ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ της δίκης της 17Νοέμβρη β' μέρος

Κουφοντίνας για τις κάμερες: Ή θα μεταδίδονται όλα ή τίποτα "Τι φοβούνται απ' τη φωνή αυτών που τους λέγανε και τους λένε αστοιχείωτους, άσχετους, λούμπεν, εργάτες" δήλωσε ο Κουφοντίνας στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας

Ι. ΡΑΧΙΩΤΗΣ: Εγώ θυμάμαι δίκες κατηγορουμένων που είχα την τηλεόραση και μετέδιδε κανονικά τη διαδικασία, από το πρωί στις 9 μέχρι τις 3 η ώρα, επί έναν, δύο μήνες. Μετά έπαψε να τη μεταδίδει. Κανείς δεν σκέφτηκε να περιορίσει σε αυτή τη φάση το δικαίωμα της μετάδοσης. Μεταδόθηκε λοιπόν η δίκη, και απ' ό,τι θυμάμαι καλά κ. Πρόεδρε, και μια φορά που κάνατε ένα μικρό τμήμα μιας δίκης ενός κατηγορουμένου Παλαιστινίου, σε εκείνη τη φάση, όχι μόνο παύση δεν είχαμε, αλλά σε καμία άλλη δίκη δεν είχα δει τόση προσέλευση μέσων ενημέρωσης, τηλεοράσεων κτλ., διότι συνεδέθη με ένα άλλο συμβάν και όλοι οι ξένοι σταθμοί ήθελαν να μεταδώσουν τι θα γίνει ή τι δεν θα γίνει και αν υπάρχει στη χώρα ή δεν υπάρχει στη χώρα αυτός ο συγκεκριμένος συλληφθείς κρατούμενος, κατηγορούμενος. Άρα, λοιπόν, αυτά τα λέω για να σας πω ότι η ιστορικότητα είναι υπέρ της μεταδόσεως. Υπήρξαν και δίκες αξιωματούχων του κράτους του ελληνικού, των σημαντικότερων αξιωματούχων του κράτους, και επελέγη η πλήρης ενημέρωση. Αυτά τα δεδομένα νομίζω ότι είμαστε σε μια υπερβολή, να μην κάνουμε ρύθμιση.

Ο πελάτης μου είναι υπέρ της απόλυτης ρύθμισης, αλλά εγώ λέω έστω και μεσαία, με όλα τα μέσα, για να προχωρήσουμε. Εάν δεν υπάρχει αυτή η συναίνεση, προφανώς θα προχωρήσουμε, το Δικαστήριό σας λέμε εμείς, με την κήρυξη της αντισυνταγματικότητας, που σημαίνει ότι μετά θα εφαρμόσετε το 93 του Συντάγματος και το 329 και θα επιλέξετε εσείς τον τρόπο της μετάδοσης. (Διαλογικές συζητήσεις)..: Παρά ταύτα, για λόγους αρχής είμαστε υπέρ της διεύρυνσης της μετάδοσης της δίκης αυτής και της αξιολόγησής της ελεύθερα από τον μηχανισμό του "κήπου" και ευρύτερα από τη γειτονία και την Πολιτεία.

Ι. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ: Κύριοι δικασταί, μετά τα όσα ελέχθησαν, αντιλαμβάνεσθε ότι η κλεψύδρα περιορίζεται αισθητά. Θα ήθελα να κάνω τις εξής επισημάνσεις: Αφ' ης ετέθη θέμα διεξαγωγής της δίκης και εξηγγέλθη η ημερομηνία ενάρξεώς της, άρχισε ένας διάλογος ευρύτατος, ο οποίος έφτασε εις το σημείο να αναδυθεί το ορθόν και πρακτέον επί του θέματος μεταδόσεως της δίκης και της εξασφαλίσεως της δημοσιότητας. Ακούστηκαν πλήθος απόψεων, ελέχθησαν οι πλέον ακραίες θέσεις και τοποθετήσεις. Εφθάσαμε εις το σημείο, επιτρέψτε μου, ακόμα και η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων να εκφέρει άποψη περί του τι έπρεπε να γίνει εν σχέσει με τη δημοσιότητα της δίκης. Και το παράδοξον της υποθέσεως είναι ότι κανείς απολύτως εξ ημών δεν εφρόντισε να υπομνήσει και να λάβει υπ' όψιν του αν επί του θέματος υπάρχουν διατάξεις, τι επιβάλλουν να γίνει και αν έπρεπε να υπάρξει νομοθετική παρέμβαση ή αν διετυπώθη τελικώς διά του νόμου 3090 την παραμονή των Χριστουγέννων του 2002. Οφείλω να υπομνήσω εις το Δικαστήριόν σας τις κείμενες επί του θέματος διατάξεις, που είναι αφ' ενός το άρθρο 93 παρ. 2 του Συντάγματος που ορίζει, κατά τρόπον ρητόν και απέριττον, ότι οι συνεδριάσεις κάθε δικαστηρίου είναι δημόσιες. Περαιτέρω εξειδίκευση του περιεχομένου αυτής της συνταγματικής διατάξεως δίδεται με το άρθρον 329 του ΚΠΔ, το οποίο ας το θυμηθούμε, διότι το περιεχόμενό του νομίζω ότι αποδίδει πλήρως την έννοια της δημοσιότητος την οποία έχει βάλει το άρθρο 93 παρ. 2 του Συντάγματος όταν λέει ότι "η συζήτηση στο ακροατήριο καθώς και η απαγγελία της αποφάσεως γίνονται δημόσια σε όλα τα ποινικά δικαστήρια και επιτρέπεται στον καθένα να παρακολουθεί ανεμπόδιστα τις συνεδριάσεις". Παράγραφος 2: "Αν πρόκειται για αλήθειες που είναι πιθανό να προσελκύσουν μεγαλύτερο αριθμό ακροατών από τον συνηθισμένο, οι οποίοι μπορεί να εμποδίσουν την ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας, ο πρόεδρος του δικαστηρίου, σε συνεννόηση με τον εισαγγελέα, ορίζει τον αριθμό των ακροατών, οπότε επιτρέπεται χωρίς διάκριση στον καθένα ωσότου συμπληρωθεί αυτός ο αριθμός". Επιτρέψτε μου να κάνω και μία άλλη παρατήρηση: Έχουμε και τη θεμελιώδη διάταξη του άρθρου 26 του Συντάγματος, το οποίο καθορίζει τις δικαιοδοσίες και τις αρμοδιότητες των λειτουργιών της πολιτείας, της νομοθετικής, της εκτελεστικής και της δικαστικής περί της οποίας ορίζει "η δικαστική λειτουργία ασκείται από τα δικαστήρια, οι αποφάσεις τους εκτελούνται στο όνομα του ελληνικού λαού".

Ελέχθη προηγουμένως ότι εφ' όσον η λειτουργία σας ασκείται στο όνομα του ελληνικού λαού και διά λογαριασμόν του, κατ' ανάγκην εντολέας σας είναι ο ελληνικός λαός, είναι η κοινή γνώμη, η οποία δικαιούται, εφ' όσον έχουμε την επιβεβλημένη από το Σύνταγμα δημοσιότητα της δίκης, να παρακολουθεί και να έχει πλήρη ενημέρωση επί των τεκταινομένων σε κάθε αίθουσα του ποινικού δικαστηρίου. Και όσα ακούσατε από την τελευταία επισήμανση του συναδέλφου σε σχέση με την περιβόητη κοινωνία της πληροφορίας, ο συνταγματικός νομοθέτης επέβαλε με το Άρθρο 5 παρ. 5α, με τη νέα γραπτή διάταξη, την ελεύθερη πρόσβαση της κοινής γνώμης εις την κοινωνία της πληροφορίας. Θα ήθελα, κύριοι Δικασταί, να σας αναγνώσω ένα κείμενο, το οποίο έχω την αίσθηση ότι αποδίδει μετά πληρότητος και σαφηνείας την έννοια αυτών των κειμένων διατάξεων. Έχει γραφεί ότι η δημοσιότητα συνιστά λειτουργικό στοιχείο της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, δοθέντος ότι αποτελεί το κύριο μέσο για τον έλεγχο του τρόπου απονομής της από τον λαό, αφού όπως και οι λοιπές συντεταγμένες λειτουργίες του, κάτι που πηγάζει από τον λαό και υπάρχει υπέρ αυτού, το Άρθρο 1 παρ. 3 του Συντάγματος και θεμέλιο του πολιτεύματός μας είναι η λαϊκή κυριαρχία, Άρθρο 1 παρ. 2 του Συντάγματος. Λέγει το κείμενο που σας διαβάζω και επιτρέψτε μου να το καταθέσω στο τέλος τι είναι αυτό το κείμενο: "Στον όρο "δημοσιότητα" του Άρθρου 93 παρ. 2 του Συντάγματος, υπάγονται και τα Μέσα Μαζικής Ενημερώσεως, η λειτουργία των οποίων ισοδυναμεί με την άμεση δημοσιότητα, που παρέχει η παρουσία του κοινού στην επ' ακροατηρίω διαδικασία. Αυτό προκύπτει ευθέως, τόσο από την κοινωνιολογική ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου του Συντάγματος, αφού μια τέτοια ερμηνευτική προσέγγιση διευρύνει στην ουσία τη λαϊκή κυριαρχία, όσο και από το περιεχόμενο που έχει πλέον ο όρος "δημοσιότητα", στην καθημερινή γλωσσική αντίληψη αυτής της λέξεως. Αυτή η νομική θεμελίωση της προσεγγίσεως του ζητήματος της δημοσιότητος των δικών δεν μπορεί να ανατραπεί με την επίκληση ουσιαστικών επιχειρημάτων, περί δήθεν καταχρηστικής ασκήσεως του δικαιώματος τηλεοπτικής ή ραδιοφωνικής καλύψεως, αφού τότε ο διευθύνων τη διαδικασία Πρόεδρος του Δικαστηρίου έχει τη δικαιοδοτική δυνατότητα να επαναφέρει τους παρεκτρεπόμενους στην τάξη, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις περιπτώσεις παρεκτροπών του ακροατηρίου εις βάρος της ομαλής λειτουργικής τους διαδικασίας. Το ενδεχόμενο καταχρήσεως της δημοσιότητος δεν είναι ικανό να οδηγήσει στον αποκλεισμό της, αλλά μόνο στην καταστολή εκείνου που παρεκτρέπεται κατά περίπτωση".

Τα λέγω αυτά, διότι ηκούσθησαν τελευταίως εξ επισήμων χειλέων αφορισμοί, περί τηλεοπτικού βανδαλισμού, περί τηλεοπτικού σόου και άλλων ηχηρών παρομοίων, λέξεις οι οποίες νομίζω ότι αποτελούν ανεπίτρεπτη προσβολή της λειτουργίας των Μέσων Ενημέρωσης στη κοινωνία της πληροφορίας. Συνεχίζει το κείμενο που σας διαβάζω: "Περαιτέρω και η σκηνοθετική παρέμβαση κατά την κάλυψη της διαδικασίας από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι συνταγματικά ανεκτή. Στον βαθμό που είναι ανεκτή η εν γένει δημοσιογραφική κάλυψη μέσω του δικαστικού ρεπορτάζ, η δε αξιοπρέπεια του κατηγορουμένου δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι κινδυνεύει εξαιτίας της ευρείας καλύψεως περισσότερο απ' όσο κινδυνεύει με την υποτιμητική ή περιφρονητική μεταχείρισή του από τους παράγοντες ή το ακροατήριο της δίκης. Άλλωστε, το δικαστήριο πάντοτε έχει τη δυνατότητα να επιτρέψει την παρουσία στην αίθουσα των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών μέσων, με τους περιορισμούς που κατά περίπτωση ενδείκνυται για την προστασία του κατηγορουμένου, λόγου χάρη τοποθέτηση των μηχανών λήψεως στο βάθος ή στα πλάγια της αίθουσας συνεδριάσεως κ.λπ. Από τα ανωτέρω εκτιθέμενα προκύπτει ότι τόσον η προϊσχύσασα διάταξη του Άρθρου 35 παρ. 4 του Νόμου 2172/93 όσο και η αντικαταστήσασα ταύτην διάταξις του Άρθρου 8 του πρόσφατου Νόμου 3050/2002 είναι αντισυνταγματική και συνεπώς ανίσχυρη κατά το Άρθρο 93 παρ. 4 του Συντάγματος. Τούτο δε, διότι σε αντίθεση με τα επιτασσόμενα από το Άρθρο 93 παρ. 2 και παρά την νομοθετική πρόβλεψη που ακολουθείται από το Άρθρο 329 του ΚΠΔ, η οποία ευθυγραμμίζεται απολύτως με τη συνταγματική επιταγή, εξαρτά τη μαγνητοφώνηση ή βιντεοσκόπηση της δίκης και την τηλεοπτική ή ραδιοφωνική μετάδοσή της από τη συναίνεση του εισαγγελέως και των διαδίκων και από την κρίση του Δικαστηρίου, ότι συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον, προϋποθέσεις τις οποίες ούτε μνημονεύει ούτε απλώς υπαινίσσεται το Σύνταγμα". Αυτά γράφονται σε πρόσφατη απόφαση, την υπ' αριθμόν 427/1999, του Πενταμελούς Ναυτοδικείου Πειραιώς. Αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη στην Ποινική Δικαιοσύνη, τόμος 6 του 2001, σελίδα 603. Αυτά εδέχθη το Πενταμελές Ναυτοδικείο Πειραιώς, ένα στρατιωτικό δικαστήριο βεβαίως, το οποίο είχε μια τόσο - επιτρέψτε μου τη φράση - δημοκρατική ευαισθησία περί την ερμηνεία και την εφαρμογή των θεμελιωδών αυτών διατάξεων του Συντάγματος, που πράγματι καταργήθηκαν. Αλλά δεν είναι μόνο η νομολογιακή αυτή θεώρηση του θέματος. Θα ήθελα πάρα πολύ να υπομνήσω εις το Δικαστήριόν σας, την διατριβή του διαπρεπούς καθηγητού μας του κ. Μανωλεδάκη, ο οποίος στην έκδοσή του σε ό,τι αφορά την παρουσία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης κατά τη διεξαγωγή των δικών γενικώς είναι σαφής και κατηγορηματικός. Και επιτρέψτε μου, κύριε Πρόεδρε, εν τέλει να σημειώσω και τούτο. Το Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πάντοτε δέχεται την τηλεοπτική αναπαράσταση των ενώπιόν του διεξαγομένων δικών και ποτέ δεν διανοήθηκε να απαγορεύσει την τηλεοπτική της μετάδοση. Δεν θα είναι δυνατόν πλέον να μείνουμε υπό το καθεστώς της απαγορεύσεως των ραδιοτηλεοπτικών μέσων περί τη μετάδοση της δίκης και επαναλαμβάνω τα όσα λυπηρά ελέχθησαν περί τηλεοπτικού κανιβαλισμού ή περί τηλεοπτικού σόου, δεν έχουν καμία θέση εις την ερμηνεία του Συντάγματος, διότι, όπως πολύ σωστά τονίζει και το Ναυτοδικείο, οποιαδήποτε απόπειρα καταχρήσεως αυτής της ελευθερίας εναπόκειται εις την εύφρονα κρίσιν του διευθύνοντος τη δίκη να τα βάλει εις την θέση τους, για να εξασφαλιστεί και η ευκοσμία και η ευταξία και η ευπρέπεια εις τη διεξαγωγή της δίκης. Σας ευχαριστώ.

