυλοδεικτούμενοι στον μικρόκοσμο της γειτονιάς, στον κοινωνικό περίγυρο, στο οικογενειακό περιβάλλον τους.

Μέσα στην απελπισία του για να βρει δουλειά, ο Μπάμπης Πολίτης πριν από πέντε χρόνια είχε απευθυνθεί στο "Επιτέλους μαζί", μήπως και βγει από το αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει. "Έχω μετανιώσει για την εμφάνισή μου στην τηλεόραση και κυρίως από τον απόηχο", έλεγε στα "ΝΕΑ". "Έκανα δύο χρόνια να πάω στο χωριό μου -και αυτό με αφορμή τον θάνατο των γονιών μου"…