Πανάκριβη η… δωρεάν Παιδεία για τους "μετανάστες" φοιτητές

16.000 εγκαταλείπουν τις σπουδές τους κάθε χρόνο γιατί δεν αντέχουν το βαρύ κόστος της φοίτησης μακριά από το σπίτι τους

Το όνειρό τους πραγματοποιήθηκε. Μπήκαν, επιτέλους, στο Πανεπιστήμιο. Όχι όμως στην πρώτη τους επιλογή. Κι έτσι, κατέληξαν να σπουδάζουν σε άλλες πόλεις. Για να συνειδητοποιήσουν αμέσως ότι μετά την εκπλήρωση των ονείρων ακολουθεί η σκληρή πραγματικότητα. Τώρα, οι περισσότεροι από τους περίπου 100.000 φοιτητές που σπουδάζουν εκτός του τόπου διαμονής τους βιώνουν μια ιδιότυπη εσωτερική εξορία.

Με λίγες εξαιρέσεις εκείνων που δεν αντιμετωπίζουν οικονομικό πρόβλημα, είναι οι "εξόριστοι της εκπαίδευσης", σκορπισμένοι στις περίπου… 50 ελληνικές πόλεις (!) που φιλοξενούν τα 420 υπάρχοντα Τμήματα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Οι φοιτητές που, μαζί με τις οικογένειές τους, βιώνουν τη μετατροπή του ονείρου σε αγωνία.

Φοιτητικές στέγες ελάχιστες και κακές. Είναι χαρακτηριστικό ότι συνολικά οι υπάρχουσες εστίες καλύπτουν μόλις 8.000 φοιτητές. Όσο για την ποιότητα των συνθηκών διαβίωσης στις εστίες, σε πολλές περιπτώσεις, ως γνωστόν, είναι κακή. Οικονομικές ενισχύσεις από το κράτος που δεν επαρκούν. Μόνο η σίτιση, η δωρεάν διανομή συγγραμμάτων, τα μειωμένα εισιτήρια και η απουσία διδάκτρων δεν βοηθούν όσο χρειάζεται. Επιδοτήσεις ενοικίων μόνο για εκείνους με εξαιρετικά χαμηλό οικογενειακό εισόδημα. Φοιτητικά δάνεια που κοστίζουν πανάκριβα. Κόστος ζωής και διαμονής στις "φοιτητουπόλεις" υπέρογκο. Μια γκαρσονιέρα σε "φοιτητούπολη" μπορεί να ενοικιάζεται ακόμα και για 250-300 ευρώ. Και οι περισσότερες "φοιτητικές στέγες" είναι μικρά και παραμελημένα διαμερίσματα - σύμφωνα μάλιστα με έρευνα του ΕΚΚΕ, ένα στα τρία δεν διαθέτει καλοριφέρ. Υποτροφίες με το σταγονόμετρο, με ποσά που δεν επαρκούν - και μόνο για τους άριστους. Από τους περίπου 100.000, σύμφωνα με επεξεργασία στοιχείων από τον Χρήστο Κάτσικα, οι 25.000 είναι "εξόριστοι" στην… Αθήνα (δηλαδή φοιτητές που κατάγονται από την περιφέρεια) κι άλλοι τόσοι στη Θεσσαλονίκη, 5.000 στην Πάτρα, 4.000 στα Ιωάννινα και ισάριθμοι στη Θράκη, περίπου 3.000 στην Κρήτη, 2.500 στο Αιγαίο, 1.500 στη Θεσσαλία και κάπου 800 στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Με αποτέλεσμα, κάθε χρόνο τουλάχιστον 16.000 από αυτούς, οι οποίοι κανονικά θα έπρεπε να τελειώνουν τις σπουδές τους, να υπολογίζεται πως τις εγκαταλείπουν. Κύριος λόγος εγκατάλειψης η ανάγκη βιοπορισμού και η αδυναμία να αντεπεξέλθουν στο κόστος σπουδών… Και για όσοι δεν εγκαταλείπουν, ακόμα και οικογένειες με εισοδήματα θεωρούμενα ως μέσα και υψηλά ακόμα, αναγκάζονται να βαρυγκωμούν και να κάνουν σοβαρές περικοπές εξόδων, αν συμβεί να έχουν 2-3 παιδιά ταυτόχρονα στις διάφορες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Πόσο μάλλον η πλειονότητα των οικογενειών, που έχουν μέσα προς χαμηλά εισοδήματα… Με αποτέλεσμα, η κατ' ευφημισμόν "δωρεάν" Τριτοβάθμια Εκπαίδευση να κοστίζει από 5.500-7.000 ευρώ τον χρόνο, για κάθε "μετανάστη"-φοιτητή και η Ελλάδα να είναι η τελευταία χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο θέμα της οικονομικής ενίσχυσης των φοιτητών και των οικογενειών τους…

