ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΤΣΗΣ, ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΑΠΘ

Νέοι δρόμοι οικονομικής ανάπτυξης με τον εναλλακτικό τουρισμό

Όλο και περισσότερα δίκτυα για τη διαχείριση των μορφών του εναλλακτικού τουρισμού δημιουργούνται σήμερα στη Βόρεια Ελλάδα, σε συνδυασμό με την προστασία των ευαίσθητων οικολογικά περιοχών

"Γροθιά" στην ανεργία αποτελεί ο εναλλακτικός τουρισμός, ο οποίος αφ' ενός δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και αφ' ετέρου προσδίδει συμπληρωματικό εισόδημα στον τοπικό πληθυσμό.

Μάλιστα, αποτελεί ποιοτικά αναβαθμισμένη μορφή τουρισμού, καθώς αποφέρει οικονομικά οφέλη, μέσα σε ένα κλίμα αμοιβαιότητας, με σεβασμό στην κοινωνική και πολιτιστική ανεξαρτησία της περιοχής, χωρίς να επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον.

Σύμφωνα, μάλιστα, με το διδάκτορα σχεδιασμού και ανάπτυξης φυσικών πόρων του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, Ιωάννη Κυρίτση, τελευταία η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού έχει αποκτήσει ταχείς ρυθμούς και στη χώρα μας, καθώς καθίσταται ολοένα και περισσότερο αναγκαία η απόρριψη του τεχνολογικού τουρισμού, η καταπολέμηση της αστυφιλίας και προπαντός η διατήρηση της καλής κατάστασης της φύσης.

Έτσι, σήμερα μπορούμε να συνδέουμε άμεσα την έννοια του εναλλακτικού τουρισμού με την ενδογενή ανάπτυξη, την οικοανάπτυξη και την αειφορεία, όπως τόνισε χαρακτηριστικά -μιλώντας στο "Επιχειρείν"- ο κ. Κυρίτσης.

"Η διαμονή πολύ κοντά στη φύση, η δημιουργική συμμετοχή στην ενεργητική δράση του τοπικού δυναμικού, η δυνατότητα ενημέρωσης για το ανθρωπογενές περιβάλλον, καθώς και σωματικής άσκησης στο φυσικό περιβάλλον αποτελούν τα πρακτικά χαρακτηριστικά του εναλλακτικού τουρισμού", επισήμανε ο ίδιος.

Όταν λέμε "εναλλακτικός τουρισμός" τι εννοούμε;

"Ο εναλλακτικός ή ήπιος -όπως λέμε πολλές φορές- τουρισμός, ορίστηκε αρχικά στη βιβλιογραφία ως ο ποιοτικά αναβαθμισμένος τουρισμός, που με διακριτική ενσωμάτωση των φιλοξενουμένων αποφέρει οικονομικά οφέλη στον τοπικό πληθυσμό, μέσα σε ένα κλίμα αμοιβαιότητας, με σεβασμό στην κοινωνική και πολιτιστική ανεξαρτησία της περιοχής και χωρίς να επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον. Στη συνέχεια, η έννοια συνδέθηκε με προϋποθέσεις, όπως ο θετικός αντίκτυπος στην τοπική κοινωνία, η συναίνεση και η αποδοχή από πλευράς κοινωνικού σώματος, η ενσωμάτωση σε πολιτιστικό επίπεδο, η απόρριψη του τεχνολογικού τουρισμού και προπαντός η διατήρηση της καλής κατάστασης της φύσης. Έτσι, μπορούμε σήμερα να συνδέουμε άμεσα την έννοια του εναλλακτικού τουρισμού με την ενδογενή ανάπτυξη, την οικοανάπτυξη και την αειφορεία".

Με ποιους τρόπους εκφράζεται στην πράξη η συμβολή του εναλλακτικού τουρισμού στην αειφορεία, καθώς και η απόρριψη του τεχνολογικού τουρισμού;

"Θα έλεγα απλά ότι για τη συγκεκριμένη περίπτωση 'αειφόρος ανάπτυξη' σημαίνει 'τουρισμός για να διαρκέσει'. Για παράδειγμα, η επιδίωξη της εξασφάλισης σωματικής και ψυχικής ανάπαυσης κοντά στη φύση, σε εγκαταστάσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες τόσο των επισκεπτών όσο και της φύσης, ερμηνεύει αυτό που αποκαλούμε 'απόρριψη του τεχνολογικού τουρισμού'.

"Είναι όλα αυτά άμεσα συνδεδεμένα με την τάση της επιστροφής στη φύση. Ωριμάζουν οι γενεές -αποδέκτες των συνεπειών του παγκόσμιου προβλήματος της αστυφιλίας- και επιζητούν, έστω και ως διέξοδο εκδρομής ή διακοπών, τη φυγή από τον τεχνικό πολιτισμό που καταπιεστικά τους ανέθρεψε με την κυριαρχία του τσιμέντου".

Πέρα από αυτή την οριοθέτηση που κάνετε, ποια είναι τα πρακτικά χαρακτηριστικά των εναλλακτικών μορφών τουρισμού;

"Να ξεκινήσουμε από το τι σημαίνει πρώτα για εκείνον που επιλέγει τον εναλλακτικό τουρισμό: Κατ' αρχήν διαμονή πολύ κοντά στη φύση, σε ορεινά καταφύγια ή ξενώνες, σε αγροκτήματα, σε παραδοσιακούς οικισμούς… Όχι όμως διαμονή στεγανοποιημένη από την ενεργητική δράση του τοπικού δυναμικού, αλλά αντίθετα δημιουργική συμμετοχή σε αυτή. Αυτό κλιμακώνεται από την απλή παρατήρηση μέχρι τη συμμετοχή στις τοπικές παραδοσιακές εργασίες. Ακόμη, ο εναλλακτικός τουρισμός περιλαμβάνει ευκαιρίες ενημέρωσης για το ανθρωπογενές περιβάλλον (επίσκεψη αρχαιοτήτων, περιηγήσεις) και τέλος δυνατότητα σωματικής άσκησης στο φυσικό περιβάλλον (ορειβασία, κολύμβηση, περίπατοι).

"Θεωρείται αυτονόητη προσπάθεια από την πλευρά των κατοίκων αυτών των οικισμών για διατήρηση της τοπικής εικόνας σε θέματα δόμησης, αρχιτεκτονικής, διακόσμησης, για χρήση φυσικών πόρων ενέργειας, για παραγωγή τοπικών προϊόντων, για παρασκευή παραδοσιακών εδεσμάτων".

Σε ποια επίπεδα βρίσκεται ο εναλλακτικός τουρισμός στην Ελλάδα;

"Σήμερα, στους περισσότερους νομούς της χώρας μας παρατηρείται ένας 'οργασμός' δημιουργίας υποδομών, για την ανάπτυξη των νέων αυτών μορφών τουρισμού.

"Αρχικά το ρεύμα ξεκίνησε να αναπτύσσεται από τις περιοχές όπου απουσίαζε ο τουρισμός, με την κλασική του μορφή. Η Ευρυτανία είναι ένα καλό παράδειγμα περιοχής όπου η αρχική έλλειψη τουριστικής κίνησης την κατέστησε πόλο έλξης για εναλλακτικές δραστηριότητες και αυτό με τη σειρά του δημιούργησε το επενδυτικό ενδιαφέρον, ώστε σήμερα να υπάρχει μια σημαντική υποδομή σε παραδοσιακούς ξενώνες, αλλά κυρίως να υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό και η τεχνογνωσία. Αυτό πολλαπλασιαστικά αύξησε τον αριθμό των επισκεπτών και η συνέχιση αυτής της πορείας είναι εύκολα προβλέψιμη, αρκεί να μη γίνει υπέρβαση κάποιων ορίων, που έτσι κι αλλιώς τίθενται πάνω από κάθε ανθρώπινη ενέργεια".

Ειδικότερα στη Βόρεια Ελλάδα, ποιες περιοχές έχουν αναπτύξει δυνατότητες εναλλακτικού τουρισμού;

"Για τη Βόρεια Ελλάδα το μυαλό μου θα πήγαινε κατ' αρχήν στην περιοχή Γρεβενών, όπου κάποιοι άνθρωποι με μεράκι ξεκίνησαν πριν από λίγα χρόνια μια τέτοια προσπάθεια και σήμερα έχουν δημιουργήσει κιόλας μια παράδοση. Αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές δημιουργούνται όλο και περισσότερα δίκτυα για τη διαχείριση αυτής της τάσης, που ταχύτατα αυξάνει. Σε περιοχές μάλιστα, όπου η προσπάθεια για τη σωστή διαχείριση του ρεύματος των επισκεπτών συνδυάστηκε αρμονικά με τους οριοθετημένους στόχους για προστασία των ευαίσθητων οικολογικά στοιχείων των περιοχών αυτών, τα αποτελέσματα είναι θαυμαστά. Το δάσος της Δαδιάς στον Έβρο είναι ένα πολύ καλό τέτοιο παράδειγμα.

"Εξ άλλου πολλές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνουν σήμερα τη δυνατότητα σε όλες τις περιοχές να βελτιώσουν την ικανότητά τους για παροχή υπηρεσιών στον τομέα αυτό του εναλλακτικού τουρισμού, και όσον αφορά στις υλικοτεχνικές υποδομές αλλά και στο ανθρώπινο κεφάλαιο".

Αναφερθήκατε στον εναλλακτικό τουρισμό, ο οποίος αναπτύσσεται στις "ξεχασμένες", όπως λέγαμε κάποτε περιοχές, εκεί που δεν υπήρχε τουριστική παράδοση. Στις παραδοσιακά αναπτυγμένες περιοχές, πιστεύετε ότι υπάρχουν δυνατότητες για εμφάνιση και εναλλακτικών μορφών τουρισμού;

"Θεωρώ ότι υπάρχει δυνατότητα, ώστε όλες οι μορφές τουρισμού να λειτουργήσουν ως συμπληρωματικές και όχι ως ανταγωνιστικές δραστηριότητες. Στην Πιερία για παράδειγμα, η διαμονή στα παραθαλάσσια ξενοδοχεία μπορεί να πλαισιωθεί με πλείστες οικοτουριστικές δραστηριότητες στον Όλυμπο. Και αυτό αποτελεί μια βασική παράμετρο στον επιχειρούμενο σχεδιασμό των όποιων παρεμβάσεων, στο πλαίσιο και της προστασίας αλλά και της ανάδειξης της περιοχής.

"Δεν μπορούμε πια να μιλούμε για σχεδιασμούς ούτε με επίκεντρο μόνο τον άνθρωπο, αλλά ούτε με επίκεντρο μόνο τη φύση. Είναι μια στείρα άρνηση αυτό. Θα σχεδιάσουμε έχοντας επίκεντρο ταυτόχρονα και τον άνθρωπο και τη φύση, την οποία πρέπει να σεβόμαστε, ικανοποιώντας με λογική τις ανάγκες μας".

Πώς βλέπετε ότι μπορεί να υποβοηθηθεί η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού στη χώρα μας;

"Κατ' αρχήν πρέπει να πω ότι θεωρώ αναγκαία αυτή την ανάπτυξη είτε απευθύνεται στο εσωτερικό ρεύμα είτε σε προσέλκυση επισκεπτών από το εξωτερικό. Δεν αλλοιώνει, αλλά αντίθετα συμβάλλει στη διατήρηση της πολιτιστικής παράδοσης, προσδίδει ένα συμπληρωματικό εισόδημα στον τοπικό πληθυσμό αντιμετωπίζοντας έτσι την επίσημη, αλλά και τη συγκαλυμμένη ανεργία.

"Τώρα, την κυρίως απάντηση θα προσπαθήσω να τη συνθέσω από τις παραμέτρους που χρησιμοποιήσαμε: Αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού, περιφερειακή ανάπτυξη, προστασία αλλά και ανάδειξη του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στήριξη της τοπικής παραγωγής.

"Νομίζω ότι η λύση είναι η δημιουργία φορέων διαχείρισης των φυσικών περιοχών, όπου συναποφασίζουν και χαράσσουν την επιμέρους πολιτική από κοινού το κράτος, η αυτοδιοίκηση και η οργανωμένη τοπική κοινωνία. Είναι ένα μοντέλο δοκιμασμένο με επιτυχία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες για τη δομή και τη λειτουργία του αποτελούν ένα ξεχωριστό, αλλά πολύ ενδιαφέρον θέμα".