Οδηγός ΖΑΓΟΡΙ (ΣΚΑΛΑ ΒΡΑΔΕΤΟΥ) Η τέχνη της επικοινωνίας

Μια πέτρινη σκάλα στο Ζαγόρι, ένα απόκρημνο φιδίσιο μονοπάτι που φαίνεται να σκαρφαλώνει ψηλά στον Θεό, σε κάνει να αναρωτιέσαι: Πώς γίνεται η ανάγκη των ανθρώπων για επικοινωνία να δημιουργεί ανεπανάληπτα έργα τέχνης;

Μια συγκλονιστική «αύρα» με αλλεπάλληλα κύματα σε πλημμυρίζει καθώς ασθμαίνοντας ανηφορίζεις σε ένα από τα πιο όμορφα μονοπάτια της Ελλάδας. Όπως αναφέρουν οι Σπύρος Μαντάς και Θοδωρής Χαμάκος στο βιβλίο τους «Η Σκάλα του Βραδέτου» «είναι η πιο εντυπωσιακή, η καλύτερη σκάλα μέσα σ' ολόκληρη την Ήπειρο. Σωζόμενη μέχρι τις μέρες μας ακέραιη, στέκει αδιάψευστος μάρτυρας μιας τέχνης μοναδικής - γέννημα ανάγκης και υπομονής - γι' αυτό και ανεπανάληπτης».

Αν σκεφτεί κανείς ότι η Σκάλα του Βραδέτου ήταν ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας του ομώνυμου χωριού (που είναι το ψηλότερο στο Ζαγόρι, με υψόμετρο 1.340 μ.) μέχρι το 1974 που φτιάχτηκε ο ασφάλτινος δρόμος, μπορεί να κατανοήσει όχι μονάχα τη σημασία του έργου, αλλά και το δέσιμό του με τον χώρο, την ανάγκη για κοινωνική ζωή που κάλυπτε, την αντοχή του στο πέρασμα του χρόνου, ή τις ιστορίες των ανθρώπων που κουβαλά εδώ και αιώνες. Μερικές όμορφα και λειτουργικά τοποθετημένες πέτρες σε σχετικά αφιλόξενο περιβάλλον σχηματίζουν ένα ζηλευτό έργο τέχνης, που κατασκευάστηκε για να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά. Τα κατάφερε εξαιρετικά και τα καταφέρνει ακόμα και σήμερα συγκινώντας όλους όσους ακολουθήσουν το καλντερίμι.

Καπέσοβο (επάνω) και Βραδέτο (κάτω) συναγωνίζονται σε ομορφιά και αυθεντικότητα όσον αφορά τα ηπειρώτικα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά

Ετούτη η Σκάλα εκμεταλλεύεται κάθε πτυχή του βραχώδους εδάφους και με διαδοχικά πέταλα αναρριχάται πάνω από τον γκρεμό, με κλίση λειτουργική για ανθρώπους και ζώα. Με διαδοχικούς ελιγμούς απορροφά το ύψος και ήταν τόσο καλοί οι μάστορες (πιθανότατα από την περιοχή της Κόνιτσας) που έφτιαξαν το καλντερίμι πλατύ, σχεδόν δύο μέτρα (σπάζοντας πολλές φορές τον βράχο με μπαρούτι) και δημιουργώντας τρεις λωρίδες κυκλοφορίας.

Η μεσαία πιο στενή και πιο βαθιά, στρωμένη με μαύρη πέτρα για να μη γλιστράει, είναι για τα ζώα. Οι άλλες δύο εκατέρωθεν για τους ανθρώπους στρώθηκαν με άσπρη πέτρα και ανά 50 πόντους (όσο κι ο ανθρώπινος βηματισμός δηλαδή) μπήκαν «ούγιες», πέτρινες βέργες κατά πλάτος. Στην άκρη, εκεί που ήταν ο γκρεμός, σήκωσαν στηθαίο 50 πόντους ύψος και το έντυσαν με τριγωνικές πέτρες για να είναι και όμορφο. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γιώργου Νταλακαβούκη, για να γίνει η Σκάλα του Βραδέτου χρειάστηκαν να ξοδευτούν 40 τσουβάλια αλάτι… εννοούν δηλαδή ότι πήρε πολλά χρόνια η κατασκευή της, ότι χρειάστηκε πολύ ψωμί και πολύ φαγητό!