5.500-7.000 ευρώ κοστίζει ετησίως στην οικογένειά του ο "ξενιτεμένος"

Για κάθε 10 ευρώ που παίρνει "χαρτζιλίκι" από την οικογένειά του ένας "εξόριστος" φοιτητής, δίνει τα 4 σε ενοίκιο! Το 40% του συνολικού κόστους ζωής ενός φοιτητή σε ξένη πόλη υπολογίζεται πως ξεπερνά το κόστος του ενοικίου του αν δεν μείνει σε εστία, αλλά σε ενοικιαζόμενο διαμέρισμα. Από έρευνα σε 140 μετανάστες φοιτητές στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Αιγαίου, Θεσσαλονίκης, Πατρών, Θράκης και στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στο χρονικό διάστημα Φεβρουαρίου - Απριλίου 2002, προκύπτει ότι το μηνιαίο κόστος κατά μέσον όρο ανά φοιτητή υπερβαίνει τα 560 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι ετησίως το κόστος ζωής των φοιτητών που βρίσκονται εκτός τόπου κατοικίας ανέρχεται σε 5.500 - 7.000 ευρώ και το συνολικό κόστος των σπουδών με μέση χρονική διάρκεια τέσσερα έως πέντε χρόνια σε περίπου 24.000-35.000 ευρώ.

"Θα αναγκαστώ να τα παρατήσω"

Στο πρόσωπό της εκφράζεται η αγωνία δεκάδων χιλιάδων νεαρών φοιτητών που κατάγονται από οικογένειες με περιορισμένα εισοδήματα και πέρασαν σε σχολή εκτός του τόπου διαμονής τους. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αντιμετωπίζουν πραγματικό δίλημμα ζωής: να εγκαταλείψουν τις σπουδές… Η 19χρονη Δήμητρα Σωτηρίου ζει την "εξορία" της εκπαίδευσης για τα καλά. Δυο φορές έδωσε εξετάσεις, σε δύο Πανεπιστήμια πέρασε, αλλά αν δεν γίνει δεκτή εφέτος η αίτηση μετεγγραφής της στο Πάντειο ώστε να μπορεί να ζει με την αδελφή της, καθώς δεν έχει οικονομική δυνατότητα να ζει μόνη, θα εγκαταλείψει εντελώς το Πανεπιστήμιο.

Την πρώτη φορά η Δήμητρα, που κατάγεται από τη Λάρισα αλλά ζει στην Αθήνα, πέρασε στο Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών στη Φλώρινα. Καθώς τα οικογενειακά της εισοδήματα είναι πλήρως ανεπαρκή, πήγε και παρακολούθησε μαθήματα για ένα χρόνο, φιλοξενούμενη αρχικά σε μια φίλη της. Το ενοίκιο (για δυάρι) ήταν 140.000 δραχμές (!) κι όταν της ζητήθηκε κάποια στιγμή να συμβάλει, άντεξε για λίγο μόνο. Το "χαρτζιλίκι" της για να ζει, δεν ήταν μεγαλύτερο από όσο δίνει κανείς σε παιδί Δημοτικού. Έτσι ξαναέδωσε την επόμενη χρονιά εξετάσεις με το 10% για τη Σχολή Κοινωνιολογίας, προσπαθώντας να περάσει στην Αθήνα. Για λίγα μόρια, πέρασε στο Ρέθυμνο. Αμέσως έκανε αίτηση μετεγγραφής στο Πάντειο, η οποία κρίνεται σε λίγες μέρες.

