Η διαμόρφωση νέων συνθηκών στη ζωή του ανθρώπου

Ο 21ος αιώνας πλησιάζει, προκαλώντας σ' όλο τον κόσμο αμφισβητήσεις για την περαιτέρω πρόοδο, αμφιβολίες για τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου, σκέψεις για τις πολιτικές εξελίξεις, προβληματισμούς για τη γεωγραφική κατανομή των χωρών, δέος για τη ληστρική εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου. Επίσης, υπάρχει ένα μικρό, αλλά καλά καταρτισμένο τμήμα της κοινωνίας μας, που αναρωτιέται μήπως θυσιάζουμε μερικά βασικά στοιχεία της ανθρωπιάς μας στην προσπάθειά μας να πετύχουμε μια συνεχώς μεγαλύτερη τεχνολογική εξέλιξη. Ίσως η μεταβολή ηθικών κριτηρίων αντανακλά ορισμένες από τις παραπάνω αμφιβολίες. Μερικά από τα θέματα, που προαναφέρθηκαν, έχουν καταστεί ήδη καταπιεστικά. Είναι πολλά και μεγάλα αυτά, που αντιμετωπίζει ο σημερινός άνθρωπος. Από τη μια πλευρά υπάρχει ένα μέλλον με ανέσεις και αφθονία, όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να επιζητούν τον ανώτερο δυνατό βαθμό αξιοπρεπούς διαβίωσης. Από την άλλη πλευρά προβάλλει η πιθανότητα μιας τρομακτικής τραγωδίας, που θα υποβιβάσει, θα εξευτελίσει και θα καταρρακώσει την υπόσταση του ανθρώπου. Ποια από τις δύο αυτές προοπτικές θα σφραγίσει τη μοίρα των μελλοντικών γενεών;

Όλοι συμφωνούν ότι τα πάντα, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, εξαρτώνται από τον άνθρωπο. Ο τρόπος ζωής, που ακολουθεί, είναι βέβαιο ότι οδηγεί σε αδιέξοδο. Δεν χρειάζεται να ανατρέξει κανείς στην Αποκάλυψη ή σε άλλες προφητείες, στην περίπτωση του πυρηνικού ολέθρου, ή σε μια παγκόσμια πολεμική σύρραξη. Υπάρχουν ειδικότερα προβλήματα, που οδηγούν τον άνθρωπο στην απόγνωση και ένα από αυτά είναι η ανεργία. Έχουν πανικοβληθεί οι ηγέτες των κρατών της Ευρώπης και εναγωνίως αναζητούν λύσεις, για την εξασφάλιση θέσεων εργασίας. Αλλά, η πρόοδος της τεχνολογίας και η πτώση της ζήτησης διαμορφώνουν νέες καταστάσεις, που δείχνουν πως θα καταλήξουν σε σκοτεινούς ορίζοντες. Ο διαχωρισμός του κόσμου σε δυο τάξεις γίνεται και πάλι εμφανέστατος και το κακό είναι πως δεν βρέθηκε ακόμη κάποιος τρόπος, που θα εξασφαλίσει τη μεταξύ τους ισορροπία, όπως συνέβη τα τελευταία πενήντα χρόνια.

Αλλά, υπάρχει και η αλλαγή συμπεριφοράς, που βάζει σε σκέψεις τους στοχαστές. Τη στιγμή κατά την οποία ο άνθρωπος πάτησε στο φεγγάρι, ο ίδιος δεν είναι σε θέση ή δεν ενδιαφέρεται σοβαρά για την αποκομιδή των σκουπιδιών. Η υπερκατανάλωση ευνόητο είναι να προκαλεί αύξηση του όγκου των απορριμμάτων. Κατά ποια λογική, όμως, τα απορρίμματα αυτά τα ρίχνουμε σε μια χωματερή, δίπλα σε κάποιο χωριό, με συνέπεια η ζωή των κατοίκων του να γίνεται μαρτυρική; Ποιος έδωσε το δικαίωμα σε κάθε διοικητικό υπάλληλο να υποβαθμίζει τη ζωή των κατοίκων μιας ή δυο κοινοτήτων; Και η τεχνολογία τι κάνει; Επί δεκαετίες αναφέρεται ότι θα δημιουργηθούν εργοστάσια, όπου θα μεταφέρονται τα σκουπίδια, προκειμένου ένα μέρος από αυτά να μετατρέπεται σε λίπασμα για τη γεωργία και το άλλο να αποτεφρώνεται. Πού είναι τα εργοστάσια αυτά; Υπάρχουν σε άλλες χώρες; Και αν υπάρχουν, γιατί δεν αποφασίζεται η εγκατάστασή τους και στην Ελλάδα;

Στο ίδιο θέμα υπάρχουν και άλλες παράμετροι. Τις τελευταίες ημέρες έχουν γεμίσει τα πεζοδρόμια με έλατα. Αφού οι κάτοχοί τους δεν μερίμνησαν οι ίδιοι για την απομάκρυνσή τους, αλλά τα πέταξαν τη νύχτα στην άκρη των πεζοδρομίων, γιατί ο δήμος δεν θέτει σε κυκλοφορία, επί μία εβδομάδα, τα φορτηγά αυτοκίνητά του -όχι τα απορριμματοφόρα- με ένα οδηγό και ένα εργάτη, για τη συγκέντρωση των δένδρων αυτών; Να σημειωθεί ότι για την περίπτωση των δένδρων, μπορεί να δείξει κανείς επιείκεια. Είναι ένα φαινόμενο, που παρατηρείται μια φορά το χρόνο. Εκείνο, που θεωρείται απαράδεκτο, είναι η εγκατάλειψη, στα πεζοδρόμια, στρωμάτων, παλαιών επίπλων, ξύλινων κιβωτίων, μεγάλων ξύλων και σιδήρων, κουζινών, πλυντηρίων, ψυγείων και άλλων μεγάλων και βαρέων αντικειμένων, που η περισυλλογή τους δεν είναι δυνατόν να γίνει από το προσωπικό καθαριότητας. Γίνεται αντιληπτό, λοιπόν, ότι ο άνθρωπος δεν ενδιαφέρεται ούτε για την εμφάνιση του χώρου, που απέχει ελάχιστα μέτρα από την είσοδο της πολυκατοικίας του. Πώς σκέπτεται; Ποια είναι η αισθητική του; Τι θα πράξει αύριο;

Ο Αμερικανός πολεοδόμος, Λιούις Μάμφορντ, υπήρξε ένας οραματιστής. Η αντίθεσή του στη λατρεία της τεχνολογίας, οι συνεχείς εκκλήσεις του για πόλεις και σπίτια σε ανθρώπινη κλίμακα, ο σεβασμός του προς την ιδιομορφία του εδάφους και της περιοχής, έχουν γίνει τώρα κατευθυντήριες γραμμές για όσους σχεδιάζουν οικισμούς ή πόλεις. Σε ένα από τα βιβλία του γράφει, ότι "αν οι δυνάμεις που τώρα μας διέπουν, συνεχίσουν την ίδια πορεία, τότε θα οδηγήσουν σε κατάρρευση ολόκληρο το πλέγμα των εθνών".

Άλλα ερωτήματα είναι πιο απλά και τίθενται για απλά θέματα, που τα έκανε δύσκολα ο άνθρωπος της πόλης, που, δυστυχώς, βρήκε μιμητές και πολλούς από τους κατοίκους της υπαίθρου, στους οποίους θα μπορούσε να στηριχθεί κάποιος, αν άρχιζε μια προσπάθεια εξυγίανσης. Γι' αυτό η απάντηση είναι δύσκολη. Άλλοτε, κυριαρχούσαν η απλότητα και η ομορφιά. Τώρα, η ζωή έχει γίνει σύνθετη και μέσα στον πολυπλόκαμο μηχανισμό της ελλοχεύει ο κίνδυνος.

Β.