Εφημερίδα "Μακεδονία"
ΚΑΤΙΑ ΔΑΝΔΟΥΛΑΚΗ
Η αναντικατάστατη μαγεία του θεάτρου
Φανατικά αφοσιωμένη στους θεατρικούς ρόλους, που τους προτιμά μακριά από τις ευκολίες της, χωρίς να απορρίπτει το ρίσκο της καθημερινής παρουσίας στη μικρή οθόνη, αλλά και χωρίς ποτέ να μεταφέρει στη σκηνή το τηλεοπτικό της πρόσωπο, θεατρική επιχειρηματίας από επιλογή, μολονότι μισεί το "επάγγελμα", λατρεύει πάνω απ' όλα αυτή την ανταλλαγή ανάσας με το θεατή, που καμιά τέχνη πλην του θεάτρου δεν εξασφαλίζει.
* Να ξεκινήσουμε μιλώντας για το Master Class, το έργο που παρουσιάζετε στη Θεσσαλονίκη. Τι περιμένει ο κόσμος από ένα έργο με ηρωίδα τη Μαρία Κάλλας;
Ο θεατής δεν ξέρει τι τον περιμένει. Νομίζει ότι πρόκειται ν' ακούσει μια διδασκαλία τραγουδιού και μέσα απ' αυτή διάφορους υπαινιγμούς για την προσωπική ζωή ή την καλλιτεχνική υπόσταση της ντίβας. Ουσιαστικά το έργο, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, χωρίς να διαθέτει ένα συγκεκριμένο μύθο, δημιουργεί μια σκηνική μαγεία. Ο συγγραφέας κατάφερε να εισχωρήσει βαθιά σε μια ευάλωτη, ευαίσθητη, αλλά και μεγάλη ψυχή. Βγάζει προς τα έξω αυτή την ευαισθησία, έτσι ώστε ο κόσμος ταυτίζεται, επικοινωνεί. Είναι σαν μια εξομολόγηση καρδιάς μπροστά στον κόσμο χωρίς φόβο και πάθος, αλλά με πολύ επιθετικότητα, ευαισθησία, δύναμη και ενέργεια. Είναι ένα έργο που δε μοιάζει με κανένα σχεδόν απ' όσα έχω παίξει. Ο θεατής συγκινείται άμεσα, όχι εγκεφαλικά, αλλά ουσιαστικά, και εδώ βρίσκεται για μένα η γοητεία του έργου. Απαιτεί δεξιοτεχνία υποκριτική και έχει ενδιαφέρον όχι μόνο για τον κεντρικό ρόλο, αλλά και για τους ηθοποιούς που παίζουν τους μαθητές. Αυτοί υποτίθεται ότι είναι τραγουδιστές, αλλά στην ουσία πρέπει να είναι και ηθοποιοί, γιατί αυτό ήταν που δίδασκε η Κάλλας, να βάζουμε στο τραγούδι την ψυχή του ηθοποιού. "Όλα τα μάτια είναι πάνω σας. Προσέξτε, δεν είπα: τα αυτιά", λέει σε κάποια στιγμή του έργου. Η όπερα, μας λέει το έργο, όπως και οποιαδήποτε τέχνη, αξίζει όταν δίνεις την ψυχή σου και μπορείς και την εκπέμπεις έτσι ώστε αυτός που σε βλέπει να αισθάνεται ότι δεν είναι μόνος. Αυτή η επικοινωνία είναι το παν.
* Ο κόσμος έρχεται να δει ένα έργο ή την ιστορία ενός μύθου;
Δεν ξέρω πόσο "μύθος" είναι για μας η Κάλλας ως καλλιτέχνης, μια και την καριέρα της την έκανε κυρίως στο εξωτερικό. Η σχέση της με τον Ωνάση είναι ίσως αυτή που την έκανε μύθο στην Ελλάδα. Δεν ξέρω πόσο μυθική θα ήταν η Κάλλας για την Ελλάδα, αν έλειπε αυτή η σχέση και όλο αυτό το "τζετ σετ". Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί. Έχουμε το ταλέντο ως χώρα να βγάζουμε καταπληκτικά ταλέντα και την εξαιρετική ικανότητα να μην τα τιμούμε ή να τα τιμούμε εκ των υστέρων. Η Κάλλας κυνηγήθηκε πάρα πολύ και δυσκολεύτηκε να αρθρώσει τη φωνή της στην Ελλάδα, ενώ εκτιμήθηκε πάρα πολύ έξω, πράγμα που συμβαίνει πάρα πολύ συχνά στον τόπο μας. Δεν ξέρω, λοιπόν, αν ο κόσμος έρχεται για να συναντήσει ένα μύθο καλλιτεχνικό ή να παρακολουθήσει ένα κομμάτι από τη ζωή μιας πολύ σημαντικής γυναίκας. Το έργο τούς ξαφνιάζει, γιατί είναι σαν να βρίσκονται πίσω απ' τα παρασκήνια ή στο σπίτι της και να παρακολουθούν αόρατα την ψυχική διαδρομή της μέσα στη ζωή.
* Πού οφείλεται η μεγάλη διεθνής επιτυχία αυτού του έργου;
Στο θέατρο κανείς δεν ξέρει πού μπορεί να αποδώσει μια επιτυχία. Τι φτιάχνει αυτή τη μαγεία και τι τη χαλά. Στη δική μας παράσταση είχαμε μια ευτυχή συγκυρία, γιατί ο συγγραφέας με το σκηνοθέτη, τον Μιχάλη Κακογιάννη, έχουν μια σταθερή σχέση, από τότε που αυτός σκηνοθέτησε το πρώτο του έργο στην Αμερική. Ο Κακογιάννης είχε μια σταθερή σχέση με την Κάλλας. Εγώ με τον Κακογιάννη γνωριζόμαστε χρόνια και με το συγγραφέα αναπτύξαμε στενή επαφή μέσω ενός κοινού φίλου. Θα 'ταν αμαρτία να μην ανεβάσω το έργο, αφού υπήρχαν τόσοι θετικοί παράγοντες. Ο Κακογιάννης με βοήθησε εξαιρετικά, γιατί είχε στο μυαλό του το άκουσμα της Κάλλας, όχι απλώς από τους δίσκους, αλλά στην προσωπική της ζωή. Είχαν στενή φιλία και σχεδόν είχαν φτάσει στα πρόθυρα συνεργασίας, αν και δεν την πραγματοποίησαν ποτέ.
* Σας τρόμαξε το γεγονός ότι υποδύεστε ένα μύθο και μπορεί αναπόφευκτα να γίνουν συγκρίσεις;
Επειδή η κατατομή μου βοηθά, θα μπορούσα να ταυτιστώ σχεδόν απόλυτα εμφανισιακά. Δεν προχωρήσαμε την εξωτερική ταύτιση ως το τέλος, γιατί η ομοιότητα μας σόκαρε και την καταργήσαμε. Κρατήσαμε βασικά χαρακτηριστικά, γιατί θέλαμε ο θεατής αποκεί και πέρα να μπορεί να ταξιδεύει. Δεν είμαι μίμος, και ούτε ήθελα να γίνω άλλωστε, γιατί δε θα είχε κανένα ενδιαφέρον. Δε μιμήθηκα καθόλου τη φωνή της, παρά ορισμένα χαρακτηριστικά στις κινήσεις των χεριών της, κάποιες ματιές, κάποιες χειρονομίες. Ξεκινάμε από την Κάλλας, αλλά μετά πρέπει να πάμε πολύ παραπέρα, γιατί αλλιώς το έργο θα ήταν μια κακή εικονογράφηση μιας σπουδαίας ζωής. Το νόημα του έργου είναι πολύ απλό. Εξάλλου τίποτε καινούργιο δεν μπορεί να ειπωθεί σήμερα στον κόσμο. Όλα τα σπουδαία πράγματα έχουν ήδη ειπωθεί. "Ένα ξέρω: αυτό που κάνουμε αξίζει τον κόπο", λέει στο τέλος του έργου η Κάλλας. Εννοεί ότι αυτή η σκληρή διαδρομή του καλλιτέχνη αξίζει τον κόπο, γιατί ομορφαίνει τη ζωή, έστω και αν δίνει πίκρες που μπορεί να σε διαλύσουν.