"Αν δεν γίνει δεκτή, θα εγκαταλείψω. Δυστυχώς η οικογένεια δεν έχει δυνατότητα να με καλύψει για σπουδές σε άλλη πόλη. Έψαξα επιδοτήσεις ενοικίων και εστίες, όμως τίποτα. Υποτροφίες δίνουν μόνο στους άριστους, δάνειο δεν θα μπορέσω να το πληρώσω. Έτσι, δεν μένει παρά να τα παρατήσω…". Άραγε, την ακούει κανείς;

"Ουραγοί" της Ευρώπης στις οικονομικές ενισχύσεις

Σε όλη την Ευρώπη, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πληροφοριών για την Εκπαίδευση "Ευρυδίκη", τα οποία αναφέρονται στο 1998, οι φοιτητές και οι σπουδαστές λαμβάνουν διαφόρων ειδών οικονομικές ενισχύσεις. Από τα 11 εκατομμύρια των Ευρωπαίων φοιτητών, το 30% λαμβάνει οικονομική ενίσχυση με μορφή επιχορηγήσεων και το 12% δανειοδοτείται, ενώ το κονδύλι που προορίζεται για τον σκοπό αυτό αναλογεί περίπου στο 1/5 της δημόσιας δαπάνης για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση κατά μέσο όρο. Εκτός από μία χώρα, όπου οι παροχές είναι τόσο λίγες ώστε οι δαπάνες οικονομικής ενίσχυσης φοιτητών ως προς το σύνολο δαπανών για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση υπολείπονται κατά… 90% από τον κοινοτικό μέσο όρο. Σε όλες τις χώρες, το κράτος ξοδεύει για να ενισχύσει κάθε φοιτητή ποσά που κατά μέσο όρο στην Ε.Ε. υπολογίζονται σε 1.090 ευρώ τον χρόνο. Εκτός από μία, η οποία ξοδεύει μόλις… 43 ευρώ, δηλαδή το ένα εικοστό πέμπτο του κοινοτικού μέσου όρου. Το θετικό στη χώρα αυτή, που είναι η Ελλάδα, είναι ότι δεν ζητεί δίδακτρα και παρέχει δωρεάν συγγράμματα. Όμως δίδακτρα δεν υπάρχουν ούτε στη Γερμανία, τη Σουηδία, την Αυστρία, τη Δανία και τη Φινλανδία. Η Ελλάδα, λοιπόν, εμφανιζόταν το 1998 να δαπανά ποσοστό 0,01% επί του ΑΕΠ για την οικονομική ενίσχυση των φοιτητών της, όταν ο κοινοτικός μέσος όρος ήταν 0,18% και να είναι τελευταία, πίσω από την Πορτογαλία.

Τα δάνεια

Θα περίμενε κανείς, τουλάχιστον να υπάρχει τακτική χαμηλού δανεισμού από τις τράπεζες. Στις περισσότερες προβλέπεται συνδυασμός επιχορήγησης και δανείου, που σχετίζεται με το ύψος του οικογενειακού εισοδήματος του φοιτητή. Η εξόφληση γίνεται συνήθως μετά το τέλος των σπουδών. Μάλιστα σε ορισμένες χώρες (π.χ. Ολλανδία), αν η επίδοση του φοιτητή είναι πολύ καλή, το δάνειο που έλαβε μετατρέπεται σε επιχορήγηση και δεν το αποπληρώνει. Στην Ελλάδα τα σπουδαστικά δάνεια είναι έντοκα, με τόκο που στην Εθνική Τράπεζα λ.χ. κυμαίνεται (σήμερα) από 8,55%-10,1% (μόλις 10% μικρότερο από το εκάστοτε ισχύον), διάρκεια αποπληρωμής ως 60 μήνες, για ποσό έως 25.000 ευρώ και με περίοδο χάριτος 1 έτος, αλλά με καταβολή τόκων. Γι' αυτό και τα σπουδαστικά δάνεια στην Ελλάδα δεν έχουν μεγάλη έκταση. Όσο για τις επιχορηγήσεις, μόλις 3% των Ελλήνων φοιτητών παίρνουν κάποιου είδους κρατική βοήθεια, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 29%.

