Η προσαρμογή στις απαιτήσεις της παραγωγής και των αγορών

Οι οικονομολόγοι αντιλαμβάνονται πρώτοι τις διαφοροποιήσεις που σημειώνονται στο χώρο της εργασίας. Ήδη ο κλάδος τους μαστίζεται από την ανεργία, η οποία σταδιακώς διογκώνεται. Πολλοί από τους επιστήμονες της κατηγορίας αυτής έχουν επιδοθεί σε μεταπτυχιακές σπουδές. Αρκετοί έχουν αποκτήσει διδακτορικά διπλώματα. Η επαφή τους με συναδέλφους τους, που διαμένουν σε αναπτυγμένες χώρες, είναι συχνή. Οι ίδιοι επισκέπτονται τακτικά τις χώρες αυτές. Και ορισμένοι έχουν απασχοληθεί σε μεγάλους οργανισμούς, για να επιτρέψουν κατόπιν στην Ελλάδα, όπου τους ανέμενε μια θέση εργασίας που την έκριναν ικανοποιητική. Τον τελευταίο καιρό, όμως, όλα γκρεμίζονται γύρω τους. Διαβάζοντας κανείς το περιοδικό του επιμελητηρίου τους, διαπιστώνει τις εξελίξεις που σημειώνονται στον τομέα εργασίας και τα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν όχι μόνο οι νέοι οικονομολόγοι, αλλά και πολλοί από εκείνους που μέχρι πρότινος είχαν αναπτύξει μια αξιόλογη δραστηριότητα.

Ο επιστημονικός συνεργάτης στο Τ. Ε. Ι. Καβάλας, οικονομολόγος Θεόδωρος Κουτρούκης, σε ένα ενδιαφέρον κείμενό του, με τίτλο "Η εργασία στο σύγχρονο μεταβαλλόμενο κόσμο". γράφει μεταξύ άλλων και τα εξής:

"Το παραδοσιακό πρότυπο της θέσης εργασίας, το οκτάωρο ή το 40ωρο, έχει φθάσει στο τέλος του και το νέο εργασιακό τοπίο θα απαιτεί μια μεγάλη ικανότητα προσαρμογής του εργαζομένου στις απαιτήσεις της παραγωγής και των αγορών. Η αυστηρά διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον εργάσιμο και τον ελεύθερο χρόνο τείνει να εξαφανιστεί, η μείωση της συνολικής διάρκειας της εργασίας φαίνεται πως θα συνοδευτεί με τη μεγάλη διεύρυνση των ωρών λειτουργίας των επιχειρήσεων, αλλά και με την επιλογή του ατομικού ωραρίου εργασίας από τον κάθε μεμονωμένο εργαζόμενο".

Το πρόβλημα της μείωσης του εργάσιμου χρόνου εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο νευραλγικά ζητήματα στις εργασιακές σχέσεις, μια και αναμένεται να μην περιοριστεί στη συρρίκνωση του εβδομαδιαίου ωραρίου, αλλά να συνοδευτεί από τη διάδοση των εύκαμπτων μορφών απασχόλησης και την ανακατανομή του συνολικού χρόνου εργασίας.

Εκείνο όμως που προκαλεί κάποια ανησυχία και πρέπει να προβληματίσει σοβαρώς τους νέους επιστήμονες είναι το γεγονός ότι πρέπει να γίνει κοινά αποδεκτό πως το ανθρώπινο δυναμικό δεν αρκεί να εξαντλεί την ευεργετικότητά του στην παραμονή του στον εργασιακό χώρο και την παθητική ανταπόκρισή του στις νόρμες παραγωγής, αλλά θα πρέπει να συμμετέχει με προθυμία, ειλικρίνεια και προπάντων με νέα νοοτροπία στις προσπάθειες των επιχειρήσεων να αυξήσουν την παραγωγικότητα και τα οικονομικά αποτελέσματα. Διαπιστώνεται ακόμη ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη η ένταξη ή η επανένταξη στην αγορά εργασίας εκείνων που διαθέτουν χαμηλό βαθμό γνώσεων.

Στο ίδιο έντυπο του οικονομικού επιμελητηρίου γίνεται παρουσίαση του βιβλίου πέντε επιστημόνων, με το γενικό τίτλο "Ανεργία: Μύθοι και πραγματικότητα". Αναφέρεται χαρακτηριστικά, από τον οικονομολόγο Χάρη Ναξάκη, ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα της κατάρρευσης ενός θεμελιώδους μύθου της οικονομικής θεωρίας, που παρέχει τη δυνατότητα να δημιουργεί θέσεις εργασίας. Κύρια θέση του συγγραφέα είναι ότι η ανεργία, η σύγχρονη φτώχεια και η ανισοκατανομή του πλούτου, είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης και όχι της έλλειψής της. Ειδικότερα, η ανεργία δεν είναι μόνο πρόβλημα οικονομικού κύκλου και τεχνολογικών μεταβολών, αλλά γενικότερο δομικό στοιχείο, σύμφυτο με την ίδια τη δομή του παραγωγικού συστήματος.

Τα περισσότερα από όσα προαναφέρθηκαν άρχισαν ήδη να εφαρμόζονται, κατά στάδια, στους χρηματοδοτικούς οργανισμούς. Βασικά στελέχη απομακρύνονται γιατί θεωρούνται ότι διαθέτουν ξεπερασμένη νοοτροπία, νέοι επιστήμονες, ίσως ικανοί αλλά και θρασείς, καταλαμβάνουν καίρια πόστα, γιατί θεωρούνται δυναμικοί και δυνάμενοι να βελτιώσουν τις αγοραπωλησίες στον τομέα τους και άλλοι εργαζόμενοι κατέχονται από το άγχος της αβεβαιότητας. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα ακόμη πείραμα. Ο χρόνος θα δείξει αν το πείραμα αυτό θα επιτύχει.