Η μελέτη του ο αρχιτέκτονα Βασίλη Κολώνα παρουσιάζεται απόψε στις 8.30 στο βιβλιοπωλείο "Μόλχο-Προμηθεύς". Στην κεντρική φωτογραφία το Παπάφειο Ιδρυμα, ένα μόνο από τα κτίρια της Θεσσαλονίκης που φέρει την υπογραφή του Ξενοφώντα Παιονίδη, από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της περιόδου που φωτίζει η έκδοση.

Εκδοση για τους "Έλληνες αρχιτέκτονες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (19ος-20ός αιώνας)"

Κτίρια-μνημεία μνήμης και εκσυγχρονισμού

ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΥΝΤΑΚΤΗ Του ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΓΚΑΛΟΥ

Ενα σημαντικό βιβλίο αναφοράς, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τη Θεσσαλονίκη, παρουσιάζεται στις 8.30 σήμερα το βράδυ στο βιβλιοπωλείο "Μόλχο-Προμηθεύς" (Τσιμισκή 10). Πρόκειται για μια μελέτη του αρχιτέκτονα Βασίλη Κολώνα, αναπληρωτή καθηγητή στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Ο τίτλος της είναι "Έλληνες αρχιτέκτονες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (19ος-20ός αιώνας)" και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ολκός.

Κτίρια και ιστορία

Στο βιβλίο εξετάζεται διεξοδικά η αρχιτεκτονική έκφραση των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ως το 1912. Ειδικότερα εξετάζονται η Κωνσταντινούπολη, πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, αλλά και τα δύο σημαντικότερα αστικά κέντρα της στις δύο πλευρές του Αιγαίου, η Σμύρνη και η Θεσσαλονίκη.

Με τη βοήθεια ενός πλουσιότατου φωτογραφικού και εικαστικού υλικού, παρουσιάζονται τα γενικά χαρακτηριστικά του αστικού χώρου αυτών των πόλεων, στοιχεία για τον ελληνικό πληθυσμό και την ελληνική κοινότητα και ασφαλώς τα οικοδομήματα: τα κοινοτικά κτίρια, τα εμπορικά κτίρια και τα κτίρια για χρήσεις αναψυχής, όπως βέβαια και τα κτίρια κατοικίας.

Από την πρώτη στιγμή γίνεται φανερό πως η προσέγγιση του συγγραφέα δεν είναι μονοδιάστατη και δεν αφορά στενά μόνο την αρχιτεκτονική ή την πολεοδομία. Τα κτίρια μιας περιοχής και μιας περιόδου αποτελούν έναν πολύ ευαίσθητο δείκτη για ένα ευρύτερο πλαίσιο: οικονομικό, ταξικό, κοινωνικό και πολιτιστικό. Έτσι, η ιστορία των κτιρίων μετασχηματίζεται σε ιστορία της ελληνικής κοινότητας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού.

Μεταρρυθμίσεις

Η παραπάνω περίοδος φυσικά δεν επιλέχθηκε τυχαία. Συμπίπτει με τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις, στις οποίες προχώρησε η Οθωμανική Αυτοκρατορία σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού και εξευρωπαϊσμού της. Από τις σημαντικότερες ήταν η παραχώρηση ίσων πολιτικών δικαιωμάτων στις μειονότητες, αλλά και μια σειρά μέτρων που τόνωσαν το εμπόριο και συνέβαλαν στην αύξηση του αστικού πληθυσμού. "Έτσι", όπως σημειώνει ο συγγραφέας, "οι μη μουσουλμανικές κοινότητες, σε μια προσπάθεια επικράτησης και ανταγωνισμού στον ευρύτερο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προχωρούν στην ανέγερση των δικών τους ιδρυμάτων με σκοπό την εδραίωση της παρουσίας τους και την αύξηση της επιρροής τους στις πόλεις και την ενδοχώρα τους".

Και το αποτέλεσμα; "Η κλασική οθωμανική-ισλαμική πόλη μεταμορφώνεται σε μια πόλη που ανακαλύπτει σταδιακά τα εργαλεία του πολεοδομικού σχεδιασμού, υιοθετεί δυτικά μοντέλα διευθέτησης του αστικού χώρου και επιλέγει νέους κτιριακούς τύπους και μορφές για να στεγάσει τις υπηρεσίες και τους θεσμούς που ιδρύονται ή αναδιοργανώνονται".

Αυτό το νέο στιλ στην αρχιτεκτονική ήταν ο εκλεκτισμός που, σύμφωνα με τον συγγραφέα, μπορεί να μην έδωσε δείγματα πρωτοπορίας ή να μη συνδέθηκε με την παράδοση, σίγουρα όμως "τα κτίρια αυτά αναδεικνύονται ως μνημεία συλλογικής μνήμης και εκσυγχρονισμού και δυναμικά σημεία αναφοράς της σημερινής εικόνας αυτών των πόλεων".

Η εκδήλωση

Στην εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου θα μιλήσουν ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Φιλιππίδης, ο ομότιμος καθηγητής Νεότερης Ιστορίας του ΑΠΘ Ιωάννης Χασιώτης και η καθηγήτρια στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ Αλέκα Καραδήμου-Γερόλυμπου.