Μία υποψήφια γιατρός σερβίρει στο κυλικείο

Ναυσικά Καρσαβίδου, φοιτήτρια Ιατρικής. Αποφάσισε πριν ένα χρόνο να εργαστεί, παρά τις αυξημένες απαιτήσεις των σπουδών της

"Δεν δουλεύω γιατί αποφάσισα να ζω με πολυτέλεια. Ίσα ίσα που οι απαιτήσεις της Σχολής μου είναι αυξημένες και κατά συνέπεια η δουλειά δυσχεραίνει τα πράγματα, αλλά δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς. Τα ενοίκια είναι πανάκριβα, οι μετακινήσεις κοστίζουν, τα βιβλία το ίδιο, οι λογαριασμοί πρέπει να πληρώνονται στην ώρα τους…".

Η Ναυσικά Καρσαβίδου είναι φοιτήτρια Ιατρικής, στο 5ο έτος, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Με καταγωγή από την Καστοριά, η Ναυσικά αποφάσισε πριν από περίπου ένα χρόνο να εργαστεί, παρά τις αυξημένες απαιτήσεις των σπουδών της. "Δεν συνηθίζεται φοιτητής ή φοιτήτρια της Ιατρικής να εργάζεται και όταν έπιασα δουλειά στο κυλικείο της Σχολής κάποιοι με αντιμετώπισαν κάπως παράξενα, ωστόσο όλα γρήγορα ξεπεράστηκαν", δηλώνει.

Η Ναυσικά μένει σε δυάρι διαμέρισμα που ενοικιάζει προς 75.000 δρχ. το μήνα ενώ για φως, τηλέφωνο, πληρώνει περίπου 60.000 δρχ. Για τα προσωπικά της έξοδα χρειάζεται μηνιαίως 100.000 - 120.000 δρχ. γι' αυτό και η δουλειά της την βοηθάει στο να τα βγάζει πέρα.

"Μετά το ξενύχτι της δουλειάς τρέχω να προλάβω τη σχολή"

ΧΑΝΙΑ

Εργάζεται ως σερβιτόρος τα τελευταία επτά χρόνια. Πολλές φορές έχει σκεφτεί ότι δεν θα καταφέρει να αντέξει τη νυχτερινή δουλειά και να είναι παράλληλα συνεπής στις υποχρεώσεις του στη σχολή του. Ωστόσο, ο Χρήστος-Ανδρέας Δελήτσικας, ο οποίος κατάγεται από την Καρδίτσα και σπουδάζει στο ΤΕΙ Χανίων, δεν έχει περιθώρια επιλογής. Για να καταφέρει να σπουδάσει και να πάρει το πτυχίο του πρέπει υποχρεωτικά να συνδυάζει δουλειά και σπουδές.

Παιδί πολύτεκνης οικογένειας, ο Χρ. Δελήτσικας λέει: "Σπουδάζουν και τα άλλα μου αδέλφια και οι γονείς μας δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στα έξοδα. Επομένως, εργάζομαι για να τα βγάζω πέρα, και μάλιστα σε μια πόλη όπως τα Χανιά, που για τα οικονομικά δεδομένα των φοιτητών είναι πανάκριβη". Ο ίδιος παραδέχεται ότι δύσκολα αντεπεξέρχεται στα καθημερινά μαθήματα στο ΤΕΙ και στη δουλειά του. "Τυχαίνει πολλές φορές να έχω μάθημα και δουλειά σχεδόν την ίδια ώρα και τρέχω να προλάβω. Βέβαια, το πιο δύσκολο είναι το ξενύχτι. Όταν φεύγεις στις 3 το πρωί από τη δουλειά και πρέπει να σηκωθείς στις 7 για να είσαι στις 8 στο ΤΕΙ, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ".