Γλωσσικά "μαργαριτάρια" και λάθος εκφράσεις

Κ. Ζόννε,

Πριν λίγες ημέρες προτείνατε στη στήλη "Επιστολές στην εφημερίδα" ένα μικρό διαγωνισμό, με θέμα γλωσσικά "μαργαριτάρια" ή τι λέγεται λάθος και ποιο είναι το σωστό.

Εγώ γλωσσολόγος δεν είμαι, αλλά και γλωσσολόγος να ήμουν ένα λεξικό σαν αυτό του κ. Μπαμπινιώτη, ποτέ δεν θα 'γραφα. Γιατί, άλλο πράγμα είναι η επιστήμη, άλλο η καλλιέργεια, άλλο η ευαισθησία, άλλο η ψυχική ευγένεια και άλλο η υποχρέωση να προστατεύεις την τόσο ταλαιπωρημένη χώρα μας.

Η ελληνική γλώσσα έχει περάσει από πολλές συμπληγάδες. Έτσι, δεν γνωρίζουμε, λ.χ. αν η έκφραση "μαύρα κι άραχλα" είναι η σωστή ή η έκφραση "μαύρα κι άραχνα".

Ξέρουμε, όμως, ότι, όταν είσαι γυναίκα και πρόκειται να τελέσεις γάμο, θα πανδρευτείς. Ωστόσο, αν είσαι άνδρας, δεν θα πανδρευθείς, αλλά θα νυμφευθείς. (Το πανδρευθείς "κτυπάει" λίγο περίεργα στη γλώσσα, τη δημοτική που έχει πλέον καθιερωθεί), όμως δεν λέμε Αλέξαντρος αλλά Αλέξανδρος, δηλ. ο άνδρας που οδηγεί ή προστατεύει). Περίεργα επίσης ακούγεται, αν πει κανείς τη λέξη επισκέφτης, ενώ ο καθρέπτης - καθρέφτης καθιερώθηκε.

Εμείς οι Θεσσαλονικείς λέμε συνήθως "Σήμερα έχει ζέστα". Οι Αθηναίοι γελούν, όταν μας ακούν.

Και όμως οι εγκυκλοπαίδειες γράφουν, ότι και τα δύο είναι σωστά: Ζέστη και ζέστα.

Λέγεται η λέξη "σάματις" και μάλιστα και από απόφοιτους κολεγίων. Το "σάματις" είναι τούρκικη λέξη και αντιστοιχεί στο ελληνικό "μήπως", "ίσως", "νομίζω".

Γράφεται ή ακούγεται συχνά το εξής: Εμείς, σαν δάσκαλοι, σαν δημοσιογράφοι κ.ά. Το "σαν", ωσάν στην καθαρεύουσα, είναι επίρρημα ομοιωματικό. Παράδειγμα: "Κελαηδεί σαν αηδόνι", "ήρθες σαν τα χιόνια", "σαν και σένα δεν είναι άλλος". Αλλά το "ως" είναι επίρρημα αναφορικό, λ.χ. "πολέμησε ως Έλληνας", δηλ. δεν έχει όμοιό του.

Με λίγα λόγια, δεν μπορούμε να πούμε, π.χ. "ως και σένα δεν είναι άλλος", αλλά "σαν και σένα δεν είναι άλλος".

Καταλαβαίνω, κ. Ζόννε, ότι τα ψειρίζω κομμάτι. Όμως, η πρόθεσή μου δεν είναι αυτή. Η πρόθεσή μου, αν είναι πρόθεση, είναι να εκφράσω πόσο μπερδεμένοι είμαστε ή αποπροσανατολισμένοι και πώς καταντήσαμε την υπέροχη γλώσσα μας. Εγώ που δεν έχω σχέση με τη γλωσσολογία ακούω ακαδημαϊκούς να εκφράζονται, τόσο λανθασμένα, που απορώ.

Λέγεται, ακόμη, ας πούμε "η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία". Μα ο ρόλος παίζεται, δεν παίζει. Δεν είναι πιο σωστό, προπάντων από συντακτικής άποψης να λέμε: "Η σημασία της οικογένειας είναι σημαντική στην κοινωνία".

Αυτά που αναφέρονται, ενδεικτικά, δεν αναφέρονται από "εξυπνάδα", αλλά από το αίσθημα της υποχρέωσης να παραδώσουμε στην επόμενη γενιά, όσο το δυνατόν πιο σωστή τη γλώσσα που ομιλούμε ή γράφουμε.

Δ. ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ

Φοιτήτρια