Άιρις Μέρντοκ

Αγαπητή "Μακεδονία",

Εδώ και αρκετό καιρό, σε ένα φύλλο σου, διάβασα:

"Η Άιρις Μέρντοκ… δεν ξέρει ότι έχει γράψει 26 βιβλία και η ικανότητα συγκέντρωσης του μυαλού της έχει πέσει σχεδόν στο μηδέν. Στο έλεος της αρρώστιας Αλτσχάιμερ, η Μέρντοκ τρεμοσβήνει".

Με την ευκαιρία θα 'θελα να προσθέσω μερικά βιογραφικά στοιχεία της Άιρις Μέρντοκ (Iris Murdoch) γιατί διάβασα τελευταία ένα βιβλίο της και γιατί ακόμη είναι μια από τις αγαπημένες μου λογοτέχνιδες. Τι κρίμα; Ένα τέτοιο τέλος δεν ταιριάζει σε μια απαστράπτουσα προσωπικότητα… Αλλά ποιος μπορεί τάχα να παραβιάσει τη μοίρα του… να ξεφύγει από το πεπρωμένο του;

Η Άιρις Μέρντοκ γεννήθηκε στο Δουβλίνο από γονείς Άγγλους και Ιρλανδούς. Πολύ νέα μελέτησε κλασικούς στην Οξφόρδη, κέρδισε μια υποτροφία στη φιλοσοφία στο Κέιμπριτζ και ξαναγύρισε στην Οξφόρδη όπου δίδασκε φιλοσοφία στο St. Anne's College. Το 1956 παντρεύτηκε τον Τζον Μπέιλι, καθηγητή και κριτικό, ο οποίος τώρα στην αρρώστια της όχι μόνο της συμπαραστέκεται και της κρατά πάντα το χέρι, αλλά της ψιθυρίζει και ποιήματα.

Η μεγαλύτερη συγγραφέας της σύγχρονης αγγλικής λογοτεχνίας έχει πλουσιότατο έργο και έχει τιμηθεί για το "Μαύρο Πρίγκιπα", για το "Κομμένο κεφάλι" και για το "Η θάλασσα… η θάλασσα".

Το βιβλίο της "Μέσα στο δίχτυ" ήταν το πρώτο της μυθιστόρημα και η κριτική εντυπωσιάστηκε εξαιρετικά από το βιβλίο, σε σημείο να καθιερωθεί η Μέρντοκ ευθύς εξαρχής.

Παραθέτω σταχυολόγηση ενός κειμένου της από το "Μέσα στο δίχτυ":

"Το τώρα είναι ένας πρωτοφανής ίλιγγος για τον συγγραφέα Τζένικ Ντόναχιου. Αναβλητικός κι αναποφάσιστος μπροστά στη δημιουργία ζει μεταφράζοντας έργα άλλων και με γυναίκες που αντιπροσωπεύουν γι' αυτόν πότε τον περασμένο και πότε τον μελλοντικό έρωτα.

Η αναπόληση και το ονειροπόλημα στοιχειώνουν την ατελείωτη αλητεία μέσα σ' αυτό το Λονδίνο, όπου ξενοζεί και ξενοκοιμάται, γυρεύοντας, μέσα από τις πιο ευτράπελες ή τις πιο γοητευτικές συγκυρίες, το δρόμο που βγάζει στο σήμερα".

Παραθέτω ακόμη μια σταχυολόγηση πάλι από το "Μέσα στο δίχτυ" που αφορά σ' ένα διάλογο:

ΤΑΜΑΡΟΥΣ: Αλλά οι ιδέες είναι σαν τα λεφτά. Πρέπει να κυκλοφορεί ένα παραδεδεγμένο νόμισμα. Έννοιες που χρησιμοποιούνται για επικοινωνία, δικαιώνονται με επιτυχία.

ΑΝΑΝΤΙΝ: Αυτό είναι κάπως σαν να λες ότι μια ιστορία είναι αληθινή όταν την πιστεύουν αρκετοί άνθρωποι.

