"Και στης ζωής τους πιο βαρείς χειμώνες Αλκυονίδες μέρες καρτερούν"

Κ. Ζόννε,

Αυτό το ωραίο δίστιχο είχε γράψει ο ποιητής Δροσίνης, θέλοντας να τονίσει ότι και μέσα στις πιο δύσκολες εποχές που περνάει κανείς, μπορεί να ελπίζει ότι θα έλθουν καλύτερες ημέρες. Ένας άλλος ποιητής, ο Αργύρης Κρανιώτης είχε και αυτός χρησιμοποιήσει τις αλκυονίδες, για να τραγουδήσει την αισιοδοξία.

Ηλιόλουστες μέρες, γελαζούμενες

Ας αρχίσουμε από την αρχαία ελληνική μυθολογία την τόσο όμορφη και τόσο διδακτική. Ζούσε, λοιπόν, κάποτε μια όμορφη νέα, κόρη του θεού Αίολου και της Αιγιάλης, κόρη των ανέμων και της ακτής, η οποία αγάπησε παράφορα και παντρεύτηκε το βασιλιά της Τραχινίας Κήυκα, που ήταν βουτηχτής. Στον τρελό έρωτά τους ο Κήυκας και η Αλκυόνη (αυτό ήταν το όνομα της νέας), δεν σεβάστηκαν τα όρια που είχαν θέσει οι θεοί, και αμάρτησαν βαριά απέναντί τους. Οπότε ο Δίας, φύλακας της ηθικής τάξης, ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους, τους τιμώρησε. Μεταμόρφωσε την Αλκυόνη στο Θαλασσοπούλι Αλκυόνα και τον Κήυκα στο άλλο θαλασσοπούλι, τον γλάρο. Η αλκυόνα, λοιπόν, ζει κοντά στη θάλασσα, στις ακτές όπου γεννάει τ' αυγά της μέσα στις σχισμές των βράχων, μέσα στην εποχή του χειμώνα, τιμωρία και αυτό του θεού, αφού όλα τ' άλλα πουλιά γεννάνε τ' αυγά τους την άνοιξη. Αλλά το χειμώνα έχει πολλές κακοκαιρίες και θαλασσοταραχές. Και τότε τα άγρια κύματα φτάνοντας μέχρι τους βράχους που έχει τη φωλιά της η Αλκυόνα, της άρπαζαν τα αυγά και την άφηναν χωρίς οικογένεια, αυτήν που τόσο αγαπούσε τον άντρα της και τα παιδιά της. αυτό ήταν μια τρίτη τιμωρία του θεού, να σε χτυπάει εκεί που πονάς. Οπότε η Αλκυόνα αρχίζει το θρήνο. Έκλαιγε τόσο θρηνητικά που ο θεός τέλος τη λυπήθηκε. Φαίνεται ότι είχε επέλθει η εξιλέωση. Και επειδή δεν ήταν σωστό ο θεός ν' αλλάζει γνώμη και να μεταβάλει την απόφασή του πήρε μια άλλη συμπληρωματική και διορθωτική απόφαση. Μέσα στην καρδιά του χειμώνα να γίνονται μερικές μέρες ηλιόλουστες και χωρίς θαλασσοταραχή, γύρω στις δυο βδομάδες, ώστε στο διάστημα αυτό να προφταίνει η Αλκυόνα να γεννάει και να επωάζει τ' αυγά της, χωρίς να της τα αρπάζουν τα άγρια κύματα. Αυτές, λοιπόν, τις ηλιόλουστες μέρες του Γενάρη που γίνανε για χάρη της Αλκυόνας, τις ονόμασαν οι αρχαίοι πρόγονοι Αλκυονίδες.

Την ίδια εποχή, γύρω στα μέσα Ιανουαρίου, μεσουρανεί ένα πολύ ζωηρό αστέρι. Επιστημονικά λέγεται αστήρ Η του αστερισμού του Ταύρου. Είναι το λαμπρότερο αστέρι των πλειάδων, δηλαδή της Πούλιας.

Είναι, όπως λένε οι αστρονόμοι, τρίτου μεγέθους και φαίνεται κατακάθαρα τις διαυγείς νύχτες του Γενάρη. Επειδή βρίσκεται ακριβώς στο μέσο του ουρανού οι παλαιοί παρατηρητές του ουρανού είχαν καταλήξει στη θεωρία ότι το αστέρι αυτό του Γενάρη, ήταν το κέντρο γύρω στο οποίο περιστρέφεται ο ήλιος μαζί με όλο το πλανητικό του σύστημα. Και επειδή το αστέρι αυτό φαίνεται καθαρά κατά τις Αλκυονίδες, ονομάστηκε και αυτό Αλκυόνη.

Συναντάμε και αλλού το επίθετο Αλκυονίς. Ονομάζονται Αλκυονίδες νήσοι κάτι μικρά νησάκια στον κόλπο της Δομβραίνης στη βορειοανατολική άκρη του Κορινθιακού κόλπου, στα παράλια της Φωκίδας. Την ονομασία τους, τα νησάκια την πήραν γιατί το χειμώνα είναι γεμάτα αλκυόνες, θαλασσοπούλια. Και η θάλασσα γύρω από τα νησάκια αυτά ονομάζεται Αλκυονίς θάλασσα. Και ένας θαυμάσιος διάλογος που αποδίδεται στον Πλάτωνα, δεν είναι όμως δικός του, ονομάζεται Αλκυών. Εκεί ο Σωκράτης συζητάει με το μαθητή του Χαιρεφώντα για τις μεταμορφώσεις.

Ας γυρίσουμε στο θαλασσοπούλι. Η Ακλυόνα ανήκει στην τάξη μερικών πουλιών που δεν είναι ωδικά, αλλά βγάζουν ένα στριγκό ήχο και λέγονται κεκράχτες. Κεκράχτες υπάρχουν 125 είδη. Ο ελληνικός λαός, την θέλει χαροπούλι, θαλασσοπούλι, μπιρμπίλι. Δεν είναι ωραίο πουλί. Έχει σώμα γύρω στους 18 πόντους, όσο το μήκος μιας πιθαμής. Άγριο και δύσπιστο πουλί, έρχεται στον τόπο μας στις αρχές Σεπτεμβρίου και ξαναφεύγει τα τέλη Μαρτίου. Πετάει πολύ γρήγορα, κατ' ευθείαν μπροστά, λίγο πιο πάνω από το έδαφος, αλλά σε μικρές αποστάσεις. Τα πόδια της είναι πολύ λεπτά, δεν βαδίζει όμως ούτε αναρριχάται στα κλαδιά. Τα χρησιμοποιεί για να στηρίζεται ακίνητη πάνω σ' ένα κλαδί επί αρκετή ώρα. Μόλις δει κάποιο ψάρι, ορμάει αστραπιαία, το αρπάζει με το ράμφος της, γυρίζει μετά πάνω σ' ένα βράχο, το κομματιάζει και το καταβροχθίζει. Το κεφάλι της Αλκυόνας είναι ογκώδες, δυσανάλογο με το υπόλοιπο σώμα της και ο λαιμός της είναι τόσο κοντός, που σχεδόν δεν φαίνεται. Νομίζει κανείς ότι το χοντρό της κεφάλι είναι ενωμένο κατ' ευθείαν με το σώμα της. Το ράμφος της είναι ίσιο και αρκετά μακρύ. Φτερούγες μικρές, ουρά σχεδόν δεν φαίνεται. Όλη - όλη η Αλκυόνα είναι κεφάλι με μακρύ ράμφος και σώμα. Δεν μοιάζει καθόλου με τον γνωστό τύπο των άλλων πουλιών. Φτιάχνει άτεχνα τη φωλιά της μέσα στις σχισμές των βράχων ή στις γούβες των ακτών. Μαζεύει διάφορα πούπουλα, που τα σωριάζει χωρίς ιδιαίτερη τέχνη. Ενώ οι φωλιές άλλων πουλιών είναι σωστά κεντήματα, ή σχέδια αρχιτεκτονικά. Γεννάει 7 έως 10 αυγά. Το κρέας της δεν είναι και τόσο νόστιμο. Αντίθετα, σ' όλα αυτά η Αλκυόνα διατηρεί και κάτι από την παλιά της ομορφιά, τότε που ήταν ωραία γυναίκα. Έχει ωραιότατα χρώματα στα φτερά της, που είναι περιζήτητα από τους βιοτέχνες γυναικείων στολισμάτων.

Η Αλκυόνα, όπως και ο γλάρος είναι πουλί οικογενειακό. Δηλαδή, ζει ζευγαρωτά με τον αρσενικό της, όχι σε κοπάδια κοινοκτημοσύνης. Οι παραδόσεις του λαού μας λένε ότι τρέφει ξεχωριστή αγάπη στο σύντροφό της, απήχηση της αγάπης της Αλκυόνης στον Κήυκα. Δεν τον αποχωρίζεται μέχρι το θάνατό του ή το δικό της θάνατο. Και αν ο σύντροφος αρρωστήσει ή τραυματισθεί, η Αλκυόνα τον παίρνει στους ώμους και τον μεταφέρει, όταν αποδημούν, τον τρέφει και τον περιποιείται, μέχρις ότου γίνει καλά. Το ίδιο και ο γλάρος, ο οποίος τρέφει το γέρο πατέρα του, όταν δεν έχει πια δυνάμεις να βρει μόνος του την τροφή του.

Κάθε Γενάρη, όταν έχουμε μέρες ηλιόλουστες, ο νους μας πηγαίνει στην Αλκυόνα και τον όμορφο μύθο της και στην αισιοδοξία πως θα περάσουν οι κακοκαιρίες και θα ξαναρθούν οι καλοσυνάτες μέρες, οι "Αλκυονίδες μέρες" του Δροσίνη.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μ. ΜΠΟΝΤΑΣ

Τέως διευθυντής δημόσιας βιβλιοθήκης Σιάτιστας