* Πώς διαλέγετε τους ρόλους σας;
Τα τελευταία χρόνια ψάχνω ρόλους που είναι δύσκολοι για μένα, που δεν μπορώ καν να σκεφθώ πώς θ' αρχίσω να τους δουλεύω. Αν μπορώ να φαντασθώ τον ρόλο, τότε αναζητώ ένα σκηνοθέτη με εντελώς αντίστροφη ματιά, με μια άλλη οπτική, που θα με αναγκάσει να παίξω με εντελώς διαφορετικό τρόπο, όπως ο Λιουμπίμοφ στο "Γλάρο". Πάντα φοβάμαι και έχω το άγχος να μη με βαρεθεί η ψυχή του κόσμου. Είμαι και εφτά χρόνια σε μια τηλεοπτική σειρά, όπου παίζω τον ίδιο τύπο και μπαίνω καθημερινά στα σπίτια των ανθρώπων. Αν ακολουθήσεις την ίδια γραμμή και στο θέατρο, εγκλωβίζεσαι σ' ένα σχήμα, που δεν μπορείς να το ξεφορτωθείς με τίποτα. Ο κόσμος αρχικά σοκάρεται, γιατί περιμένει να σε δει στο θέατρο όπως και στην τηλεόραση, αλλά μετά συνηθίζει και ξέρει ότι τον περιμένει μια έκπληξη. Ευχάριστη ή δυσάρεστη, αλλά πάντως έκπληξη. Όχι κάτι ίδιο. Αλλιώς, πρώτη εγώ θα έπληττα και θα άφηνα αυτή τη δουλειά. Δε διάλεξα να γίνω ηθοποιός για να λέω συνέχεια το ίδιο παραμύθι, αλλά διαρκώς διαφορετικές ιστορίες.
* Δε φοβάστε ότι αυτή η τακτική μπορεί να μειώνει το κοινό σας στο θέατρο;
Με το κοινό έχουμε… αλληλοσυστηθεί. Ο καθένας πρέπει να δηλώνει τα "θέλω" του και να παίρνει το ρίσκο. Προτιμώ το συνειδητοποιημένο θεατρόφιλο, που πηγαίνει να δει καλό θέατρο, παρά το θεατή που τυχαίνει να έρθει, επειδή κάποια στιγμή βρίσκεσαι στο επίκεντρο της δημοσιότητας, γιατί αυτόν με την ίδια ευκολία τον χάνεις και δεν τον ξαναβρίσκεις ποτέ. Η τηλεόραση και το θέατρο δεν είναι αναγκαστικά συγκοινωνούντα δοχεία. Έτυχε να έχω ουρές στο θέατρο, όταν δεν έπαιζα στην τηλεόραση. Αλλά και οι παλιοί σταρ του κινηματογράφου δεν ακολούθησαν όλοι την ίδια πορεία. Διάλεξαν ο καθένας συνειδητά το κοινό τους. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη πέτυχε στο θέατρο διατηρώντας τον κινηματογραφικό της μύθο, ο Κούρκουλος καταστρέφοντάς τον συνεχώς.
* Τι σημαίνει η συμμετοχή σας σε μια τηλεοπτική σειρά, όπως η "Λάμψη", που δεν είναι ένα τυχαίο σίριαλ, αλλά το χαρακτηριστικότερο του είδους του;
Είναι όντως ένα ακραίο δείγμα. Όταν ξεκινούσαμε, δεν ξέραμε ότι θα εξελιχθεί έτσι. Αλλά και η απόφασή μου να συμμετάσχω ήταν ακραία. Είχα δέκα χρόνια να κάνω τηλεόραση. Με ερέθιζε η προοπτική να μπαίνω καθημερινά στο σπίτι του κόσμου. Κάθε φορά σ' αυτά τα χίλια εφτακόσια επεισόδια σπάω το κεφάλι μου και βάζω στοιχήματα με τον εαυτό μου πώς μπορώ να παίξω διαφορετικά σκηνές που μπορεί να μοιάζουν μεταξύ τους, πώς μπορώ να αποφύγω τη μανιέρα. Πάνω απ' όλα, όμως, δεν αφήνω να περάσει η τηλεοπτική μανιέρα στη θεατρική μου έκφραση. Όσο για την επιτυχία αυτής της σειράς, είναι επίσης δύσκολο να την κρίνω τώρα και ελπίζω ότι θα μπορέσω, όταν κάποτε τελειώσει.
* Αισθάνεστε ότι σας "χρεώνουν" τη συμμετοχή σας σ' αυτή τη σειρά;
Από παλιά μου "χρέωναν" πολλά. Από μικρή έπαιρνα τα ρίσκα μου. Έκανα διαφήμιση την εποχή που κανείς γνωστός ηθοποιός δεν το τολμούσε. Το μόνο περιουσιακό στοιχείο που διαθέτω, το απέκτησα απ' αυτή τη διαφήμιση. Δεν είχα καμία απολύτως ανησυχία, παρά να είναι η διαφήμιση καλά φτιαγμένη. Να μην είναι ευτελής, να μην είναι δυσάρεστη, να διαθέτει ωραίες εικόνες. Δε με απασχόλησε αν θα θεωρηθεί "μπανάλ", μολονότι εκείνη την εποχή έπαιζα στην τηλεόραση τη "Δασκάλα με τα χρυσά μάτια" και στο θέατρο με τον Κούρκουλο. Όλα τα είδη έχουν ένα λόγο ύπαρξης, δεν υπάρχει ευτελές είδος, αλλά ευτελής τρόπος προσέγγισης. Δεν είχα ποτέ αυτό το κόμπλεξ, ίσως γιατί σπούδασα σε αμερικάνικο σχολείο και έζησα αρκετά στο εξωτερικό. Έχω δει τον Λόρενς Ολιβιέ σε διαφήμιση για τροφές γάτας. Κανείς δεν τον κατηγόρησε γι' αυτό. Και, πράγματι, με τον καιρό έσπασε αυτός ο φόβος και τώρα όλοι κάνουν διαφημίσεις. Εγώ ποτέ δεν έχω τέτοιους φόβους. Αν μου πουν, για παράδειγμα, να κάνω επιθεώρηση, ο μόνος μου φόβος μου θα είναι μήπως δεν είμαι επαρκής. Όχι για το είδος του θεάματος.
* Έχετε επιλέξει να είστε θιασάρχης. Γιατί;
Αν με ρωτούσατε τι χρειάζομαι για να είμαι ευτυχισμένη, θα απαντούσα δύο πράγματα: Να μην ασχοληθώ ποτέ με επιχείρηση και να μην έχω οικονομικό άγχος για τη δουλειά που κάνω. Είναι δυο ουτοπίες, που δεν πρόκειται ποτέ να συμβούν. Δεν είμαι πλούσια, αλλά και δεν μπορώ να περιμένω αν θα μου κάνουν την πρόταση που θα ήθελα. Αυτή η αγωνία με κυνηγούσε από πολύ νωρίς. Αισθανόμουνα ότι έφευγε ο χρόνος και δεν μπορούσα να κάνω αυτά που ποθούσα. Πήρα το ρίσκο της ιδιωτικής επιχείρησης με πόνο ψυχής, γιατί σιχαίνομαι αυτή τη δουλειά. Την κάνω πολύ καλά, γιατί διαθέτω μαθηματικό μυαλό, αλλά και με πολύ ζόρι, γιατί δεν είναι η δουλειά μου. Χάνω πολύ ενέργεια, που θα μπορούσα να τη χρησιμοποιώ στην προσωπική μου ζωή ή στη δουλειά μου. Ωστόσο το θέατρο που έφτιαξα μόνη μου, μου έχει δώσει μεγάλη χαρά.
* Τι ήταν αυτό που σας έφερε στο θέατρο;
Η μητέρα μου, που ήταν δασκάλα, απόφοιτος του Διδασκαλείου Κουντουρά στη Θεσσαλονίκη, είχε μεγάλη κλήση στο θέατρο. Συμμετείχε στις παραστάσεις που ανέβαζε ο Μουζενίδης στο Λευκό Πύργο. Η οικογένειά της δεν της επέτρεψε να συνεχίσει, αλλά μετέδωσε το πάθος της σε μένα. Θυμάμαι τον εαυτό μου να βλέπει θεατρικές παραστάσεις από τριών χρονών στα πόδια της μητέρας μου. Πολύ μικρή άρχισα να λατρεύω το θέατρο. Έπαιζα και πιάνο από μικρή, ήμουν δηλαδή μυημένη στην τέχνη. Η στιγμή που αποφάσισα ότι αυτό θα κάνω στη ζωή μου, ήταν όταν δώδεκα - δεκατριών χρονών είδα τη Λαμπέτη στο "Θαύμα της Αννυ Σάλιβαν". Δεν ξέρω τι δημιουργήθηκε μέσα μου, έφυγα, ταξίδεψα και σκέφτηκα ότι, αν μπορεί το θέατρο να με ταράζει τόσο πολύ, τότε αυτό πρέπει να κάνω. Είχα την τεράστια τύχη να παίξω μαζί της, να μ' αγαπήσει και να την αγαπήσω. Κράτησα αυτή την απόφαση κρυφή μέσα μου. Χρειάστηκε να τελειώσω το γυμνάσιο, να μπω στη Νομική, να δώσω κρυφά εξετάσεις στη δραματική σχολή και μετά να το ανακοινώσω για πρώτη φορά στους γονείς μου. Ήταν η πρώτη φορά που είδα τον πατέρα μου να κλαίει, όχι επειδή έκανα κάτι κακό, αλλά από απελπισία για το τι θ' απογίνω σ' αυτή τη ζωή. Και τον καταλαβαίνω. Στη συνέχεια, όμως, συμφιλιώθηκε με την ιδέα και ήταν μεγάλο στήριγμα στη ζωή μου. Μεγάλο κέρδος πήρα από τη σχολή του Κουν. Οι επαγγελματικές μου αρχές από εκεί προέρχονται. Το ήθος του Κουν ως προς την τέχνη του ήταν μια εμπειρία σπαρακτική και οι κανόνες του με οδηγούν ακόμη. Είναι ακόμη αξεπέραστοι, γιατί η αλήθεια δεν ξεπερνιέται εύκολα. Κέρδισα πολλά από τους δασκάλους μου: Το Λαζάνη, το Χατζημάρκο, τον Καμπανέλλη, τον Μάριο Πλωρίτη, τον οποίο και παντρεύτηκα. Ήθελα όμως να δω θέατρο στο εξωτερικό και μετά λίγες παραστάσεις, που έπαιξα εδώ ως μαθήτρια, έφυγα στην Αγγλία. Όταν επέστρεψα, το μεγάλο μου πρόβλημα, το ύψος μου, με βοήθησε να βρω δουλειά, γιατί στο θίασο της Καρέζη έψαχναν μια ψηλή ηθοποιό για κάποιο συγκεκριμένο ρόλο.
* Δίνετε την εντύπωση μιας ηθοποιού, που δεν αλλάζει το θέατρο με καμιά άλλη τέχνη.
Ναι, για μένα είναι αναντικατάστατη η ανταλλαγή της ανάσας με το κοινό, που καμιά τηλεόραση και κανένας κινηματογράφος δε σου δίνει. Ο κινηματογράφος που έζησα εγώ, ήταν σε μια εποχή πανικού, ψυχορραγούσε. Με τίποτε δε θα άλλαζα τη μαγική στιγμή της ζωντανής συνεννόησης με το κοινό. Όταν βλέπεις δυο μάτια να σε παρακολουθούν και αισθάνεσαι ότι μπορείς να ταξιδέψεις μαζί τους.
Το έργο του Terrence Mc Nally "Μαρία Κάλλας, Master Class", θα παίζεται στο κινηματοθέατρο Ολύμπιον μέχρι τις 12 Απριλίου. Απόδοση, Μάριου Πλωρίτη. Σκηνοθεσία, Μιχάλη Κακογιάννη. Σκηνικά - κοστούμια, Δαμιανού Ζαρίφη. Φωτισμοί, Ανδρέα Σινάνου. Παίζουν: Κάτια Δανδουλάκη, Μαριάνθη Σοντάκη, Ελένη Κουτσουμπή, Κωνσταντίνος Τζέμος, Μέμος Μπέγνης, Σπύρος Κουβαρδάς.
"Αν με ρωτούσατε τι χρειάζομαι για να είμαι ευτυχισμένη, θα απαντούσα δύο πράγματα: Να μην ασχοληθώ ποτέ με επιχείρηση και να μην έχω οικονομικό άγχος για τη δουλειά που κάνω. Είναι δυο ουτοπίες, που δεν πρόκειται ποτέ να συμβούν"
"Με το κοινό έχουμε… αλληλοσυστηθεί. Ο καθένας πρέπει να δηλώνει τα "θέλω" του και να παίρνει το ρίσκο. Προτιμώ τον συνειδητοποιημένο θεατρόφιλο, που πηγαίνει να δει καλό θέατρο, παρά τον θεατή που τυχαίνει να έρθει, επειδή κάποια στιγμή βρίσκεσαι στο επίκεντρο της δημοσιότητας, γιατί αυτόν με την ίδια ευκολία τον χάνεις και δεν τον ξαναβρίσκεις ποτέ. Η τηλεόραση και το θέατρο δεν είναι αναγκαστικά συγκοινωνούντα δοχεία".
"Δυστυχώς η υπόθεση Οτσαλάν θα έχει συνέχεια και συνέπειες. Το μόνο κέρδος είναι η αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων" τονίζει ο κ. Σούρλας.
