Τα τρία έψιλον: Εγώ, εμείς, εσείς

Η έννοια του βιολογικού κύκλου απασχόλησε αυτή τη στήλη επανειλημμένως. Από την ελληνική μυθολογία ξέρουμε ότι αυτός που έλυσε το αίνιγμα της Σφήγκας έγινε βασιλιάς.

Χρησιμοποιώντας αυτό το μύθο σαν μία αναλογία προτείναμε ότι μία επιχείρηση ως ένα οργανικό σύστημα ακολουθεί μία εξέλιξη τριών φάσεων. Στη πρώτη φάση η επιχείρηση αναπτύσσεται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Στη δεύτερη φάση ο ρυθμός ανάπτυξης αλλάζει με φθίνοντα ρυθμό. Ο μαθηματικός θα μας πει ότι ο δεύτερος συντελεστής (παράγων) θα αλλάξει από θετικός σε αρνητικό. Τελικά στην τρίτη φάση η ανάπτυξη γίνεται αρνητική και η επιχείρηση αρχίζει να καταρρέει. Οι μειωμένες πωλήσεις οδηγούν σε συρρίκνωση της παραγωγής, άνοδο του κόστους, μείωση των ταμειακών ροών, ελάττωση προσωπικού και τελικά κλείσιμο.

Αν και πολλοί ιδρυτές οικογενειακών επιχειρήσεων είναι γνώστες των αιτιών της μετάβασης της εξέλιξης από τη μια φάση στην άλλη, οι περισσότεροι συνήθως οδηγούν την επιχείρηση μέσω του "καθρέφτη οπίσθιας όρασης". Με άλλα λόγια περιμένουν τα αποτελέσματα του λογιστηρίου, για να αρχίσουν να σκέπτονται τις απαραίτητες ενέργειες που πρέπει να κάνουν, για να διαχειριστούν ομαλά τη μετάβαση στην επόμενη φάση. Όταν τελικά αρχίσουν να υλοποιούν τα σχέδια δράσης, η επιχείρηση έχει ήδη μεταπηδήσει στη μεθεπόμενη φάση. Πολλάκις σε αυτή τη στήλη προτείναμε στους αναγνώστες μας ιδρυτές/ηγέτες να επιδιώκουν την πρόβλεψη του σημείου καμπής της σιγμοειδούς καμπύλης. Η επιβίωση της επιχείρησης εξαρτάται από την ικανότητα του ηγέτη να δει το σημείο καμπής, δηλαδή το σημείο όπου ο ρυθμός ανάπτυξης πλησιάζει το μηδέν, και να πάρει τις απαιτούμενες αποφάσεις. Αυτή η ικανότητα του ηγέτη να ενεργεί τουλάχιστον στο "παρά πέντε του σημείου καμπής" θα λέγαμε ότι είναι η προϋπόθεση που ο εφευρέτης του εμβολίου της πολιομυελίτιδας Jonathan Salk ονομάζει "Η Επιβίωση του Σοφότατου".

Η διαδικασία μετάβασης από τη μια φάση στην άλλη είναι πολύπλοκη. Παρακάτω παρουσιάζουμε μία σχετικά απλοποιημένη εικόνα, με την ελπίδα ότι ο ηγέτης θα λάβει το μήνυμα ότι πρέπει να οδηγεί την επιχείρηση μέσω του παρμπρίζ, δηλαδή βλέποντας μπροστά και όχι πίσω. Φανταστείτε την εξέλιξη της επιχείρησης να ακολουθεί την πορεία των 45 μοιρών μεταξύ δύο συντεταγμένων. Η κάθετη συντεταγμένη απεικονίζει το μέγεθος από μικρή μέχρι μεγάλη. Η οριζόντια απεικονίζει την ωριμότητα από νεαρή μέχρι ώριμη. Καθόσον βαδίζει η επιχείρηση κατά μήκος αυτής της γραμμής, δημιουργεί ορισμένες καταστάσεις που είναι το αποτέλεσμα της αλληλοεπίδρασης των απαιτήσεων του μεγέθους στην ωριμότητα και τανάπαλιν. Σε γενικές γραμμές αυτές οι καταστάσεις είναι μία σειρά ομαλής ανάπτυξης ακολουθούμενη από μία σειρά κρίσεων.

Στην αρχή το μικρό μέγεθος απαιτεί ανάπτυξη μέσω δημιουργικότητας του ηγέτη. Αργά ή γρήγορα αυτή η δημιουργικότητα επιφέρει μία κρίση ηγεσίας, η οποία οδηγεί στην ανάπτυξη μέσω κατεύθυνσης. Η συνεχής κατεύθυνση επιφέρει την κρίση αυτονομίας, λόγω του ότι το μέγεθος της επιχείρησης δυσκολεύει την αυστηρή κατεύθυνση. Η λύση είναι εκχώρηση εργασίας, η οποία και πάλι λόγω του αυξανόμενου μεγέθους οδηγεί στην κρίση ελέγχου. Η λύση εδώ είναι ανάπτυξη μέσω συντονισμού και συνεργασίας. Εν κατακλείδι ο ηγέτης, για να αποφύγει την καταστροφή των διαφόρων κρίσεων της ανάπτυξης, πρέπει να αλλάξει τη νοοτροπία του και τη στρατηγική του από το εγώ στο εμείς και τελικά στο εσείς. Με άλλα λόγια, όσο αναπτύσσεται η επιχείρηση και ωριμάζει, ο ηγέτης πρέπει να "προσέχει" τους συνεργάτες περισσότερο από τον εαυτό του.