ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ της δίκης της 17 Νοέμβρη

ΜΑΤΙΝΑ ΗΡΕΙΩΤΟΥ

Με τις δευτερολογίες των συνηγόρων υπεράσπισης αναμένεται να κλείσει σήμερα η συζήτηση επί της ένστασης αναρμοδιότητας του δικαστηρίου που δικάζει τους κατηγορούμενους για συμμετοχή στη 17 Νοέμβρη. Στη συνέχεια, αναμένεται οι δικαστές να αποσυρθούν για να λάβουν την απόφασή τους, που θεωρείται πολύ πιθανό να ανακοινωθεί ίσως και σήμερα. Η χθεσινή διαδικασία, ωστόσο, κύλησε με νέες αγορεύσεις συνηγόρων της πολιτικής αγωγής, που αντέκρουσαν τα επιχειρήματα για τον πολιτικό χαρακτήρα των εγκλημάτων της 17 Νοέμβρη. Η πολιτική αγωγή ζητά την απόρριψη της ένστασης.

ΤΣΕΒΑΣ: (…) Κύριοι Δικασταί, ακόμα και αν δεχθούμε ότι υπήρξαν πολιτικά κίνητρα, οι τρόποι με τους οποίους αυτά υλοποιήθηκαν ήταν, μεταξύ άλλων, όπως στην περίπτωση η οποία μας αφορά άμεσα, οι ανθρωποκτονίες και οι βαριές σωματικές βλάβες, οι σοβαροί τραυματισμοί και οι ακρωτηριασμοί. Τούτο σημαίνει ότι χρησιμοποιήθηκαν άνθρωποι ως μέσον για την επίτευξη στόχων. Όμως, το Σύνταγμά μας, στο άρθρο 2 αυτού, αναγνωρίζει τον άνθρωπο ως αυταξία και ως αυτοσκοπό. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι το Σύνταγμα απαγορεύει τη χρησιμοποίηση του ανθρώπου ως μέσου για την επίτευξη οποιουδήποτε στόχου. Επομένως, εάν αναγνωρίσετε τα εγκλήματα των κατηγορουμένων ως πολιτικά, τότε θα έρθετε σε ευθεία αντίθεση με αυτό το οποίο αποτελεί την πεμπτουσία του πολιτεύματός μας, διότι θα έχετε αναγνωρίσει ότι ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσον για την επίτευξη σκοπών, στόχων. Κύριοι Δικασταί, η συνταγματική επιταγή του άρθρου 2, είναι ίσως ο πιο σοβαρός λόγος για τον οποίο κωλύεστε να δεχθείτε ότι τα εγκλήματα τα οποία τέλεσαν οι κατηγορούμενοι, είναι πολιτικά. Για τον λόγο αυτό, ο Αξαρλιάν και ο Κήλης σας καλούν να διακηρύξετε κι εσείς με τη σειρά σας, διά της αποφάσεώς σας, επί της ενστάσεως των κατηγορουμένων και του αιτήματός των να αναγνωρισθούν τα εγκλήματα τα οποία τέλεσαν ως πολιτικά, την αναγνώριση του ανθρώπου ως υπέρτατης αξίας και ως αυτοσκοπού και να αντιταχθείτε στη χρησιμοποίηση του ανθρώπου ως μέσου για την επίτευξη οποιουδήποτε σκοπού. Τέλος, θα ήθελα να δηλώσω ότι αναμένω από την υπεράσπιση, η οποία προέβη σε κατηγοριοποίηση των θυμάτων, να μας διευκρινίσει σε ποια κατηγορία κατατάσσει τον Θάνο Αξαρλιάν και τον Στυλιανό Κήλη. (…)