ΤΑΜΑΡΟΥΣ: Φυσικά δεν εννοώ αυτό… Όλες οι φράσεις μπορούν να δηλώνουν μια ανακρίβεια. Αλλά οι λέξεις αυτές καθαυτές δεν λένε ψέματα. Μια έννοια μπορεί να έχει όρια, αλλά αυτά δεν παραπλανούν, αν τα εκθέσω στη χρήση που κάνω της κάθε έννοιας.

ΑΝΑΝΤΙΝ: Ναι, αυτό είναι το μεγάλο ψευδολογικό ύφος. Έκθεσε την καλύτερή σου κατά προσέγγιση αλήθεια, βάφτισέ την ψέμα αλλά άσε την να συνεχίζει να ζει. Θα επιβιώνει όταν θα έχουν ξεχαστεί οι χαρακτηρισμοί σου, ακόμη κι από σένα τον ίδιο.

ΤΑΜΑΡΟΥΣ: Μα η ζωή πρέπει να βιώνεται και για να βιώνεται θα πρέπει να γίνεται κατανοητή. Αυτή η διαδικασία λέγεται πολιτισμός. Αυτό που λες έρχεται σε αντίθεση με την ίδια τη φύση μας. Από το πρίσμα των ζώων που κατασκευάζουν θεωρίες, είμαστε λογικά ζώα.

ΑΝΑΝΤΙΝ: Είναι αλήθεια ότι οι θεωρίες μπορούν να αποτελούν μέρος μιας κατάστασης με την οποία πρέπει κανείς να συμβιβάζεται. Αλλά κάθε είδους προφανή ψέματα και ιδιορρυθμίες μπορούν ν' αποτελούν μέρος μιας τέτοιας κατάστασης και θα έλεγε κανείς ότι θα πρέπει να είμαστε καλοί στο ν' ανιχνεύουμε και ν' αποφεύγουμε τα ψέματα και όχι στο να λέμε ψέματα.

ΤΑΜΑΡΟΥΣ: θέλεις δηλαδή ν' αποκλείσουμε κάθε λογής ομιλία, εκτός από την απλούστερη δυνατή, τελείως από τη ζωή του ανθρώπου. Το να το κάνουμε αυτό θα σήμαινε ότι καταργούμε τα ίδια τα μέσα που έχουμε για να καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας και να κάνουμε υποφερτή τη ζωή.

ΑΝΑΝΤΙΝ: Και γιατί να γίνεται υποφερτή η ζωή; Γνωρίζω ότι τίποτα δεν παρηγορεί και τίποτα δεν δικαιώνει όσο μια ιστορία -αυτό όμως δεν κάνει όλες τις ιστορίες να μην είναι πλαστές. Μόνο οι μεγαλύτεροι των ανθρώπων μπορούν να μιλούν παραμένοντας ειλικρινείς. Όλοι οι καλλιτέχνες το ξέρουν αυτό… ξέρουν ότι μια θεωρία είναι θάνατος και ότι κάθε έκφραση βαρύνεται από μια θεωρία. Μόνο οι πιο δυνατοί μπορούν να ξεσηκώνονται για ν' αποτινάξουν αυτό το βάρος. Οι περισσότεροι από μας, σχεδόν όλοι, εμείς, αγγίζουμε, αν πράγματι αγγίζουμε την αλήθεια, μόνο με τη σιωπή. Μέσα στη σιωπή αγγίζει το ανθρώπινο πνεύμα το θεϊκό. Αυτό είναι κάτι που είχαν καταλάβει οι αρχαίοι. Είχαν πει στην ψυχή, ότι αν μιλούσε για την εγκυμοσύνη της, το παιδί της θα γινόταν θνητό, αν σιωπούσε θα γινόταν Θεός".

Με εκτίμηση

ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΤΟΓΙΑΝΝΗ