Μυθιστόρημα από τον Φίλιππο Φιλίππου

Ο Καβάφης πέθαινε διψώντας για δόξα

ΤΟ 1929, Ο ΚΗΡΥΚΑΣ ΤΟΥ ΦΟΥΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟ ΜΑΡΙΝΕΤΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΤΑΙ ΤΟΝ ΚΑΒΑΦΗ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ. Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΔΥΟ ΙΔΙΟΡΡΥΘΜΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΩΝ ΕΝΕΠΝΕΥΣΕ ΣΤΟΝ ΦΙΛΙΠΠΟ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ, ΑΠΟ ΟΠΟΥ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΤΑΙ Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑ ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ

ΜΙΚΕΛΑ ΧΑΡΤΟΥΛΑΡΗ

Όταν ένας συγγραφέας αστυνομικών (κυρίως) μυθιστορημάτων, όπως ο Φ. Φιλίππου, καταπιάνεται με το μυστήριο των τελευταίων ημερών ενός μεγάλου ποιητή, υπάρχει λόγος σοβαρός. Πράγματι, όσα γνωρίζουμε για τον ιδιωτικό Καβάφη αφήνουν πολλά σκοτεινά σημεία. Τόσα που μόνον ένας επαναστάτης της Τέχνης, ένας υπονομευτής όλων των ιερών και των οσίων, ουσιαστικά άγνωστος στην Ελλάδα, όπως ο Μαρινέτι (και ας ήταν αντιφατικός, και ας αλληθώριζε προς τον Μουσολίνι), θα μπορούσε να τα φέρει στην επιφάνεια. Κάπως έτσι σκέφτηκε ο Φιλίππου και διάλεξε τον εν λόγω εκπρόσωπο των καινούργιων ρευμάτων, ποιητή, μυθιστοριογράφο, ηθοποιό και θιασάρχη, ως αφηγητή. Για να ανιχνεύσει τον χαρακτήρα του Αλεξανδρινού, περιγράφοντας κάποιες φανταστικές συναντήσεις τους, τον Απρίλιο του 1933. Τότε που ο Καβάφης, άφωνος μετά την τραχειοτομία που είχε υποστεί λόγω καρκίνου στον λάρυγγα, βρισκόταν στο κατώφλι του θανάτου. Αλλά και της αθανασίας.

Πήρε μεγάλο ρίσκο ο Κερκυραίος συγγραφέας με τούτο το βιβλίο. Και μόνο γι' αυτό του αξίζουν εύσημα. Στην Ελλάδα, βλέπετε, μας αρέσει να συντηρούμε τους μύθους, εκτός αν πρόκειται να τους χλευάσουμε… και πάλι όμως με προχειρότητα και ευκολία.

Ο 55χρονος Φιλίππου δεν θέλει να απομυθοποιήσει, ούτε όμως και να ηρωοποιήσει τον Καβάφη, ούτε φυσικά να τον γελοιοποιήσει. Στέκεται, λοιπόν, όχι τόσο στην ερωτική του ιδιαιτερότητα ή στις ιδεολογικές του θέσεις ή στη φιλαυτία του (παρ' ότι αναφέρεται και σε αυτά), αλλά στην αγωνία του για καθιέρωση. Στις συστηματικές προσπάθειές του να πείσει για την αξία του έργου του και να το επιβάλει. Προσκαλώντας π.χ. ανθρώπους που θα του ήταν χρήσιμοι, υπαγορεύοντας στον κατοπινό κληρονόμο του, τον Αλέκο Σεγκόπουλο, πώς να τον προβάλει σε μια διάλεξη, σχολιάζοντας με ψευδώνυμο το ίδιο του το έργο, αγωνιώντας ­ εικάζει ο Φιλίππου ­ για το Νόμπελ, παρ' ότι ήξερε πως πεθαίνει κ.ο.κ. Αποφεύγει, ωστόσο, ο συγγραφέας να απομακρυνθεί από τις λακωνικές μαρτυρίες που διαθέτουμε σχετικά. Σαν να φοβήθηκε μήπως κατηγορηθεί ότι κατασκεύασε μια πλαστή εικόνα του ποιητή.

Ίσως γι' αυτό ο Φιλίππου έχει παραφορτώσει το βιβλίο του με σημειώσεις γεμάτες εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες. Είναι χρήσιμο, φυσικά, στον αναγνώστη που δεν γνωρίζει τα παρασκήνια του λογοτεχνικού γίγνεσθαι της εποχής, να μάθει ποιες γυναίκες βοήθησαν τον Τζόις να εκδώσει τον "Οδυσσέα", γιατί παραγνωρίστηκε ο "Οδυσσέας" του Καζαντζάκη, πότε ο Μαρινέτι φυλακίστηκε ως πορνογράφος κ.λπ., αλλά όλα αυτά αποπροσανατολίζουν κάποτε το ενδιαφέρον του. Αν και πάλι οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στο βιβλίο μια αρετή: ότι δεν είναι ελληνοκεντρικό ­ κάτι που το καθιστά επίκαιρο. Πράγματι, ο Φιλίππου εντοπίζει τις εκλεκτικές συγγένειες του Καβάφη με διάσημους δημιουργούς ή καλλιτεχνικά ρεύματα και, όποτε χρειαστεί, βάζει στο… χαρτί του (αφού με σημειώματα μιλούσε τότε) απόψεις του, για τον Μαγιακόφσκι, τον Πιραντέλο κ.ά.

Το βιβλίο απογειώνεται μυθιστορηματικά μετά τη μέση του, όταν ο συγγραφέας "καλεί" γύρω από το κρεβάτι τού ετοιμοθάνατου ποιητή όσους τον θαύμαζαν: από τον Φόρστερ και τον Ουγκαρέττι έως τον Καζαντζάκη ή τον Τσίρκα, από τη Δέλτα έως την Κοτοπούλη ή την Κυβέλη. Και όλοι αυτοί κάνουν χάπενινγκ (η ειδικότητα του Μαρινέτι). Μέχρι και ορχήστρα για το "Happy Birthday" φέρνουν στο νοσοκομείο, την παραμονή του θανάτου του (29/4/1933). Και ο ποιητής απαντά σημειώνοντας μια τελεία που την κλείνει σε έναν κύκλο για να την υπογραμμίσει…

Ο Φίλιππος Φιλίππου δεν κρύβει ότι πρότυπά του ήταν τα έργα του Τόμας ντε Κουίνσι και του Ταμπούκι, για τις τελευταίες ημέρες του Καντ και του Πεσόα, αντίστοιχα. Αντίθετα ο "Αμαρτωλός" (Καβάφης) του Περάνθη, μάλλον παράδειγμα προς αποφυγήν ήταν. Η έκδοση με τα βιογραφικά και βιβλιογραφία, κοσμείται από σχέδια του Αλέξη Βερούκα. Έτσι κερδίζει επάξια και μια θέση ανάμεσα στα βιβλία που θα σημαδέψουν το 2003 ως Έτος Καβάφη.