Ε. ΒΟΖΕΜΠΕΡΓΚ: (…) Το συνταγματικό πρόβλημα που ανέκυψε στο Δικαστήριό μας με αφορμή την ένσταση που υπέβαλε η υπεράσπιση, έχει να κάνει με το κατά πόσον εάν δεν είναι πολιτικά - εάν μεν είναι πολιτικά, εσείς θα το κρίνετε - αν κρίνετε όμως ότι είναι πολιτικά - διότι έτσι ισχυρίζεται - δεν είστε αρμόδιοι να δικάσετε. Είχε όμως δικαίωμα εδώ ο νομοθέτης αφού η Οργάνωση αυτή βαρύνεται και με πράξεις ανθρωποκτονίας, να υπαγάγει αυτές στο 187 με βάση τον 2928; Εκεί λοιπόν εστιάστηκε η ένσταση αντισυνταγματικότητας, ότι ο 2928 παραβίασε το νόμιμο δικαίωμα του κατηγορουμένου, των κατηγορουμένων εν προκειμένω, να έχουν την εκδίκαση από τον φυσικό τους δικαστή, δηλαδή από το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο. (…)

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αντιλέξω στην ένσταση που υπέβαλε ο απουσιάζων σήμερα εκλεκτός συνάδελφος κ. Ιπποκράτης Μυλωνάς διά μακρών. Ο κ. Μυλωνάς απεμόνωσε την πράξη της ανθρωποκτονίας, εστίασε πάνω σε αυτήν για όσους εκ των κατηγορουμένων βαρύνει αυτή η πράξη και είπε ότι «κύριοι Δικαστές δεν μπορείτε να δικάσετε ειδικά την πράξη της ανθρωποκτονίας, δηλαδή τους κατηγορουμένους που βαρύνονται με αυτή την πράξη, στο Τριμελές Εφετείο, διότι αρμόδιο, ο φυσικός δικαστής, είναι το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο που συμπληρώνεται από τη λαϊκή έκφραση, από τους λαϊκούς δικαστές.

Μόνο αυτό είναι αρμόδιο - είπε - με ένα σκεπτικό που ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον και σημαντικό, αλλά για επιστημονικό συνέδριο ή για ανακοινώσεις επιστημονικού χαρακτήρα και ως σημαντικό το καταγράφω. Ο αντίλογος είναι επίσης ισχυρός για το Δικαστήριό μας. Δεν είναι επιστημονικός, είναι πραγματικός. Το βούλευμα, κύριοι Δικαστές, φέρει αυτούς τους ανθρώπους κατηγορούμενους για εγκληματικές πράξεις, που εντάσσονται όμως στη λογική του οργανωμένου εγκλήματος. Γι' αυτό και υπήχθησαν στο 187 και είναι 75 περιπτώσεις. Αλλά δεν είστε το Τριμελές Κακουργημάτων το οποίο έχει 75 περιπτώσεις πινακίου. Είναι 75 οι περιπτώσεις που συνθέτουν τη δραστηριότητα της 17Ν και συμπυκνώνεται στην οργάνωσή τους.

Επομένως, δεν είναι νομικά ορθό να απομονωθεί μια κατηγορία, μία πράξη ή ένας κατηγορούμενος ή περισσότεροι, να του αποδοθούν οι ανθρωποκτονίες και να κριθούν με βάση το κατηγορητήριο λόγω του ότι θα ήταν αρμόδιο το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο. Είστε αποκλειστικά αρμόδιοι εσείς να δικάσετε και για έναν πρόσθετο και τελευταίο λόγο, κύριοι Δικαστές. Διότι αν ήθελε πράγματι το βούλευμα να αναγνωρίσει πολιτικά, όχι κίνητρα αλλά πολιτικό χαρακτήρα στις πράξεις των κατηγορουμένων, θα έλεγε στο σκεπτικό του, με πολλή σαφήνεια και ρητά, ότι με αυτές τις πράξεις οι κατηγορούμενοι εστόχευαν στην ανατροπή ή αλλοίωση της καθεστηκυίας τάξεως. Τότε δεν θα είχαμε κανένα πρόβλημα. Τότε πραγματικά θα ήταν αρμόδιο να δικάσει το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο με βάση το βούλευμα. (…)

Τα ηθικά κίνητρα της οργάνωσης

Απέτυχαν να δολοφονήσουν τον κ. Πέτσο, δόξα τω Θεώ για εκείνον και για την κοινωνία, απέτυχαν να δολοφονήσουν τον Βαρδή Βαρδινογιάννη και στο τέλος των προκηρύξεών τους τι λένε κύριοι Δικαστές; «Δυστυχώς, ο απατεώνας και κλέφτης του ελληνικού λαού Γιώργος Πέτσος, είχε τύχη βουνό. Όπως λέει κι ο λαός μας, κακό σκυλί, ψόφο δεν έχει¦. Αυτό είναι λοιπόν το ηθικό κίνητρο της Οργάνωσης που ήθελε να ανατρέψει το καθεστώς το άδικο της ανισοκατανομής του πλούτου και της ανεργίας, να μπορέσει να αντικατασταθεί με άμεση δημοκρατία και αυτοδιαχειριζόμενο σοσιαλισμό, μας είπαν. Αν ερωτηθεί ένας έκαστος απ' τους κατηγορούμενους, ξέρουν να το διατυπώσουν κύριοι Δικαστές; Με τέτοιες προφάσεις αφαιρούμε τις ανθρώπινες ζωές και αιματοκυλούμε τον τόπο; Στο σημείο αυτό, λυπούμαι αλλά δεν είμαι απολογητής της Αριστεράς, δεν ήμουν ποτέ και θιασώτης των απόψεών της, έμαθα όμως, γιατί είμαι μετα-γενιά Πολυτεχνείου, να τη σέβομαι και αυτήν και τους αγώνες της προπάντων. Πώς επιχειρήθηκε μια ταύτιση της Αριστεράς και των αγώνων της από τη δράση της 17Ν; Για ποιο λόγο; Με ποιο δικαιολογητικό;

Δεν προσβλήθηκε η συνείδησή μας σε ό,τι αφορά την ιστορική μας γνώση για τους αγώνες της Αριστεράς στη δικτατορία και σε εποχή του γύψου; Τι δουλειά έχει η 17Ν με Κινήματα αμφισβήτησης που χαρακτηρίζονταν από τρία βασικά στοιχεία: τον σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή, την παραδοχή της έννοιας της ενοχής προπάντων και τη δράση υπέρ της ελευθερίας, κύριοι Δικαστές; Έχει καμιά σχέση αυτή η εγκληματική Οργάνωση με δράση υπέρ της ελευθερίας, όταν αιματοκυλεί τον τόπο και γεμίζει το έθνος μας και το κράτος μας από χήρες και ορφανά;

Αναφέρθηκε η κ. Κούρτοβικ για να ενισχύσει τον ισχυρισμό της ότι πρόκειται περί πολιτικών εγκλημάτων στους σχολιασμούς που έκαναν οι πολιτικοί με αφορμή τη δράση της 17Ν. Και λέει: «Μα κύριοι Δικαστές, πολιτικές ήταν οι δηλώσεις. Ο Πρωθυπουργός τούς είπε λαθρεπιβάτες ή λαθρέμπορους της αριστεράς ιδεολογίας. Ο κ. Καραμανλής, αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, είπε ότι ήταν πολιτική η δράση της 17Ν και εξέθεσε τη χώρα. Οι άλλοι αξιωματούχοι όλοι έκαναν πολιτικές δηλώσεις». Αλίμονο αν δεν συνέβαινε αυτό, κύριοι Δικαστές.

