ΜΜΕ: μέσα μαζικού ελέγχου;

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΥΝΤΑΚΤΗ Του ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΝΟΓΛΟΥ

Η σχέση ανάμεσα στα θεσμοθετημένα όργανα της συντεταγμένης πολιτειακής εξουσίας και στα μέσα ενημέρωσης, ιδίως τα ηλεκτρονικά (και μάλιστα τα ιδιωτικά), είναι προφανές, τα τελευταία χρόνια, ότι βρίσκεται συχνά σε κρίση και συνεπώς τίθεται θέμα αποσαφήνισης των ορίων δράσης των ΜΜΕ. Η ανάγκη ανεξάρτητης και αντικειμενικής ενημέρωσης ως έκφρασης της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι βεβαίως απαραίτητη και σεβαστή. Οι υπερβάσεις της όμως, που γίνονται για τις ανάγκες του αδηφάγου ανταγωνισμού, της "είδησης" και συχνά του εντυπωσιασμού, οδηγούν τελικά στο αντίθετο αποτέλεσμα: Στη συσκότιση της αλήθειας μέσα από τη μονολιθικότητα (δηλαδή τη λογική του άσπρου-μαύρου) και την ισοπέδωση. Η κριτική μετατρέπεται κάποτε σε συκοφάντηση, η δημοσιογραφική έρευνα σε ανακριτική διαδικασία.

Χωρίς να υπονοηθεί βέβαια ούτε κατ' ελάχιστο μία λογική τυφλής και αβασάνιστης αποδοχής και συμμόρφωσης με τις πράξεις της κάθε εξουσίας, η αναγκαία κριτική και ο έλεγχος πρέπει να υπακούουν στη λογική της "διάκρισης" (έστω κι αν αυτό είναι συχνά μία δύσκολη σχοινοβασία) και του σεβασμού των ρόλων.

Η διάκριση όμως (η κατεξοχήν αρετή που προβάλλει η ορθόδοξη παράδοση) προϋποθέτει σεμνότητα, σεβασμό του άλλου και προσεκτική επιλογή του τρόπου ενέργειας, ώστε να υπηρετείται μία κλίμακα αξιών και συμφερόντων με προτεραιότητα στα σημαντικότερα από αυτά και όχι τα λιγότερο σημαντικά.

Η μυθομανία και το κυνήγι του εντυπωσιασμού με κάθε κόστος δεν συνάδουν με τη διάκριση και το ρόλο λειτουργήματος που ασκούν τα ΜΜΕ. Η τεράστια ισχύς μάλιστα που έχουν αποκτήσει στη σύγχρονη εποχή και η ευκολία με την οποία διεισδύει η άποψη των ΜΜΕ για τα γεγονότα στα σπίτια μας και στην αντίληψή μας μετατρέπει την πραγματικότητα σε εικονική. Καθώς μάλιστα η υπερσυγκέντρωση των μέσων σε λίγους φορείς τούς καθιστά ισχυρότατους πόλους εξουσίας, που πραγματικά ανταγωνίζονται τις εξουσίες του κράτους, συχνά εξουσιάζουν και τους ίδιους τους πολίτες και καταστρατηγούν, αντί να υπερασπίζονται, τα δικαιώματά τους και ιδίως αυτό για αντικειμενική και πολύπλευρη ενημέρωση.

Πριν από αρκετά χρόνια η αμερικανική κινηματογραφική ταινία "Το δίκτυο" είχε απεικονίσει επακριβώς όσο και εφιαλτικά την ανερχόμενη ισχύ των media! Η δορυφορική τεχνολογία, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα λίγων αριθμητικά φορέων να έχουν πλανητικού επιπέδου κανάλια και δίκτυα ενημέρωσης, καθιστά τα ΜΜΕ πραγματικά μία παγκόσμια υπερεξουσία. Και κάθε υπερεξουσία που δύσκολα γνωρίζει φραγμούς γίνεται εν δυνάμει επικίνδυνη και αυθαίρετη.

Ο χειρισμός και από τα ελληνικά ΜΜΕ υποθέσεων που πρόσφατα απασχόλησαν την επικαιρότητα αποδεικνύει αυτήν την παθογένεια, χωρίς ευτυχώς να αποτελεί το σύνολο των περιπτώσεων. Η ζημία που γίνεται σε θεσμούς, όπως η αστυνομία και άλλοι μηχανισμοί πληροφοριών και ασφαλείας, η εξωτερική εικόνα του κράτους μας και η ηθική διαπαιδαγώγηση ιδίως της νεολαίας δεν εξισορροπούνται από το υποτιθέμενο όφελος της ενημέρωσης του πολίτη (που συχνά είναι μάλλον κατευθυνόμενη ή παραπληροφόρηση) ούτε βέβαια από το πολιτικό, επικοινωνιακό ή οικονομικό συμφέρον των ίδιων των μέσων και όσων βρίσκονται πίσω τους.

Αυτές τις τακτικές, που δεν διευρύνουν, αλλά συρρικνώνουν και υπονομεύουν την αληθινή δημοκρατία (που υπακούει κυρίως στο μέτρο, τη νομιμότητα και τον αλληλοσεβασμό), πρέπει να τις αποκρούσει ο συνειδητός και ενεργός πολίτης και η (πραγματική) πολιτική και πνευματική ηγεσία, πριν το κράτος και η κοινωνία να οδηγηθούν σε σήψη και κατάρρευση.