Είπατε τη λέξη "επιτρέπει την αναπαράσταση". Δηλαδή τι εννοείτε; Εκείνη την ώρα επιτρέπει την αναπαράσταση της διεξαγωγής το δικαστήριο;

Ι. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ: Αναμετάδοση της δίκης, με συγχωρείτε εάν έκανα λάθος.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, με συγχωρείτε, προκύπτει ένα πολύ σοβαρό νομικό θέμα, που αφορά την ερμηνεία του Άρθρου 93 παρ. 2 του Συντάγματος. Αυτό το θέμα είναι πολύ σημαντικό για την ομαλή διεξαγωγή και την πορεία της παρούσας δίκης, γιατί θεωρώ ότι στην παρούσα δίκη επιβάλλεται η τηλεοπτική κάλυψις της δίκης και συνεπώς πρέπει το Άρθρο 8 του Νόμου 2090/2002 να εγκλιματιστεί σύμφωνα με… Νομίζω ότι και η μέχρι στιγμής διεξαγωγή της δίκης επιβάλλει μια συγκεκριμένη δημοσιότητα, η οποία καθιστά απαραίτητη την τηλεοπτική κάλυψη της δίκης. Και τι εννοώ. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε μέσα στις φυλακές, είναι μια δικαστική αίθουσα βεβαίως, αλλά μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού, δεν είμαστε στο δικαστικό μέγαρο του Εφετείου Αθηνών. Εδώ πέρα υπάρχει μια κρίση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην απόφαση από 14 Νοεμβρίου του 2000, όπου μεταξύ άλλων διαβάζω την παράγραφο 31, υπόθεση αφορούσα ακριβώς διεξαγωγή ποινικής δίκης μέσα στις φυλακές με κρατούμενο ο οποίος εκρατείτο σ' αυτές τις φυλακές. Βέβαια οφείλω να ομολογήσω σε μικρότερη αίθουσα από την παρούσα. Θέλω όμως να επισημάνω τη συγκεκριμένη σκέψη που διατυπώνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπως είπα, στην παράγραφο 31, ότι όταν η δίκη γίνεται στις φυλακές πρέπει να υιοθετούνται επαρκή αντισταθμιστικά μέτρα, για να εξισορροπηθεί το γεγονός ότι η δίκη δεν διεξάγεται σε δικαστήριο και δεν υπάρχει η κανονική δημοσιότητα. Αυτό είναι το ένα επιμέρους σκέλος, το οποίο όμως νομίζω ότι πρέπει να συνεκτιμήσετε. Πηγαίνω τώρα στο κύριο αντικείμενο του προβληματισμού μου, που αφορά τη φύση της παρούσας υπόθεσης. Δεν είναι μια απλή υπόθεση, ας μου επιτραπεί και εμένα με τη σειρά μου να διαβάσω ένα παράθεμα, ξεκινώ το παράθεμα.

"Το φαινόμενο της τρομοκρατίας, με τη διάσταση πληθώρων σοβαροτάτων εγκληματικών πράξεων, όπως ανθρωποκτονίες, απόπειρες ανθρωποκτονιών, ληστείες, εκρήξεις κ.λπ., έχει αρκετές δεκαετίες διαταράξει την κοινωνική γαλήνη και την οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας μας. Το θέμα έτυχε ευρύτατης δημοσιότητας στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο και γενικώς στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης η δημοσίευση εικασιών και πληροφοριών. Τελευταίως, η όλη υπόθεση της τρομοκρατίας, εξαιτίας των ερευνών και των ασκηθεισών ποινικών διώξεων, σε συνδυασμό με τα συνεχιζόμενα δημοσιεύματα και τις ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, έλαβε νέες μεγάλες διαστάσεις και έχει προκαλέσει ιδιαίτερη αίσθηση". Σημειώστε εδώ ότι το κείμενο που διαβάζω, θα σας πω αμέσως περί τίνος πρόκειται, αναφέρεται στην αρχή της παρούσας υπόθεσης. Συνεχίζω την ακριβή παράθεση από το κείμενο που επικαλούμαι. "Η κοινή γνώμη συνταράσσεται πλέον από τον μεγάλο θόρυβο εκ των διεξαγομένων ερευνών, επί της σωρείας των σοβαροτάτων αξιοποίνων πράξεων και των φημολογουμένων εμπλοκών διαφόρων προσώπων σε αυτές. Πράγμα που προσδίδει στην υπόθεση, στην παρούσα υπόθεση εννοείται, ιδιαίτερες διαστάσεις - λέει κατά λέξη το κείμενο που επικαλούμαι - ώστε να διαφεύγει αυτή από τα συνήθη πλαίσια". Αυτό ήταν ένα παράθεμα από μια δικαστική κρίση. Μάλιστα της Ολομέλειας των Εφετών Αθηνών. Πρόκειται για την απόφαση Συμβουλίων της Ολομελείας, την υπ' αριθμόν 4/2002, με την οποία η παρούσα υπόθεση ανετέθη στον εφέτη - ανακριτή. Άρα, από κατά τεκμήριο πλέον, από έγκυρα δικαστικά χείλη έχουμε μια κρίση ότι η παρούσα υπόθεση είναι μια πάρα πολύ σημαντική υπόθεση, η οποία έχει μια ιδιαίτερη διάσταση, ξεφεύγει από τα συνηθισμένα πλαίσια και έχει προκαλέσει ιδιαίτερη αίσθηση. Αυτό λοιπόν είναι ένα επιχείρημα, βάσει του οποίου θα πρέπει να δοθεί μια διευρυμένη έννοια της δημοσιότητας στην παρούσα δίκη. Προχωρώ παραπέρα. Άποψη των κατηγορουμένων εξ όσων γνωρίζω είναι ότι οι κατηγορίες που τους αποδίδονται αφορούν πολιτικά εγκλήματα. Και νομίζω ότι δεν πέφτω έξω αν πω ότι ακόμα και αυτοί που αρνούνται αυτή την τοποθέτηση δεν αμφισβητούν ότι οι πράξεις οι οποίες αποδίδονται στο κατηγορητήριο, αν έχουν βεβαίως τελεσθεί από αυτούς, εμφορούνται από πολιτικά κίνητρα.

(…) "Η δημοσιότητα αποτελεί εγγύηση ορθής απονομής της δικαιοσύνης, καθώς με αυτήν συντελείται ο έλεγχος των δικών και από τον λαό, εμπεδώνεται το αίσθημα εμπιστοσύνης των πολιτών προς τη δικαιοσύνη και ενισχύεται το αίσθημα ευθύνης των λειτουργών. Οι αξίες αυτές υπηρετούνται και από τη μετάδοση των δικών από τα ΜΜΕ, η οποία επιπρόσθετα συντελεί στην πληροφόρηση των πολιτών. Η αναγκαιότητα διαφύλαξης και προστασίας της προσωπικότητας των διαδίκων επιβάλλει σταθμίσεις, οι οποίες όμως δεν ικανοποιούνται με τον άκαμπτο και απόλυτο αποκλεισμό των ΜΜΕ. Θα πρέπει δε να ληφθεί υπόψη ότι συχνά η δημοσιότητα αυτή αποτελεί επιθυμία των δικαζομένων". Τέλος του παραθέματος. Πρόκειται για το σχετικό χωρίο από την εισηγητική έκθεση του νόμου, όχι βεβαίως του τελευταίου νόμου, του προηγούμενου νόμου, του 2172/1993, βάσει του οποίου είχε επιτραπεί η τηλεοπτική κάλυψη των δικών. Νομίζω ότι αυτές οι σκέψεις που περιέχονται στην εισηγητική έκθεση των τότε, αλλά και των τώρα κυβερνώντων, έχουν μια ιδιαίτερη βαρύτητα, την οποία μπορείτε να συνεκτιμήσετε. Αλλά ας έρθω όμως λιγάκι και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. (…) Όμως υπάρχει και μια απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, που νομίζω ότι ενδιαφέρει ακόμα πιο πολύ το θέμα που συζητάμε. Γιατί ένας εύλογος προβληματισμός νομίζω ότι είναι και ο εξής: Αν τυχόν μπει η τηλεόραση με οποιαδήποτε μορφή μέσα στο Δδικαστήριο, μήπως θα εμποδιστεί το έργο των αξιότιμων κυρίων δικαστών; Μήπως θα υπάρξουν κάποιες παρεμβάσεις και θα εμποδιστεί η απρόσκοπτη διεξαγωγή της δίκης και ιδίως η εκ μέρους τους αντιμετώπιση της υπόθεσης; Νομίζω ότι βάσει της κρίσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δεν γεννάται τέτοιο θέμα. Υπάρχει μια πρόσφατη απόφαση του Νοεμβρίου αν θυμάμαι καλά ή Δεκεμβρίου του 2002, στην υπόθεση Μπ. Κράξι κατά Ιταλίας, είναι ο γνωστός πολιτικός, όπου ναι μεν για τα άλλα θέματα δέχεται παραβίαση του Άρθρου 6 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όμως σε ένα σημείο θεωρεί ότι δεν γεννάται θέμα παραβίασης του ΕΣΔΑ. Ποιο είναι αυτό το σημείο; Είχε επικαλεστεί ο προσφεύγων ότι οι συνεχείς επιθέσεις του Τύπου εναντίον του και οι παρεμβάσεις της τηλεόρασης η οποία τον εμφάνιζε ως εγκληματία και γενικότερα η τηλεοπτική παρέμβαση στην υπόθεσή του, είχε ασκήσει καταλυτική επίδραση στη δικαστική κρίση. Το Δικαστήριο το Ευρωπαϊκό ήρθε και είπε, ότι όχι, δεν υπάρχει αυτή η παραβίαση, επειδή οι τακτικοί δικαστές και ο συχωρεμένος ο Κράξι είχε κριθεί από τακτικούς δικαστές, όχι από ενόρκους και η παρούσα υπόθεση κρίνεται από τακτικούς δικαστές. Είπε λοιπόν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ότι οι τακτικοί δικαστές έχουν εμπειρία, έχουν εκπαίδευση κατάλληλη, έτσι ώστε να μην επηρεάζεται το έργο τους, να μην επηρεάζεται η δικαστική τους κρίση κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας από τυχόν συνεχείς επανειλημμένες επεμβάσεις του Τύπου ή της τηλεόρασης.