Επί 27 χρόνια υπονομεύθηκε το διεθνές κύρος της χώρας μας. (…) Σε κάθε περίπτωση η 17Ν, κύριοι Δικαστές, χαρακτηρίζεται από στυγερές δολοφονίες κατά κύριο λόγο. Γιατί το έκανε αυτό; Αναφέρθηκα πριν στη θεωρία του Μπακούνιν που, κατά την άποψή μου, την έχουν ενστερνιστεί όλοι. Δεν θα παραβλέψω πρόσφατες δηλώσεις του κατηγορουμένου Κουφοντίνα και την προσπάθειά του να ταυτισθεί με τους ένδοξους ήρωες του 1821. Θα σας πω λοιπόν πολύ απλά τελειώνοντας, κύριοι Δικασταί: Η ένοπλη προπαγάνδα έχει μεγάλη γοητεία. Γοητεία στις λαϊκές μάζες. Αλλά δεν μπόρεσε η 17Ν να διεισδύσει στις λαϊκές μάζες και σε αυτό το ειδικό σημείο έγκειται η ειδοποιός της διαφορά από τα λαϊκά κινήματα αμφισβήτησης.

Ο στόχος λοιπόν που σκότωνε, ήταν να δημοσιευθούν οι προκηρύξεις. Βέβαια αν είχε γίνει δεκτό κατά τον προϊσχύσαντα νόμο 1619 αν θυμάμαι καλά για την τρομοκρατία, κάποιες εισηγήσεις που είχαν πει ότι θα πρέπει να απαγορεύσουμε τη δημοσίευση των προκηρύξεων αλλά και αυτές έπεσαν στο κενό, διότι πάντοτε ορθώνονται οι πύρρειοι και ηχηροί λόγοι για την προστασία της ελευθεροτυπίας, ακόμη και σ' αυτό το σημείο, ίσως να είχαμε λιγότερους φόνους. Το αποτέλεσμα όμως θα ήταν το ίδιο. Γιατί ο στόχος τους ήταν η δημοσίευση των ιδεών τους, εκεί είναι το κόμπλεξ το κοινωνικό και η ιδέα μεγαλείου. Ανήκει στη σφαίρα της ψυχοπαθολογίας, δεν δηλώνω ειδική, ερμηνεία κάνω κατά προσέγγιση και κατά προσωπική κρίση, κύριοι Δικαστές. Και τούτο γιατί: Γιατί μέσα σε ένα δημοκρατικό καθεστώς, όπου ο διάλογος είναι δημόσιος, όπου τα ανοιχτά τραπέζια είναι ιδιαίτερα φιλόξενα για τέτοιες απόψεις και πόσο μάλλον τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα τις αριστερές ιδεολογίες, γιατί μην ξεχνάμε ότι στη μεταπολίτευση, το να λέγεσαι δεξιός ή φιλελεύθερος ήταν στίγμα.

Ποιος απείλησε την Αριστερά;

Η Αριστερά είχε την πρωτοκαθεδρία. Πότε την κυνήγησε κανείς; Πότε την απείλησε για να πρέπει να αμυνθεί με προκηρύξεις; Γιατί το έκανε; Διότι αν καθόταν σε στρογγυλή τράπεζα, αν έμπαινε στην ανάγκη να αντέξει η επιχειρηματολογία της στον δημόσιο διάλογο, απλώς θα φιλοξενούσε στις εφημερίδες ένα μονόστηλο. Ο στόχος της όμως ήταν η πρώτη σελίδα, εκεί είναι η ιδέα του μεγαλείου.

Δ. ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ: (…) Αξιότιμοι κύριοι Δικαστές, τελειώνοντας θα ήθελα να υπογραμμίσω όπως είπα και στην αρχή, σε άλλες πολιτικές δίκες, πράγματι πολιτικές, η θέσις και η δράση εκείνων των κατηγορουμένων είχαν ένα ευρύτερο λαϊκό αίσθημα. Αντίθετα η τρομοκρατία στην Ελλάδα ήταν αποκομμένη και αποξενωμένη και υπάρχουν επίσης και δύο περίεργα θα έλεγα διαστήματα απραξίας, νομίζω μεταξύ 1976-1980 και '80-'85. Τα κίνητρα των συγκεκριμένων κατηγορουμένων, που η δράση τους προσέβαλε ευθέως όχι μόνον τα θύματα, αλλά και ολόκληρη την κοινωνία, υπήρξαν ταπεινά και χαμερπή. Διέπραξαν φόνους, ή φέρονται ότι διέπραξαν φόνους, ληστείες, κλοπές, πλαστογραφίες κλπ. Δηλαδή ήταν εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου.

Α. ΛΥΚΟΥΡΕΖΟΣ: (…) Δεν νομίζω ότι είναι εύκολο να καταλήξουμε, διότι δεν υπάρχουν, όπως ελέχθη, νομοθετικά κείμενα στην Ελλάδα τα οποία προσδιορίζουν εννοιολογικά τι είναι τρομοκρατία, τι είναι πολιτικό έγκλημα. Συνεπώς, κατέφυγαν οι συνάδελφοι και ασφαλώς θα καταφύγετε κι εσείς σε προσδιορισμούς, σε ορισμούς που κατά καιρούς έδωσε η νομολογία. (…)

Τρομοκρατία και πολιτικό έγκλημα

Πώς εμφανίζεται η τρομοκρατία ιστορικά; Με τέσσερις βασικά τρόπους: πρώτον, η κλασική περίπτωση είναι οι πράξεις που στρέφονται κατά δικτατορικών καθεστώτων και έχουν στόχο και σκοπό την ανατροπή της δικτατορίας ή του οποιουδήποτε αυταρχικού καθεστώτος και την αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών. Μια δεύτερη μορφή είναι η μορφή των εθνικοαπελευθερωτικών Κινημάτων, τα οποία έχουν στόχο σε μία συγκεκριμένη κρατική οντότητα την αυτονομία, την αυτοδιάθεση, την ανεξαρτησία, την ελευθερία. Μια τρίτη μορφή είναι η λεγόμενη εισαγόμενη τρομοκρατία που εμφανίζεται πολλές φορές με δραστηριότητα βίαιη μέσα σε μία συγκεκριμένη κρατική οντότητα, αλλά στρέφεται κατά άλλης τρομοκρατίας και η τέταρτη είναι που έχουμε ζήσει, που έχουμε βιώσει τα τελευταία χρόνια σε κράτη όπως είναι η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ελλάδα με την Οργάνωση 17Ν που είναι αυτή η τρομοκρατία που έχει ως στόχο την πρόκληση τρόμου, ανησυχίας, ανασφάλειας στους ανυπεράσπιστους αθώους πολίτες με τα αποτελέσματα και τις συνέπειες που έχει σήμερα σε ευρωπαϊκό τουλάχιστον επίπεδο για να περιοριστούμε εδώ. Κύριε Πρόεδρε, κύριοι Δικαστές, το θέμα λοιπόν που εδώ προβληματίζει είναι ποια είναι η σχέση όπως είπα εννοιολογικά μεταξύ τρομοκρατίας και πολιτικού εγκλήματος. (…)

Στο σημείο αυτό θα μου επιτρέψετε να κάνω μια παρένθεση για να δώσω ένα στίγμα διαφοροποίησης μεταξύ του πώς εμφανίζετο η 17Ν εδώ στη δράση της, σε σχέση με τις αντίστοιχες τρομοκρατικές Οργανώσεις της Ιταλίας, Γαλλίας και Γερμανίας (…) Εκτός από τις προκηρύξεις - δεν θα αναλύσω το περιεχόμενό τους, έχουμε χρόνο να το κάνουμε εάν χρειαστεί αργότερα - θα θυμάστε ότι κανένα άλλο κείμενο δεν διοχετεύτηκε από την Οργάνωση αυτή. Το τι περιέχουν οι προκηρύξεις θα το πούμε αργότερα, γενικώς και τι αποτυπώνεται και τι καταγράφεται σε αυτές. Αλλά είναι εντυπωσιακό να κάνει κανείς την εξής σύγκριση: Πέρα από αυτές τις προκηρύξεις, που όπως έχει λεχθεί και δεν είναι τίποτα καινούργιο, το ξέρουμε εξ άλλου, είναι αυτονόητο, πάντοτε ακολουθούσαν μία τρομοκρατική ενέργεια, μία δολοφονία, διότι ήταν ο μόνος τρόπος για να ανέλθουν και να αποκτήσουν μια δημοσιότητα, αλλιώς οι προκηρύξεις αυτές μόνες τους δεν θα δημοσιεύονταν από κανέναν, ή ίσως από κάποιο εντελώς περιθωριακό έντυπο - εκτός απ' αυτό, δεν έκαναν αυτό που έκαναν όλες οι άλλες αντίστοιχες τρομοκρατικές Οργανώσεις. Παράδειγμα, οι Ερυθρές Ταξιαρχίες, κάθε ένα εξάμηνο, δύο φορές τον χρόνο, δημοσίευαν τις περίφημες αναλύσεις στρατηγικής δράσης και διεύθυνσης, όπου εκεί - άλλο αν συμφωνούσες ή διαφωνούσες - περιεγράφετο αναλυτικά αυτή η πολιτική προσέγγισή τους και προσδιορίζετο η στρατηγική τους, χωρίς αυτές οι δημοσιεύσεις, τα δημοσιεύματα αυτά να συνδέονται με κάποια συγκεκριμένη τρομοκρατική δράση την οποία παράλληλα διέπρατταν. Ο γερμανικός Κόκκινος Στρατός, έκανε κάτι άλλο: Έβγαζε ένα έντυπο το οποίο μάλιστα το έλεγαν «Μαζί αγωνιζόμαστε, μαζί μαχόμαστε», στο οποίο επίσης κατέγραφε τη στρατηγική της ομάδας. Η δε αντίστοιχη γαλλική Άμεση Δράση, η Action Direct, εξέδιδε το περιθωριακό έντυπο «International». (…)

«Η 17Ν δεν διείσδυσε στις λαϊκές μάζες»

Ε. Βόζεμπεργκ: Ο στόχος που σκότωνε ήταν να δημοσιευθούν οι προκηρύξεις(…)

Κύριε Πρόεδρε, οι κατηγορούμενοι, διά των συνηγόρων τους, έκαναν απεγνωσμένο αγώνα για να πείσουν το Δικαστήριό σας ότι η δραστηριότητά τους εντάσσεται στο πολιτικό έγκλημα. Και τι προσέφεραν, τι συνεισέφεραν προς τεκμηρίωση και στήριξη αυτού του επιχειρήματος; Ότι εμείς είχαμε στόχους-σύμβολα φορείς του καπιταλιστικού καθεστώτος, του ιμπεριαλιστικού καθεστώτος και είχαμε ως απώτερο σκοπό την ανατροπή του και την εγκαθίδρυση της σύγχρονης επαναστατικής σοσιαλιστικής τάξης. Οι προκηρύξεις τους πιστεύω εγώ ότι είναι εγκλωβισμένες σ' έναν παρωχημένο, έναν απηρχαιωμένο λενινο-μαρξιστικό βερμπαλισμό και τίποτα δεν προσφέρουν παρά ένα αν θέλετε παραλήρημα αυτής της μορφής. Αλλά θα μου επιτρέψετε να θέσω τις εξής ερωτήσεις: εάν οι ίδιοι οι κατηγορούμενοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους ότι είναι φορείς τρομοκρατικής βίας που εντάσσεται στο πολιτικό έγκλημα, ποια θα ήταν η συμπεριφορά τους; Ερωτώ: από τη στιγμή που άρχισαν οι εξελίξεις τον Ιούλιο του 2002 υπήρξε κατηγορούμενος - πλην του κ. Κουφοντίνα, θα έρθω μετά στον κ. Κουφοντίνα -, ο οποίος όταν συνελήφθη ή σε κάποια φάση στις απολογίες του διακήρυξε και διεκδίκησε τον τίτλο του πολιτικού κρατουμένου; (…)

Αλλά δεν διεκδικείς όταν είσαι πολιτικός εγκληματίας με τέτοια δράση τη δίκαια δίκη από ένα καθεστώς και από τους θεσμούς που πολέμησες κατ' αυτόν τον βίαιο και αιματηρό τρόπο. Ποιοι διεκδίκησαν από τους κατηγορούμενους τη θέση αυτή; Μπορεί να διαφωνεί κανείς κάθετα, αλλά ήταν σεβαστή. Διεκδικούσαν ίση σωφρονιστική μεταχείριση. Είναι συμπεριφορά πολιτικού εγκληματία να ζητάει το ραδιοφωνάκι ή το ρολόι του; Σέβομαι τα δικαιώματα των κατηγορουμένων και είμαι ο πρώτος που είπε ότι πρέπει να γίνουν σεβαστά και να τηρηθούν οι κανονισμοί. Αλλά η όλη συμπεριφορά των κατηγορουμένων από την ημέρα που συνελήφθησαν μέχρι ετεροχρονισμένα, όταν μετά την εμφάνιση του κ. Κουφοντίνα, ο οποίος διαφοροποιήθηκε στη θέση του, αποφάσισαν ορισμένοι να μεταμορφώσουν, να αλλοιώσουν, να ανακαλέσουν τις θέσεις τους και πάλι χωρίς να προβάλουν αυτή την ιδιότητα, ποιος ήταν εκείνος που έδωσε αυτό το στίγμα; Είναι πολύ εύκολα εκ των υστέρων να βαφτίζουμε την δράση μας πολιτική. Είναι πολύ εύκολα εκ των υστέρων να αυτο-βαφτιζόμαστε πολιτικοί εγκληματίες. Αλλά αυτό αποτυπώνεται και αντανακλάται στη θέση σου, στην αντίδραση σου, στη συμπεριφορά σου σε όλη τη διάρκεια και σε όλη τη διαδρομή κι αυτό ακριβώς έκαναν οι κατηγορούμενοι των Ερυθρών Ταξιαρχιών ή οι κατηγορούμενοι του γερμανικού Κόκκινου Στρατού, όποιες ήταν οι συνέπειές τους. Αυτά θα έπρεπε κανείς να τα σκεφτεί, διότι πέρα από τις οποιεσδήποτε νομικοπολιτικές αναπτύξεις σ' ένα πολύ δύσκολο θέμα όσον αφορά τον εννοιολογικό του προσδιορισμό, η ουσία έχει σημασία.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τελειώσαμε με την Πολιτική Αγωγή. Είχαν επιφυλαχθεί ορισμένοι κύριοι της υπεράσπισης και κυρίες να τοποθετηθούν, οι οποίοι βέβαια πρέπει να έχουν πρώτα τον λόγο και μετά αν κάποιος θέλει να απαντήσει, φυσικά στο τέλος. (…)

Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα κι εγώ να μιλήσω.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Βεβαίως στο τέλος έχετε τον λόγο σε ό,τι θέλετε.

Ε. ΒΟΖΕΜΠΕΡΓΚ: Κύριε Πρόεδρε, δευτερολογία είναι;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μερικοί είπαν «επιφυλασσόμεθα». Δεν έχουμε μιλήσει - λέει - θέλουμε να τα ακούσουμε όλα και θα τοποθετηθούμε. Δεν είχαν κάνει δηλαδή αυτοί κάποια ένσταση. Άλλωστε, τελευταία πάντα η υπεράσπιση μιλάει καίτοι υπάρχει και κάτι άλλο, ότι όταν είναι δική τους η ένσταση δεν τους δίνεται ο λόγος τελευταία. Δεν πειράζει. Τελευταίος είναι ο κατηγορούμενος.

Αναφορά σε δημοσίευμα των «ΝΕΩΝ»

Ε. ΒΟΖΕΜΠΕΡΓΚ: (Εκτός μικροφώνου)

Κ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ: Κάποιος μπορεί να πιστεύει ότι το δημοκρατικό πολίτευμα δεν είναι το καλύτερο και επιχειρεί να το αλλάξει με ανορθόδοξο τρόπο το πολιτικό έγκλημα. Αν ακολουθήσει για την αλλαγή δημοκρατικές διαδικασίες, τότε βέβαια δεν τελεί έγκλημα και συνεπώς δεν τίθεται θέμα χαρακτηρισμού του εγκλήματός του. Και μια δολοφονία μπορεί να χαρακτηρισθεί πολιτικό έγκλημα, αν το θύμα ενσαρκώνει το πολιτειακό καθεστώς σε μία συγκεκριμένη ιστορική στιγμή ή εάν κατά την υποκειμενική θεωρία, το κίνητρο της πράξης αυτής ήταν πολιτικό για να κλονίσει πολιτικά το καθεστώς και κατά τη μεικτή θεωρία, η απεχθής αυτή πράξη ήταν σε αντιστοιχία λογική με το κίνητρο. Η φωνή της λογικής που ακούσατε ανήκει στον κ. Ιωάννη Μανωλεδάκη από τα «ΝΕΑ» στις 6/3/2003. Αλλά υπάρχουν και άλλες φωνές λογικής. «Πολιτικό έγκλημα σε δημοκρατικό καθεστώς: Παρ' όλα αυτά θεωρώ ότι είναι εντελώς εσφαλμένη η άποψη ότι δεν μπορεί να καταφανθεί η ύπαρξη πολιτικού εγκλήματος στο πλαίσιο κοινοβουλευτικού καθεστώτος. Γιατί; Γιατί η εκκόλαψη κοινωνιών με εκπληκτικές ταξικές ανισότητες στην κατανομή του πλούτου, μπορεί να κυοφορήσει πολιτικά υποκείμενα που θα επιδιώξουν βίαια και με τους παραπάνω όρους μία δικαιότερη κοινωνία, άσχετα βέβαια αν η πρακτική της βίας δεν οδηγεί ποτέ σε αυτό το αποτέλεσμα». «ΝΕΑ» 8/3/2003 ο κ. Γρηγόρης Καλφέλης καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Μου είναι αδύνατον να παρακολουθήσω τα επιχειρήματα που υποστηρίζουν ότι τα μόνα πολιτικά εγκλήματα που νοούνται σ' ένα δημοκρατικό καθεστώς, είναι η εν γένει αντίρρηση συνείδησης ή η υπεράσπιση του πολιτεύματος κατά το άρθρο 120 του Συντάγματος. Ωστόσο, η άποψη αν το Δικαστήριο υιοθετήσει την αντικειμενική θεωρία, ο νόμος μπορεί κατ' οικονομία να θεωρηθεί συνταγματικός αφού έτσι στο Σύνταγμα το πολιτικό έγκλημα περιορίζεται στην εσχάτη προδοσία.

Αν τα εγκλήματα των ανωτέρω Οργανώσεων δεν είναι πολιτικά, το άρθρο 97 του Συντάγματος δεν είναι τίποτε άλλο, από «ένα πουκάμισο αδειανό», για να θυμηθούμε τον ποιητή. «Ελευθεροτυπία» 8/3/2003 κ. Σωτηρέλης, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Δικαιοσύνης. «Στην πραγματικότητα, αν δεν δεχτούμε ότι τα εγκλήματα αυτά είναι πολιτικά, θα πρέπει να δεχτούμε ταυτόχρονα ότι η συνταγματική διάταξη του άρθρου 97 σε συνθήκες δημοκρατικού πολιτεύματος, είναι άνευ περιεχομένου.

Επειδή όμως καμία συνταγματική διάταξη δεν βρίσκεται στο Σύνταγμα χωρίς λόγο, πολλώ μάλλον όταν μεσολάβησε μια τόσο πρόσφατη αναθεώρηση, το Δικαστήριο οφείλει να σταθμίσει με περίσκεψη το θέμα της αρμοδιότητάς του». Σωτηρέλης «ΤΑ ΝΕΑ» 7/3/2002 «Ακόμη αν ήταν έτσι τα πράγματα, δεν θα προέβλεπε το Σύνταγμα την έννοια του πολιτικού εγκλήματος, το ίδιο το Σύνταγμα της δημοκρατικής μας πολιτείας».