Το ένα από τα δύο πέτρινα μονότοξα γεφύρια στη χαράδρα της Μεζαριάς

Στη συνέχεια έχτισαν και δύο πέτρινα μονότοξα γεφύρια εκεί στη χαραγματιά της Μεζαριάς, πριν να ξεκινήσει το ανηφορικό καλντερίμι, λίγο έξω από το χωριό Καπέσοβο. Το ένα λέγεται Βραδετινό και το άλλο Καπεσοβίτικο, αλλά οι τοπικοί τα λένε «Το Πέρα» και «Το Δώθε» αντίστοιχα!

Λένε πως η Ήπειρος ειπώθηκε έτσι από το «Άπειρος Χώρα». Άπειρος γιατί για να την περπατήσει κανείς ήθελε χρόνο πολύ και κόπο άλλο τόσο. Ήταν τα ψηλά βουνά, οι απότομες χαράδρες και τα φαράγγια, τα τόσα ποτάμια, οι χείμαρροι, οι αμέτρητοι λάκκοι, που καθιστούσαν την επικοινωνία αληθινό κατόρθωμα… Σκεφτείτε λοιπόν ότι τον καιρό εκείνο τα κατάφερναν περίφημα με την επικοινωνία!

ΔΙΑΜΟΝΗ

Στο Βραδέτο δεν υπάρχει ξενώνας και δεν θα είναι εύκολο να βρείτε κάποιους από τους λιγοστούς κατοίκους του, ιδιαίτερα τώρα τον χειμώνα. Το πιο κοντινό σημείο όμως στην περιοχή με πολλούς και καλούς ξενώνες είναι το χωριό Τσεπέλοβο (απέχει 50 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα) και ενδεικτικά αναφέρουμε τα παρακάτω: * «Φάνης» (τηλ. 26530-81271), * «Μικρή Άρκτος» (τηλ. 26530-81128), * «Δρακόλιμνη» (τηλ. 26530-81318), * «Τύμφη» (τηλ. 26530-81333), * «Πανόραμα» (τηλ. 26530-81021).

ΦΑΓΗΤΟ

Εξαιρετικό πραγματικά και σημείο αναφοράς για την περιήγησή σας (και τη γευστική) στην περιοχή είναι το καφενείο στην πλατεία του Καπέσοβου. «Η Στέρνα» που έχει πάρει το όνομά της από ένα τεράστιο πέτρινο πηγάδι που «χάσκει» μέσα στο κατάστημα έχει καταπληκτικά γλυκά, αλλά και πεντανόστιμες ζαγορίσιες πίτες. Θα είστε πολύ τυχεροί εάν βρείτε το καφενείο στο Βραδέτο ανοιχτό. Δοκιμάστε ό,τι έχει να σας προσφέρει και βοηθήστε με τον τρόπο σας τους ανθρώπους να παραμείνουν στο πιο ψηλό χωριό του Ζαγορίου. Για πολύ περισσότερες επιλογές για φαγητό πηγαίνετε στο Τσεπέλοβο.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Το μονοπάτι προς Βραδέτο ξεκινάει λίγο έξω από το Καπέσοβο (υψόμετρο 1.120 μέτρα), κατεβαίνει μέχρι τη χαράδρα της Μεζαριάς (παρακλάδι του Βίκου) στα 890 μέτρα. Από την κοίτη της Μεζαριάς ξεκινά η πέτρινη σκάλα-καλντερίμι και με διαδοχικά στριφογυριστά πέταλα ανεβαίνει στα 1.340 μέτρα, εκεί που βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, στην είσοδο του χωριού Βραδέτο. Το συνολικό μήκος ανάμεσα στο Καπέσοβο και το Βραδέτο είναι 3,5 χιλιόμετρα. Η όλη απόσταση καλύπτεται εύκολα και χωρίς ιδιαίτερο κόπο σε 1 ώρα και κάτι, φυσικά με τα πόδια.

Στο χωριό Βραδέτο, που τον χειμώνα σκεπάζεται εύκολα από το λευκό πέπλο του χιονιού, φτάνει πλέον και κανονικός ασφάλτινος δρόμος (περίπου 13 χιλιόμετρα από τη διασταύρωση έξω από το Καπέσοβο, προς Τσεπέλοβο).