Ως εδώ και μη… παρέθνικ!

Μουσικές του κόσμου, παντού για κάθε ώρα. Έφτασαν στις κοσμικές στήλες, τρύπωσαν στα σουξέ, και από τις πύλες που άνοιξε η επιτυχία περνάει τώρα ως κι ο τελευταίος που παίζει τύμπανα σε αφρικάνικο χωριό. Μήπως στους ήχους του κόσμου άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα της ποπ; Κι αν ναι, ποια αγωγή είναι η ενδεδειγμένη;

ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΚΟΥΛΗ

Η Ιρλανδία συναντά την Αφρική στη μουσική των AfroCelt Sound System

Κάπου σε μια άγονη γωνιά του μακρινού Μπαλί, ένας μουσικός χτυπάει τα τύμπανα… Ο κόσμος όλος αφουγκράζεται προσεκτικά. Μετά, προσεκτικότερα. Και τα τύμπανα από το Μπαλί γίνονται πρώτο σουξέ παντού στη δισκογραφία. Ποτέ ο κόσμος δεν ήταν τόσο μέσα στα αυτιά μας. Η Σακίρα λικνίζεται σε τσιφτετέλι λιβανικής προέλευσης και ο Στινγκ για να ανέβει στην κορυφή του καταλόγου επιτυχιών περνάει πρώτα από Κάιρο. Στο μεταξύ, ο Ρασίντ Ταχά μπορεί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα να πουλάει περισσότερο από τον Μάικλ Τζάκσον. Ο Αλγερινός του Παρισιού φτάνει αισίως τα 1.500 αντίτυπα, ενώ ο Τζάκσον παλεύει να κρατήσει τη φήμη του ζωντανή.

Στα δισκοπωλεία, ο χώρος για τη "μουσική του κόσμου" μεγαλώνει συνεχώς. Το επιβάλλει η ζήτηση. Το ζητάει ο κόσμος. Που συνήθισε πια να ακούει μουσικές από μακριά, δύο φεστιβάλ Womad μετά και έναν ραδιοφωνικό σταθμό αργότερα. Το κοινό της world music, αποτελεί δύναμη και τάση στα δισκογραφικά χλωμά δεδομένα της μουσικής βιομηχανίας. Ακόμη και στην πειρατεία (που ως γνωστόν σκοτώνει τη μουσική) η "έθνικ" έχει φτάσει ως τον τελευταίο κρίκο της αλυσίδας. Οι δισκογραφικές εταιρείες είναι ακόμη συγκρατημένες. Η επιτυχία καλλιτεχνών της world music όπως του Ίσμαελ Λο ή του σούπερ σταρ Γιουσού Ν' Ντουρ δηλώνεται από 1.000 ως 2.000 αντίτυπα - αριθμό σημαντικό γι' αυτό το είδος της μουσικής. "Θα είναι έκπληξη και για εμάς να ξεπεραστούν αυτά τα νούμερα στην ελληνική αγορά", λέει στέλεχος πολυεθνικής δισκογραφικής, η οποία στεγάζει γερά ονόματα του είδους.

Ο Μανού Ντι Μπάνγκο - από τους σταρ της αφρικανικής μουσικής - σε πρόσφατη συνέντευξή του στα "ΝΕΑ" δήλωνε πως η "μουσική του κόσμου" δεν του λέει τίποτε. "Η μουσική χωρίζεται απλά σε δύο κατηγορίες, την καλή και την κακή"

Μια πολύ λεπτή γραμμή ωστόσο χωρίζει τη δίψα του κοινού από τον κορεσμό. Το πραγματικό ταλέντο κάποιου από την Ακτή του Ελεφαντοστού σε σχέση με κάποιον που βάζει δυο πινελιές οριεντάλ σε ένα - όποιο να 'ναι - μουσικό χαλί. Μήπως σε λίγο δεν θα μπορούμε να "αφομοιώσουμε" άλλη μουσική του κόσμου; Γι' αυτό ο Ντέιβιντ Μπερν, ιδρυτής της περίφημης εταιρείας Luaka Bop και κυνηγός μουσικών με περιεχόμενο και ουσία, μας έλεγε λίγο πριν παίξει στο αθηναϊκό Womad τον περασμένο Ιούνιο πως… "μισεί τη μουσική του κόσμου". Ο Μπερν τη μουσική του κόσμου; "Ο όρος κατ' αρχάς είναι φτιαγμένος για να εξυπηρετεί ανάγκες της αγοράς. Είναι ένα όνομα στα ράφια του δισκοπωλείου για να περιγράψει ό,τι δεν ταιριάζει να πάει σε άλλα ράφια. Και εκεί μέσα μπορεί κανείς να βρει από την πιο εμπορική μουσική μιας χώρας - όπως είναι τα σάουντρακ των ινδικών ταινιών - μέχρι την πιο διανοούμενη μουσική γραφή του Βραζιλιάνου Καετάνο Βελόζο…", γράφει στους "New York Times". "Λέγοντας μουσική του κόσμου την αποπέμπουμε σαν μια μουσική άσχετη και ασύνδετη με τη ζωή μας. Κάτι που ανήκει στη σφαίρα του εξωτικού, του παράξενου αλλά ασφαλούς, ωραίου αλλά άσχετου… Κάτι που εξ ορισμού, δεν είναι σαν κι εμάς".

