Εκλεκτικές συγγένειες

ΜΙΚΕΛΑ ΧΑΡΤΟΥΛΑΡΗ

Δημήτρης Άναλις όπως Ορχάν Παμούκ. Ο 62χρονος Ελληνογάλλος ποιητής και ο 50χρονος Τούρκος πεζογράφος επεξεργάστηκαν λογοτεχνικά την ίδια ιδέα: ότι η οπτική γωνία από την οποία απεικονίζουμε τον κόσμο, αντανακλά τη φιλοσοφία ζωής μας και την αναγνώριση, ή όχι, της αυτονομίας του ατόμου. Έτσι, στο εξαιρετικό μυθιστόρημά του "Με λένε Κόκκινο" (Ωκεανίδα), ο Παμούκ χρησιμοποιεί τις διαφορές της προσέγγισης στις περσικές μινιατούρες και στους αναγεννησιακούς πίνακες, για να ψυχογραφήσει τη σχέση αγάπης/μίσους της Τουρκίας με την Ευρώπη. Με αντίστοιχο τρόπο, στη νουβέλα "Φτερά Θεόρατα" από τη συλλογή "L' autre royaume" (ed. de La Difference), που μόλις κυκλοφόρησε στη Γαλλία, ο Άναλις, μιλώντας με τη φωνή του Ελ Γκρέκο, αναδεικνύει τη σύγκρουση ανάμεσα στην αυστηρή, στεγνή, απόκοσμη βυζαντινή αγιογραφία και στην πλαστική, πνευματική, δραματική θρησκευτική τέχνη των καθολικών, για να εξηγήσει το μεγαλείο του Θεοτοκόπουλου και να υποστηρίξει το (υποψιασμένο) άνοιγμα της ορθόδοξης Ανατολής προς τη Δύση. Και οι δύο επισημαίνουν τις παγίδες της ευρωπαϊκής κουλτούρας. Ενώ όμως ο Παμούκ δείχνει κατανόηση απέναντι στους ισλαμιστές, ο Άναλις είναι επικριτικός απέναντι στη δογματική Ορθοδοξία, διότι τόσο συχνά χρησιμοποιείται ως άλλοθι μετριοτήτων, αγράμματων και πονηρών, αναρχικών και ληστών, και διότι απομονώνει τελικά τους πιστούς της. Δικαιολογημένα συνεπώς, ο Γκρέκο του ασπάστηκε τον καθολικισμό (κάτι που αποσιωπάται στην Ελλάδα), αφού ήθελε να υπηρετήσει τη ζωγραφική όπως, δικαιολογημένα ενδεχομένως, ο Άναλις διάλεξε να ζήσει στη Γαλλία, όπου από το 1970 έχει σταθερή εκδοτική παρουσία με ποίηση και δοκίμια.

Χάντκε - Άναλις - Φασιανός. Με τον Πέτερ Χάντκε διασταυρώθηκε ο Άναλις στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, ως εμπειρογνώμων στη γεωστρατηγική. Τους ένωσε η αγάπη τους για τη Σερβία και τώρα ξανασυναντήθηκαν με δύο δοκίμια, στο λεύκωμα της La Difference για έναν σύγχρονο τραγικό: τον εκπατρισμένο Σέρβο ζωγράφο Μίλος Σομπαΐτς. Από τον ίδιο οίκο, που διαμορφώνει μια εκδοτική πινακοθήκη των πλέον διάσημων και καταξιωμένων ζωγράφων στην Ευρώπη, θα κυκλοφορήσει μια πολυτελής μονογραφία 400 σελίδων, όχι για τους "Γάλλους" Τάκι ή Παύλο, αλλά για τον Αλέκο Φασιανό. Με 240 έγχρωμες εικόνες, 100σέλιδη φωτοβιογραφία, ένα δοκίμιο του Πιερ Καμπάν και ένα του Άναλι, φίλου του ζωγράφου από τα νιάτα τους και το "Μπραζίλιαν". Το έναυσμα σ' όλα τούτα, το δίνει ο Χοακίμ Βιτάλ. Αυτός ο Πορτογάλος που 16 χρόνων φυλακίστηκε από τον Σαλαζάρ και 18 αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία, ίδρυσε το 1976 τις Εκδόσεις La Difference: έναν εκδοτικό οίκο που θέλησε να κάνει "τη διαφορά" με ποιοτικά βιβλία τα οποία να μην περιορίζονται σε έναν στενό κύκλο, αλλά να βρίσκουν απήχηση στο ευρύτερο, όχι όμως μαζικό, κοινό με απαιτήσεις. Άλλοι χρηματοδοτούν τέτοιες φιλοδοξίες εκδίδοντας παιδικά βιβλία ή παρα-λογοτεχνικά μπεστ σέλερ. Αυτός χρηματοδοτεί δοκίμια, π.χ. του Ντελέζ για τον Μπέικον (30.000 αντίτυπα), πεζά των Λόουρι, Μπόρχες, Μπυτόρ κ.ο.κ. με εκδόσεις τέχνης (!), δίνοντας ένα εντυπωσιακό μάθημα στους εκδότες που δηλώνουν υπηρέτες της ποιότητας, βάζοντας συνεχώς νερό στο κρασί τους. Ο Βιτάλ, που έκανε γνωστή την πορτογαλική λογοτεχνία, κυκλοφόρησε τις ωραιότερες μεταφράσεις της "Ιλιάδας" και της "Οδύσσειας" (από τον Φ. Μυγκλέρ), δίγλωσσες εκδόσεις της Δημουλά και του Σικελιανού, ενώ προχθές, τα διηγήματα του Βιζυηνού (από τον Ζ. Ντεκορβέ) και (γραμμένα γαλλικά), του Άναλι. Κοινή συνισταμένη των τελευταίων, το ότι "ο "σωστός" άνθρωπος βγαίνει πάντα χαμένος αλλά ουσιαστικά είναι κερδισμένος". Κάτι που ισχύει και για τον Βιτάλ.: "Όποτε υπέπεσα σε έναν αόριστο πειρασμό να γίνω πιο εμπορικός, απέτυχα παταγωδώς. Δεν άρεσε η κακογουστιά μου", μου εξομολογήθηκε. Για να τα καταφέρεις λοιπόν σ' αυτόν τον τομέα, πρέπει να διαθέτεις το… σωστό κακό γούστο!