Νομίζω λοιπόν ότι βάσει αυτών των σκέψεων που είχατε την υπομονή να ακούσετε και λαμβάνοντας υπόψη το συμφέρον της δικαιοσύνης και τη σαφή και λιτή συνταγματική πρόβλεψη του Άρθρου 93 του Ελληνικού Συντάγματος, στην παρούσα υπόθεση, η οποία χαρακτηρίζεται από τα δεδομένα που μόλις ανέφερα, είναι επιτακτική για την ομαλή διεξαγωγή της ακροαματικής διαδικασίας η οποία θα διαρκέσει για μεγάλο διάστημα, είναι επιτακτική η τηλεοπτική κάλυψη της δίκης.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΣΟΦΟΣ: (…). Επειδή αρκετά ελέχθησαν περί των διατυπώσεων των Δικαστηρίων και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σε ειδικό θέμα θα ήθελα συντομότατα να αναφερθώ στην επιστημονική διδασκαλία. Σύμφωνα με μία άποψη λοιπόν της θεωρίας, η δημοσιότητα έχει καταρχήν αρνητικό χαρακτήρα. Δηλαδή δεν ενδιαφέρει η λεπτομερής ενημέρωση για ό,τι συμβαίνει στο ακροατήριο, αλλά σκοπός είναι η αποφυγή της μυστικότητος. (…) Ο ομιλών θέλει απλώς να επικεντρώσει το ενδιαφέρον στο ότι αφαιρείται η δυνατότητα από τον κατηγορούμενο έστω και να υποβάλει το αίτημα αυτό ενώπιον ημών. Όπως ορθώς ο κ. Πρόεδρος του Δικαστηρίου, εσείς κ. Πρόεδρε διατυπώσατε στην αρχή ότι διατυπώνουμε το αίτημα, απαγορεύεται από τον νόμο και εμείς θα κρίνουμε αν είναι αντισυνταγματική η διατύπωση. Παραβιάζεται λοιπόν, συμπληρωματικά λέγων μετά τους προλαλήσαντες συναδέλφους μου, το άρθρο 20 παράγραφος 1 του Συντάγματος. Περιορίζεται δηλαδή η ελεύθερη πρόσβαση στο Δικαστήριο, περιορίζεται το δικαίωμα του κατηγορουμένου να ζητήσει να ασκηθεί αυτό το άμεσο δικαίωμα, αυτή η άμεση αξίωση που προβλέπεται από το 93 παράγραφος 2 του Συντάγματος. Δεύτερον, και δεν επιθυμώ να μακρηγορήσω, παραβιάζεται και η αρχή της αναλογικότητος. Σύμφωνα με το άρθρο 25 παράγραφος 1 εδάφιο β' του Συντάγματος, όπως αυτό ισχύει πλέον στην 18-4-2001 μετά την 7η Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων, σύμφωνα με το οποίο είχε ήδη βέβαια αναγνωριστεί από το ακυρωτικό μας αλλά πλέον διά της διατυπώσεως του Συντάγματος κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν να επιβληθούν στα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του νομικού συνόλου πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από τον νόμο εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητος. Επομένως η παραβίαση αυτή πρέπει να είναι σε κάθε περίπτωση και φυσικά να μην άγει στην πλήρη αποστέρηση του κοινού του πολίτη του έχοντος ως προείπα την άμεση αυτή αξίωση και κατ' επέκταση και του κατηγορουμένου να ασκηθεί το δικαίωμα στη δημοσιότητα. Σας ευχαριστώ πολύ κ. Πρόεδρε.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εγώ αμφιβάλλω αν υπάρχει κανείς από τους δικηγόρους που είναι σύμφωνοι.

ΣΟΦΟΣ: Για να υπάρχει βελτίωση του αρνητικού φαινομένου της δημοσιότητας και όχι της αποφυγής των show, προτείνεται η εξειδίκευση των προσώπων που ασχολούνται με το θέμα. Επιβάλλεται δηλαδή καταρχήν η εξειδίκευση των δημοσιογράφων ώστε να είναι σε θέση να εντοπίσουν τα χρήσιμα και άξια προβολής σημεία της δίκης. Δεν προτείνεται δηλαδή η απαγόρευση της τηλεοπτικής καλύψεως.

(…) ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, κ. Εισαγγελεύ, μετά από τόσες συγκεκριμένες και εμπεριστατωμένες τοποθετήσεις γύρω από το νομικό θέμα και τη συνταγματικότητα της διατάξεως που απαγόρευσε τα τηλεοπτικά μέσα, νομίζω ότι δεν δικαιούμαι παρά μόνο επιγραμματικά να προσφέρω έναν λίθο που ίσως βοηθήσει στην κρίση σας. Είναι για κάποια πράγματα τα οποία παρατήρησαν οι πάντες, όλοι οι παρόντες της δίκης, και αυτά είναι τα εξής πάρα πολύ σύντομα. Είναι πραγματικά παράδοξο σε αυτή την δίκη να έχουμε μία άμεση θα έλεγα όχι απλώς επαφή, άμετρη και αντιδικονομική δημοσιότητα στην προανάκριση με όλα όσα παρατράγουδα ειπώθηκαν και λέχθηκαν. Επισημάνθηκε εδώ από τον έγκριτο συνάδελφο τον κ. Οικονομίδη αυτό το πράγμα, αλλά πρέπει να το τονίσουμε ότι ανεστράφη η δικονομική τάξη. Δηλαδή είχαμε μία δημοσιότητα τεραστίων διαστάσεων με παρεκκλίσεις, με στρεβλώσεις, με παρεκτροπές κατά την προανάκριση που είναι πράγματι μυστική και εδώ βλέπουμε ότι τίθεται το θέμα της απαγορεύσεως της δημοσιότητας εκεί όπου επιβάλλεται. Επιβάλλεται. Είναι πιστεύω η βαθμίδα της αποδεικτικής διαδικασίας, είναι το ακροατήριο. Θα έπρεπε συνεπώς να επιβάλλεται με ειδική νομοθεσία όχι απαγορευτική, αντίθετα θετική, η κάλυψη η τηλεοπτική και το λέω για τον εξής λόγο. Ειπώθηκαν πολλά περί της ανάγκης και του χώρου και του τρόπου που μπορεί να καλυφθεί και να λυθεί αυτό το θέμα. Να πούμε από το πρώτο, που είναι πράγματι αξιοσήμαντο. Τι είναι η δημοσία συνεπεία της; Τι λέει το άρθρο 93 του Συντάγματος; Ότι οι συνεδριάσεις κάθε Δικαστηρίου είναι δημόσιες εκτός εάν το Δικαστήριο αποφασίσει γι' αυτές τις περιπτώσεις που σας ανέφερε ο κύριος Ραχιώτης αν υπάρχουν ειδικοί νόμοι. Εδώ λοιπόν θα πρέπει να δει κανείς ερμηνεύοντας την διάταξη αυτή, θα πρέπει να είναι ελευθέρα η πρόσβαση σε οιονδήποτε. Δεν παραλείπω αξιότιμε κ. Πρόεδρε να επισημάνω αυτό που είπαμε από την αρχή-αρχή, όχι απλώς ελευθέρα είσοδος, το λέω με όλη μου τη συνείδηση της λέξης και της φράσεως αυτής, είναι αποτρεπτική θα έλεγα για τον πολίτη. Είναι αποτρεπτική ακόμα και για μας τους δικηγόρους όταν περνάμε πράγματι από αυτά τα οποία επιβεβλημένα για λόγους ασφαλείας, δεκτόν. Όμως δεν είναι εύκολο στον κάθε πολίτη να εισέλθει στην αίθουσα αυτή. Γι' αυτό λοιπόν επιβάλλεται η δημοσιότης με αυτή την τεχνογνωσία που υπάρχει σήμερα. (…)

Δημήτρης Κουφοντίνας

Δ. ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ: Δεν θα αναφερθώ σ' αυτό τον φωτογραφικό νόμο, που έγινε ειδικά γι' αυτή τη δίκη, τα είπαν όλα οι συνήγοροι. Εγώ δεν έχω να πω τίποτα παραπέρα. Θέλω να ρωτήσω μόνο, ποιοι είναι αυτοί που δεν θέλουν να ακουστεί η φωνή μας. Τι φοβούνται απ' τη φωνή αυτών που τους λέγανε και τους λένε αστοιχείωτους, άσχετους, λούμπεν, εργάτες. Τι φοβούνται; Μήπως μέσα απ' τη διαδικασία ότι θα υπενθυμίσουμε το πραγματικό γεγονός, ότι οι περισσότερες ενέργειες που έχουμε κάνει ήταν αντιαμερικανικές, ιδιαίτερα μάλιστα όταν η δίκη αυτή θα συμπέσει με τη σκληρή σφαγή του ιρακινού λαού. Μήπως ότι και η δίκη επί των ενεργειών μας ενάντια σε επιφανή στελέχη του ιδεολογικοπολιτικού συμπλέγματος της Τουρκίας, με προφανείς τους λόγους αυτών των ενεργειών, δηλαδή τα εγκλήματα ενάντια στον κουρδικό αλλά και κυπριακό λαό, θα συμπέσει με την καινούργια προδοσία που ολοκληρώνεται και με την τυπική αναγνώριση της διχοτόμησης της Κύπρου και της μετατροπής της σε… αεροπλάνα των Αμερικάνων; Μήπως γιατί όσο και να προσπαθήσετε θα αναφερθούμε αλλά και θα προκύψουν οι πραγματικοί λόγοι της δράσης μας και θα προβάλλονται απευθείας οι απόψεις, τον διάλογο που ενδιαφέρει την κοινωνία και ότι θα εμφανιστεί το ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο της δράσης μας, θα ακουστεί με δυο κουβέντες ο ουσιαστικός μας λόγος; Γι' αυτό δεν δέχομαι μεσαίες λύσεις. Ή θα αποφασίσετε να μεταδίδονται τα πάντα, άμεσα και απευθείας ή δεν θα μεταδίδεται τίποτα. Οποιαδήποτε μεσαία λύση, ούτε επιλεγμένα δεκάλεπτα, που θα είναι συρραφές βολικών αποσπασμάτων, ούτε μετάδοση με άλλη ρύθμιση που σημαίνει λογοκρισία όλων των ενοχλητικών αποσπασμάτων. Τίποτα άλλο.

Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, εγώ θέλω να μιλήσω για δυο πράγματα. Δεν θα μιλήσω πολύ, θα είμαι τηλεγραφικός. Εκπροσωπώ τον κ. Γιωτόπουλο. Κύριε Πρόεδρε, πέραν των δικαιοπολιτικών λόγων που ακούστηκαν, οι οποίοι βεβαίως ισχύουν ως προς το ποια ρύθμιση πρέπει να λάβει ο νόμος ή και πέραν των άλλων παραβιάσεων οι οποίες συμβαίνουν με τον τελευταίο νόμο τον 390/2002, έχω την άποψη ότι η αντισυνταγματικότητα της προκείμενης διάταξης προκύπτει και από την απλή λογική ερμηνεία των δύο διατάξεων, του Άρθρου 93 του Συντάγματος και του Άρθρου 8 του νόμου αυτού. Είναι σαφές και στο μέτρο βεβαίως της ανοικτής δίκης, αυτή είναι η ορθή ερμηνεία, ότι όταν το Σύνταγμα λέει ότι οι συνεδριάσεις πια στο δικαστήριο είναι δημόσιες, εννοεί και την δημοσιότητα που μπορεί να επιτευχθεί με οποιοδήποτε τεχνικό μέσο και με την παρουσία των δημοσιογράφων και με τα μαγνητόφωνα και με την τηλεόραση. Είναι σαφές λοιπόν ότι το μεν Σύνταγμα θέτει έναν κανόνα και λέει δημόσια και θέτει και μια εξαίρεση και λέει, ότι δεν θα είναι δημόσιες οι συνεδριάσεις, εκτός εάν κρίνει το δικαστήριο με απόφασή του ότι η δημοσιότητα πρόκειται να είναι επιβλαβής στα χρηστά ήθη, ή ότι συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των διαδίκων. Αντίστροφα η διάταξη του Άρθρου 8, θέτει έναν κανόνα απαγόρευσης και θέτει επίσης μια εξαίρεση και λέει, κατ' εξαίρεση το Δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο Εισαγγελεύς και οι διάδικοι. Βλέπουμε λοιπόν ότι στις δυο εξαιρέσεις υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά. Στη μεν μια, το Δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει με αιτιολογημένη απόφασή του αφού ακούσει τους διαδίκους, και αυτό θα κρίνει και όλα τα δικαιώματα, όλων των διαδίκων το τονίζω, γιατί θα ακουστεί φαντάζομαι απ' όποιον διαφωνήσει με τη ρύθμιση, ότι συνταγματική κατοχύρωση και ατομικά δικαιώματα έχουν και οι διάδικοι και βεβαίως και οι παριστάμενοι εδώ πολιτικώς ενάγοντες. Αυτό είναι ορθό και δεν μπορεί να το παραβλέψει το Δικαστήριό σας. Η ένστασή μας εντοπίζεται όμως, ότι στη μεν μια περίπτωση, στη συνταγματική ρύθμιση, το Δικαστήριο αποφασίζει αιτιολογημένα, χωρίς να προαπαιτείται συναίνεση, είτε των διαδίκων είτε του κ. Εισαγγελέως, στον δε νόμο αυτό απαιτεί τη συναίνεση. Και ως προς τούτο, θεωρώ ότι είναι η διάταξη αντισυνταγματική διότι αφαιρεί και αρμοδιότητα από το Δικαστήριο το οποίο καλείται να κρίνει. Ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Καταρχήν θέλω να ρωτήσω τους κυρίους συνηγόρους της πολιτικής αγωγής, εάν συναινούν στην τηλεοπτική δημοσιότητα ή όχι. Διότι εάν συναινούν τίθεται σε άλλη βάση, εάν δεν συναινούν ψάχνουμε για την αντισυνταγματικότητα του νόμου. Δεν συναινούν. Ελάτε κύριε Εισαγγελεύ, έχετε τον λόγο.

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, τις τελευταίες ημέρες προσπάθησε να συνδεθεί το θέμα της δημοσιότητος της δίκης με το θέμα της τηλεοπτικής αναμετάδοσης. Δεν είναι τυχαία η σύγχυσις. Σπεύδω να σας πω, ότι άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Άλλο η δημοσιότητα της δίκης, άλλο η τηλεοπτική μετάδοση. Κύριε Πρόεδρε, η δημοσιότητα της δίκης είναι εξασφαλισμένη. Από την στιγμή κατά την οποίαν η πόρτα εκείνη είναι ανοικτή και κάθε βουλόμενος μπορεί να έρθει εδώ και να παρακολουθήσει την ποινική διαδικασία, υπάρχει η δημοσιότητα. Το θέμα της τηλεοπτικής κάλυψης συνδέεται με άλλα πράγματα, δεν θέλω να αναφερθώ, γνωστά, και εν πάση περιπτώσει από άλλες συνταγματικές διατάξεις προβλέπεται το ένα θέμα της δημοσιότητος και ειδικότερα το θέμα της δημοσιότητας της δίκης καταλαμβάνεται υπό του Άρθρου 93 του Συντάγματος παράγραφος 2. Όμως, το θέμα της τηλεοπτικής κάλυψης καταλαμβάνεται από το Άρθρο 15 του Συντάγματος. Και μάλιστα, κατά το οποίον οι προστατευτικές για τον Τύπο διατάξεις, του Άρθρου 14, δεν εφαρμόζονται στον κινηματογράφο, τη φωτογραφία, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και κάθε άλλο παρεμφερές μέσο λόγου ή παράθεσης. Κύριε Πρόεδρε, το Άρθρο 15 είναι ειδική διάταξη έναντι του άρθρου 93 και σαν ειδική - το ξέρουμε όλοι όσοι έχουμε περάσει στο Πανεπιστήμιο - ότι υπερισχύει της γενικής κι αυτή πρέπει να εφαρμοστεί, το Άρθρο 15. Κύριε Πρόεδρε, υπάρχει και το Άρθρο 2 παράγραφος 1 του Συντάγματος, κατά την οποία ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας. Εξ ετέρου, η μεν διάταξις του Άρθρου 6 παράγραφος 2 της ΕΣΔΑ για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών καθιερώνει ρητά το τεκμήριον αθωότητας του κατηγορουμένου μέχρι της νομίμου αποδείξεως της ενοχής του. Η δε διάταξις της παραγράφου 1 του ίδιου άρθρου κατοχυρώνει το δικαίωμα κάθε προσώπου να δικάζεται από αμερόληπτο δικαστή και συνάμα επιτρέπει κοινωνική ή μερική άρση της δημοσιότητος, των δικαστικών συνεδριάσεων, όταν ο περιορισμός αυτός ενδείκνυται υπό των συμφερόντων των ενηλίκων ή της ιδιωτικής ζωής των διαδίκων ή όταν οι πολιτικές συνθήκες η δημοσιότης θα ηδύνατο να βλάψει τα συμφέροντα της Δικαιοσύνης. Κύριε Πρόεδρε, μέσα στον κύκλο δικαιοπολιτικών ιδεών, η διάταξις της παραγράφου 2 του Άρθρου 10 της ίδιας Διεθνούς Συμβάσεως ορίζει ότι: η ελευθερία της εκφράσεως γνώμης και της λήψεως και μεταδόσεως πληροφοριών, τις οποίες κατασφαλίζει η πρώτη παράγραφος του ίδιου άρθρου, συνεπάγονται καθήκοντα και ευθύνες, γι' αυτό και η άσκησή τους μπορεί να υπαχθεί σε νόμιμες διατυπώσεις και περιορισμούς ή και κυρώσεις, κατά το μέτρο που είναι αναγκαίο στο πλαίσιο της δημοκρατικής κοινωνίας για την προάσπιση της προστασίας της συνεχούς υπολήψεως των δικαιωμάτων των τρίτων, την διασφάλιση του κύρους και της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας. Κύριε Πρόεδρε, θα επανέλθω. Ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου, αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας. Και η πολιτεία έχει υποχρέωση να προστατεύει, όχι μόνο τους κατηγορουμένους, αλλά και τους μάρτυρες και τους παθόντες και κάθε τρίτον ο οποίος προσέρχεται σε αυτή την αίθουσα για να εκπληρώσει τα καθήκοντά του. (…) (Διαλογικές συζητήσεις)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Εισαγγελεύς έχει εκ του νόμου υποχρέωση να λάβει μια θέση και θα την λάβει σύμφωνα με αυτά που λέει η συνείδησή του. Εάν σε κάποιον δεν αρέσει, θα έρθει η ώρα να απαντήσει. Αλλά παρακαλώ πάρα πολύ μην τον διακόπτετε.

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, κατά την παράγραφο 2 του Άρθρου 15 του Συντάγματος, η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του κράτους. Κύριε Πρόεδρε, στο πλαίσιο αυτής της λειτουργικής αρμοδιότητας του κράτους, βεβαίως είναι και η έκδοσις νόμων. Εκείθεν ασκεί ο νομοθέτης την εξουσία διά να νομοθετήσει τον νόμο 3090/2002 με τον οποίον έκανε αυτή την ρύθμιση. Και κύριε Πρόεδρε και προηγουμένως υπήρχε ρύθμισις στο ίδιο θέμα της τηλεοπτικής καλύψεως των δικών, απλά είχε άλλες προϋποθέσεις. Και τώρα βεβαίως, έχει και τον κανόνα και την εξαίρεση, γνωστά πράγματα. Απευθύνομαι εις το Δικαστήριον. Κύριοι Δικασταί, είναι γνωστή η ευθυκρισία σας και η αρίστη κατάρτισή σας. Μην παρασυρθείτε από αυτές τις απόψεις οι οποίες φαίνονται ότι είναι ορθές, ενώ δεν είναι. Ο κανόνας του Δικαίου που έδωσε το δικαίωμα στη Πολιτεία να νομοθετήσει, δεν είναι το Άρθρο 93 ούτε ο νόμος αυτός έχει σχέση με το Άρθρο 93 του Συντάγματος παράγραφος 2. Είπα και προηγουμένως ότι το Άρθρο 15 του Συντάγματος, εκείνο έδωσε το δικαίωμα στην Πολιτεία να νομοθετήσει και επομένως ο νόμος 3030 είναι μέσα στο πλαίσιο των διατάξεων του Συντάγματος, δηλαδή είναι συνταγματικός και γι' αυτό και εφαρμοστέος. Θα ήθελα, κύριε Πρόεδρε, να πω και τούτο, επειδή εγώ δεν μασάω λόγια, πράγματι η ρύθμισις έγινε παραμονές Χριστουγέννων, τώρα προσφάτως του 2002. Μη σας κάνει εντύπωση αυτό. Και να σας πω και κάτι ακόμα; Βεβαίως και ο νομοθέτης μπορεί να έλαβε υπόψη και αυτή τη δίκη. Όταν όμως, κύριε Πρόεδρε, έχει την εμπειρία του καλοκαιριού, όταν ο ελληνικός λαός άκουσε και είδε όσα είδε και όσα άκουσε γύρω απ' αυτό το πολύ σημαντικό θέμα της κατηγορίας εναντίον των κατηγορουμένων, δεν πρέπει αυτό το πράγμα να το τονίσει; Παραμονές Χριστουγέννων, κύριε Πρόεδρε, 24.12.2002. (Διαλογικές συζητήσεις)

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, υψώνω την φωνή μου, η δίκη αυτή είναι πολύ σοβαρή, ενδιαφέρει τον ελληνικό λαό. Μη παρασυρθείτε. Άλλο δημοσιότητα, άλλο κάμερες. Και κάτι ακόμα και τελείωσα. Κι αυτά τα θύματα που θα έρθουν εδώ σε λίγες μέρες να καταθέσουν, κι αυτά κύριε Πρόεδρε έχουν δικαιώματα. Ήδη τους στέρησαν οι κατηγορούμενοι το δικαίωμα να έχουν πατέρα και σύζυγο. Ας μην έρθει και η Πολιτεία και να τους στερήσει το δικαίωμα να έχουν αξιοπρέπεια, διότι η αξιοπρέπειά τους θα προσβληθεί. Κύριε Πρόεδρε, επί του θέματος αυτού επιφυλάσσομαι εάν χρειαστεί να επανέλθω.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Συγγνώμη ένα λεπτό, εδώ δίνεται η αίσθηση ότι είμαστε συνταγματικό δικαστήριο και θα αποφανθούμε για τον νόμο. Αποφαινόμαστε σε ένα θέμα, εάν υπάρχουν οι όροι. Με συγχωρείτε πολύ, εδώ θα προτείνετε εάν υπάρχουν οι όροι να επιτρέψουμε ή όχι την κάμερα, αυτό είναι το ερώτημα.

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, με συγχωρείτε, προκύπτει ένστασις αντισυνταγματικότητος του νόμου, εγώ αυτό κατάλαβα εν πάση περιπτώσει. Εγώ αυτό αντελήφθην.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κύριε Εισαγγελεύ, πρώτα να καταλάβετε τι λέω και μετά να προσφύγετε όπου θέλετε, δεν σας λέει κανένας όχι. Εδώ το ζήτημα είναι εάν θα επιτραπεί ή όχι η κάμερα, αυτό είναι. Δεν κρίνουμε εμείς συνταγματικότητα ή αντισυνταγματικότητα. Ή παρεμπιπτόντως το Δικαστήριο έχει μόνο το δικαίωμα του διάχυτου ελέγχου, του παρεμπίπτοντος. Δεν είμαστε συνταγματικό δικαστήριο να απαντήσουμε εμείς κατ' ευθείαν. Θα φύγουμε από την αποστολή μας. Εσείς μπορείτε να λέτε ό,τι θέλετε, εγώ σας ρώτησα όμως θέλετε την κάμερα ή δεν θέλετε; Πείτε μου. Αν δεν θέλετε, μη μου λέτε.

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Εγώ, κύριε Πρόεδρε, με συγχωρείτε, δεν ομιλώ αυτή τη στιγμή σαν πολίτης. Ομιλώ ως φρουρός του νόμου.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ωραία, τι προτείνετε; Να την επιτρέψουμε ή όχι;

Χρήστος Λάμπρου (εισαγγελέας)

ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Κι αυτόν φρουρώ, τον νόμο. Κύριε Πρόεδρε, τελειώνω με το θέμα αυτό και έχουμε το θέμα της νομιμότητας της συνθέσεως.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν σας δόθηκε ο λόγος σ' αυτό. Εν πάση περιπτώσει ελάτε. Από την πολιτική αγωγή για λίγο βέβαια, δεν έχουμε και πολλή ώρα. Ο έτερος των κυρίων Εισαγγελέων. Ζητώ συγγνώμη. Να τελειώσουν οι εισαγγελείς και αύριο από το πρωί θα μου τα λέτε εσείς.

Ι. ΜΑΡΚΗΣ: Ναι, πράγματι, ας τελειώσουν οι Εισαγγελείς. Είναι γεγονός, κ. Πρόεδρε, ότι κι εγώ είχα αντιληφθεί ότι από την πλευρά της υπεράσπισης είχε τεθεί θέμα μη εφαρμογής του νόμου από το δικαστήριο σας ανεξαρτήτως αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του λόγω αντισυνταγματικότητας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ζητήσανε να επιτρέψουμε την κάμερα διότι ο νόμος είναι αντισυνταγματικός. Το ερώτημα είναι να επιτρέψουμε ή να μην επιτρέψουμε; Αυτή την πρόταση θέλω από σας (…). Η απάντηση πρέπει να έχει την αντίστοιχη πληρότητα προς εκείνη την πρόταση.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Συμφωνούμε ότι την πληρότητα θα την έχει, αλλά θέλω όμως οτιδήποτε εμείς θα αποφασίσουμε δεν θα είναι ο νόμος είναι ή δεν είναι αντισυνταγματικός.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Επειδή δεν υπάρχει σοβαρός δίαυλος επικοινωνίας απόλυτης, σας λέω ότι το Δικαστήριο θα πει ή επιτρέπουμε ή δεν επιτρέπουμε την κάμερα. Μετά η αιτιολογία θα είναι: την επιτρέπουμε ή δεν την επιτρέπουμε διότι το λέει ο νόμος ή δεν την επιτρέπουμε, διότι παρά το ότι το λέει ο νόμος είναι αντισυνταγματικός. Η πρόταση, λοιπόν, και από εσάς το αίτημα θα είναι, να μπει ή να μην μπει η κάμερα. Και τα άλλα είναι αιτιολογίες. Δεν είναι το διά ταύτα, ότι να κριθεί συνταγματικός ή να μην κριθεί συνταγματικός. Επιτρέπεται ή δεν επιτρέπεται η κάμερα.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Είναι φανερό ότι αυτή τη στιγμή και θα ήθελα αυτό να συγκεκριμενοποιηθεί, ποιοι πολιτικώς ενάγοντες, ποιοι διάδικοι δηλαδή, δηλώνουν ότι δεν επιθυμούν την παρουσία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Δεν μπορεί να είναι έτσι, σηκωνόμαστε και λέμε, εμείς είμαστε, όχι. Να καταχωρηθεί στα πρακτικά. Ας γίνει αυτή η διαδικασία

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ερώτησα, ποιος απ' όλους θέλει δημοσιότητα; Ρωτάω, με συγχωρείτε πάρα πολύ, εγώ δεν ρωτάω κατά υπόθεση, ποιος απ' όλους θέλει την τηλεοπτική δημοσιότητα;

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Εγώ, κ. Πρόεδρε. Εκπροσωπώ την Αλεξάνδρα Αθανασιάδη και δεν θέλω την τηλεόραση.

(Διαλογικές συζητήσεις)

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα σας δοθεί μετά ο λόγος, σας παρακαλώ κύριοι, εγώ διευθύνω εδώ μέσα, το ξεχάσατε.

Ι. ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ: Μόνο ως προς το πρόσωπό τους; Διότι εάν συντρέχει τέτοιο ζήτημα, όταν θα εμφανιστεί η κυρία Αλεξάνδρα Αθανασιάδη να καταθέσει να μην αφήσετε τις κάμερες (…).

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εγώ θέλω a priori να γνωρίζω έστω και αν ένας δεν θέλει.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εγώ ρώτησα γενικά αν επιθυμείτε τη δημοσιότητα. Δεν έχω δικαίωμα να ρωτάω κάτι; Αν αποφανθεί το δικαστήριο πριν σας ακούσει, τότε θα μπορείτε να πείτε.

Β. ΜΑΡΚΗΣ: Κύριε Πρόεδρε, θα έλεγα ότι επιφυλάσσομαι του δικαιώματός μου να τοποθετηθώ και εγώ αύριο το πρωί.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ασφαλώς αύριο το πρωί. Δεν βλέπω χρόνο. Αύριο το πρωί θα τα πούμε όλοι.