Εισβολή στις ραδιοσυχνότητες

Σουζάνα Μπάκα

Από το καλοκαίρι του 1988 που το ελληνικό κοινό γύρισε επιδεικτικά την πλάτη στο μεγαλύτερο ρέγκε φεστιβάλ που έγινε ποτέ στα μέρη μας ­ και ποιοι δεν είχαν περάσει από την παραλία του Αλίμου ­ μέχρι σήμερα, που η μουσική του κόσμου έχει το δικό της ραδιόφωνο στα 93.6 των FM, οι αξίες έχουν σαφώς επαναπροσδιοριστεί. Το ράδιο Cosmos συμπλήρωσε πάνω από έναν χρόνο ζωής στα FM, με κύριο χαρακτηριστικό την πολυμορφία των ρυθμών του και την τακτική των παραγωγών να εμβαθύνουν τόσο στη μουσική όσο και στην προσωπικότητα των καλλιτεχνών. "Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να παρουσιάζουμε ανθρώπους που εκτός από μουσικό ενδιαφέρον έχουν ενδιαφέρον και ως προσωπικότητες" υποστηρίζουν οι παραγωγοί του σταθμού. Έτσι, άγνωστοι στο πλατύ κοινό μουσικοί, όπως ο Μπάαμπα Μαλ ή η Σουζάνα Μπάκα απέκτησαν φανατικούς φίλους.

Πριν κιόλας ο Cosmos ξεκινήσει να εκπέμπει στις 29 Οκτωβρίου του 2001, ο Γιώργος Μαρκάκης από τη συχνότητα του Flash (9.61) είχε οργανώσει τη δική του έντονη "world music" εμπειρία, μέσα από την πολύ πετυχημένη ραδιοφωνική "Ωδική Βοήθεια". Η εκπομπή μάλιστα μεταδίδεται και από το γερμανικό ραδιόφωνο και μέσα από το Ίντερνετ στη "συχνότητα" http: //www.worldmusicnight.com, στέλνοντας ανάμεσα σε άλλα ελληνικές μουσικές. Η Σαβίνα Γιαννάτου, η Κρίστι Στασινοπούλου, οι Mode Plagal είναι τακτικοί επισκέπτες.

Ελευθερία Αρβανιτάκη

"Εδώ είχαμε πάντα τα αυτιά μας ανοιχτά"

Πολυταξιδεμένη στα ραντεβού των μουσικών του κόσμου, έντονη παρουσία και από τα αστέρια που λάμπουν στη σκηνή, η Ελευθερία Αρβανιτάκη γνωρίζει μυστικά και μεγάλες αλήθειες.

"Στην Ελλάδα - λέει - πάντα είχαμε ανοιχτά τα αυτιά μας για μουσικές από αλλού. Αγαπούσαμε την Αμάλια Ροντρίγκες, τον Ρος Ντέιλι, την ιρλανδέζικη φολκ και πάντα τους ήχους της Ανατολής… Έτσι δεν ήταν κάτι που ήρθε σαν καινούργια μόδα εδώ, παρ' ότι συντονισμένα τα τελευταία χρόνια στη Γαλλία και την Αγγλία, στην Ευρώπη γενικότερα, άνθρωποι που έφεραν μαζί τους διαφορετικές κουλτούρες μετέφεραν και αυτές τις μουσικές. Άνθρωποι της μουσικής, είτε μέσα από εταιρείες, είτε μέσα από δουλειές, έδωσαν παραγωγές με ακούσματα από παντού".

Το εξώφυλλο της Ελευθερίας Αρβανιτάκη στο έγκυρο για τον χώρο βρετανικό περιοδικό "Folk Roots", αλλά και οι εμφανίσεις της - όπως και άλλων καλλιτεχνών - σε μεγάλες διοργανώσεις όπως το Womad έστρεψαν τους προβολείς προς το μέρος μας. "Μέσα από τα φεστιβάλ γνωρίζεις ανθρώπους, συναντάς καλλιτέχνες, αποκτάς και μουσικές σχέσεις". Συνεργασίες με τον Άρα, τη Σεζάρια Εβόρα, τον Ίσμαελ Λο ήταν μερικές απ' αυτές για την Ελευθερία.

"Ακόμη και φεστιβάλ τζαζ, ακραιφνώς, σαν αυτό του Μοντρέ - μεταφέρει εμπειρίες από την εμφάνισή της εκεί - έχουν ανοίξει πολύ και μπορείς να ακούσεις μουσικές από παντού και αυτοσχεδιασμούς με διαφορετικές καταγωγές". Πόσο όμως υπάρχει κίνδυνος η μουσική του κόσμου να "εξαντληθεί" από τον ίδιο της τον χαρακτήρα; "Σε όλα τα είδη υπάρχουν καλές και κακές μουσικές. Όταν μια συνάντηση γίνεται μόνο για να γίνει… όταν ακούς πράγματα που τίποτε δεν τα φέρνει κοντά, τότε κάτι δεν θα πηγαίνει καλά. Η αλήθεια είναι όμως ότι ζούμε σε έναν καινούργιο μουσικά κόσμο. Δεν το αμφισβητεί πια κανείς".

Clandestinos

Έλληνες "λαθρομετανάστες" των ρυθμών

Από τους Clash μέχρι τον… Καβάφη κινούνται οι επιρροές των Clandestinos

Ως μουσικό σχήμα δηλώνουν "λαθρομετανάστες". Και πριν από λίγο έδωσαν στην ελληνική παραγωγή το CD τους "Mixed Race", μια ιδιόμορφη και αρκετά "world" κυκλοφορία.

"Αλληλέγγυοι", δηλώνουν οι Έλληνες Clandestinos "στο δράμα όλων αυτών των ανθρώπων που εξωθούνται από τη γνωστή σε όλους μας κατάσταση παγκοσμίως, να αναζητήσουν μια στοιχειώδη ανθρώπινη ζωή κάπου σε αυτόν τον πλανήτη μακριά από τον τόπο όπου γεννήθηκαν και έζησαν". Οι Clandestinos βιώνουν αυτές τις περιπέτειές τους σε μια μουσική περιπλάνηση. Η αίσθηση είναι πως απ' όσο μακριά κι αν έρχονται οι εμπνεύσεις τους, ακούγονται σαν να βγαίνουν μέσα από την ψυχή τους.

"Αυτή η μετακίνηση - επιμένουν - έφερε και το ανακάτεμα ανθρώπων και ήχων. Και έτσι αποκαλύφθηκε ένας κόσμος που μέχρι πρότινος στραγγαλιζόταν από τη δυτική μουσική βιομηχανία. Εμείς ακολουθούμε αυτό το ρεύμα μπολιάζοντας με δικές μας λέξεις το σύγχρονο μουσικό λεξιλόγιο".

Ποιες είναι τελικά οι μουσικές επιρροές σας;

"Είναι όλα αυτά που κουβαλάμε μέσα μας στην πορεία προς μια ολοκληρωμένη ζωή. Στον δρόμο επιλέγουμε ό,τι μας εκφράζει από τα κομματάκια που την αποτελούν, πράγματα που θεωρούμε ότι έχουν αξία στο χρόνο - Στραβίνσκι, Σατί, Ξενάκης, Κέιτζ, Χρήστου, Χόλιντει, Μονκ, Κολτρέιν, Ντέιβις, Ζάπα, Μπίφχερτ, Genesis, Floyd, Socrates, Τζόπλιν, Πιατσόλα, Σιδηρόπουλος, Μπαγιαντέρας, Τσιτσάνης, Residents, Clash, Talking Heads, Joy Division, Public Enemy, Massive Attack, 1 Giant Leap, Baaba Mal, οι γύφτοι, LTJ Bukem και Εμπειρίκος, Καβάφης, Ρεμπό, Πικάσο… Εν πλω, επόμενη κίνηση, clandestinos, εμείς και όλοι αυτοί που θα έρθουν μετά".

Πόσο "ανοιχτό" στις μουσικές του κόσμου, πιστεύετε πως είναι το κοινό σήμερα;

"Ήταν πάντα ανοιχτό και αισιόδοξο στην πλειονότητά του. Αντίθετα, οι εταιρείες είναι υπεύθυνες για τη μουσική που σερβίρουν σε αυτό το κοινό".

Μαριώ

"Λαϊκή ναι, έθνικ όχι"

"Εγώ δεν είμαι έθνικ. Παραμένω πιστή στο λαϊκό τραγούδι, γιατί αυτό με εκφράζει απόλυτα", λέει η Μαριώ, λαϊκή τραγουδίστρια με διεθνή παρουσία. "Οι ξένοι, επειδή τους αρέσουν τα ρεμπέτικα που τραγουδώ, τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζουν έθνικ αυτή τη μουσική, αλλά αυτό δεν είναι σωστό γιατί η ελληνική λαϊκή μουσική έχει άλλο ύφος και άλλο χρώμα. Θα μπορούσα να πω - τονίζει η Μαριώ - ότι όταν πήγα έξω (Σκανδιναβία, Αμερική, Γαλλία) και τραγούδησα ρεμπέτικα, αυτό ήταν μια γνωριμία της δικής μας μουσικής με των άλλων χωρών και όχι πάντρεμα, όπως εκείνοι το χαρακτηρίζουν".

"Τον προσεχή Μάιο - λέει η Μαριώ - θα τραγουδήσω σε μια συναυλία στη Μασσαλία με Μαροκινούς καλλιτέχνες. Εγώ θα πω ρεμπέτικα και εκείνοι αραβικά. Αυτό, λοιπόν, δεν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε μια παράσταση με έθνικ. Είναι ξεκάθαρο. Εγώ, μια λαϊκή τραγουδίστρια, δεν μπορώ να βγω και να πω ότι αρνούμαι τον εαυτό μου και είμαι έθνικ".