Φαινόμενα

Ένα σίριαλ δεν φέρνει την άνοιξη

Δύο διαφορετικά τηλεοπτικά είδη, ένα σίριαλ και ένα τοκ σόου, προσεγγίζουν το πρόβλημα των οικονομικών μεταναστών αποκαλύπτοντας αντιθέσεις και προκαταλήψεις

ΠΟΠΗ ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΟΥ

Οι αδύνατοι έρωτες ήταν πάντα το θέμα αγαπημένων λαϊκών μυθιστορημάτων, πόσο μάλλον τηλεοπτικών σίριαλ, όπως αυτό του Μανούσου Μανουσάκη, όπου ένας Αλβανός (Κώστας Σόμμερ) κλέβει την καρδιά μιας Ελληνίδας (Λίνα Σακκά). Η πραγματικότητα όμως δεν είναι ίδια με τα παραμύθια

Ένα σίριαλ είναι η αφορμή. Ένα πρόβλημα είναι η αιτία. Μία συζήτηση αποκαλύπτει την απόλυτη σύγχυση. Πρόκειται για το σίριαλ "Η αγάπη ήρθε από μακριά" του Μανούσου Μανουσάκη, που προβάλλεται από τον Ant1 με θέμα τον έρωτα ενός Αλβανού και μιας Ελληνίδας. Το πρόβλημα είναι η σχέση μας με τους Αλβανούς οικονομικούς μετανάστες. Η συζήτηση που προκάλεσε τη σύγχυση ήταν "Τα μάτια της Έλλης" στον Ant1. Δύο διαφορετικά τηλεοπτικά είδη προσεγγίζουν το ίδιο θέμα με τρόπο διαφορετικό, ζαχαρωμένο το πρώτο, προβάλλοντας τις ακανθώδεις πτυχές το άλλο. Και τα δύο, ωστόσο, εκφράζοντας τα κυρίαρχα στερεότυπα που καθορίζουν τους μύθους των διαφορών.

Με ένα πάνελ, το οποίο συνέθεταν οι παράγοντες του σίριαλ και ένα εξαπλό παράθυρο με τον κ. Ανδρεουλάκο της Ν.Δ., τον κ. Γκεσούλη υφυπουργό Παιδείας, τον άκρως επιθετικό "πρόεδρο" των ληστευθέντων κ. Βασιλειάδη, γνωστό από δελτία ειδήσεων αλλά άγνωστο από ποιους και πώς εξελέγη "πρόεδρος", τον κ. Σπηλιόπουλο εκπρόσωπο των αστυνομικών, η Έλλη Στάη επιχείρησε να "δομήσει" μια γέφυρα μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Πλην όμως, αντιμετώπισε πολύ πάθος και ανοργάνωτη, προτίμησε να το αφήσει να ξεσπάσει θεαματικό, ώστε να διαγραφεί ανάγλυφο το πρόβλημα, με τη συνήθη τηλεοπτική μέθοδο της προβολής των αντιθέσεων.

Η οπτικοακουστική παραγωγή λειτουργεί, έτσι κι αλλιώς, σαν ένα είδος "πολιτισμικού διαχειριστή". Συλλαμβάνει τα μηνύματα της εποχής, τα αναπαράγει πασπαλισμένα με τη ζαχαρόσκονη της επίσημης και αποδεκτής ιδεολογίας και τα προβάλλει τυποποιημένα. Είναι προφανές ότι υπάρχει διάσταση μεταξύ της ζέουσας και πολύπλευρης πραγματικότητας και της ωραιοποιημένης τυποποίησης ενός σίριαλ. Η παρουσία μάλιστα των Αλβανών ηθοποιών που συμμετέχουν στο σίριαλ, όπως και του ωραιότατου Κώστα Σόμμερ, που υποδύεται μεν τον Αλβανό Ηλία, πλην όμως είναι Έλλην, έδινε ανάγλυφα την προσπάθεια του σκηνοθέτη να ζαχαρώσει τους κώδικες της αποδοχής. "Υπάρχει αλήθεια Αλβανός σαν τον κ. Σόμμερ στην Ελλάδα;", ήταν η ελαφρώς ειρωνική προσέγγιση της Έλλης Στάη στο πασιφανές σκηνοθετικό εύρημα "αν υπάρχει, θα ψάχνουν όλες οι Ελληνίδες να τον βρουν".

Το πρόβλημα είναι ότι χαρακτήρες σαν του "Ηλία" του σίριαλ είναι προϊόντα και παραγωγοί της ίδιας κυρίαρχης ιδεολογίας. Ο πρωταγωνιστής πρέπει να ανταποκρίνεται στα στερεότυπα της κουλτούρας του κοινού, που απευθύνεται. Η κουλτούρα των Αλβανών παραμένει περιφερειακή στο σίριαλ, όπως ήταν περιφερειακή και η παρουσία των δύο Αλβανών ηθοποιών στην εκπομπή, καθώς τον χρόνο ήταν επόμενο να τον μονοπωλήσουν οι πιο έμπειροι στις τέτοιου είδους συζητήσεις πολιτικοί. Και την πρωτιά σ' αυτό το τηλεοπτικό "παιχνίδι" των εντυπώσεων έσπευσε να διεκδικήσει ο κ. Ανδρεουλάκος με λόγο επιθετικό, που ήταν επόμενο να αποκαλύψει τις προκαταλήψεις. Θυμωμένος από τον επίσης επιθετικό και διεκδικητικό λόγο του προέδρου των Αλβανών στη χώρα μας, του κ. Μίτσι, δεν παρέλειψε να τονίσει σε μια στιγμή έξαρσης ότι "όταν οι Έλληνες πολεμούσαν τον ιταλικό φασισμό στα βουνά της Β. Ηπείρου, οι Αλβανοί συστρατεύθηκαν με τους φασίστες". Αρωγός του βρέθηκε ο "πρόεδρος" των ληστευθέντων που, αφού συνέδεσε την εγκληματικότητα με την ύπαρξη ξένων, απελευθερώθηκε περισσότερο, μόλις έκανε τηλεφωνική παρέμβαση ο κ. Μίτσι, και άρχισε να τον χειροκροτεί ειρωνικά και να λέει απαξιωτικά ότι σε λίγο θα βρεθεί στην ελληνική Βουλή "αυτός και οι όμοιοί του".

Άρχισε η αντιπαράθεση βίαιη, έντονη, παθιασμένη. Μιλούσαν όλοι μαζί, ουδείς ακουγόταν, το ένα θέμα ανολοκλήρωτο άφηνε τη θέση του στο επόμενο, από την εγκληματικότητα στο θέμα της μόρφωσης, όλα φύρδην μίγδην, χάος, οι ηθοποιοί του σίριαλ σχεδόν σιωπηλοί, με ελάχιστες συναινετικές παρεμβάσεις του κ. Σόμμερ, του κ. Τσαρούχα και του κ. Μανουσάκη. Ένα σίριαλ δεν φέρνει την άνοιξη, όχι μόνο γιατί δεν απομακρύνεται από τα αναγνωρίσιμα στερεότυπα διευρύνοντας την απόσταση από την πραγματικότητα, αλλά και γιατί συνδυάζεται με την τακτική μιας διασκεδαστικής ενημέρωσης, που προτιμά την ανάδειξη των αντιθέσεων και όχι της συναίνεσης.