Ηταν μεγάλη η σημασία της παραγωγής καπνού

Για μια ακόμη φορά, καπνοπαραγωγοί βρίσκονται σε αντίθεση με το καπνεμπόριο και το κράτος. Αυτή τη φορά διαμαρτύρονται οι αγρότες του νομού Πιερίας, γιατί το καπνεμπόριο διαχωρίζει τις περιοχές παραγωγής σε κατηγορίες, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζει ποιοτικά το προϊόν και κατ' επέκταση να μειώνει την τιμή αγοράς. Από τις διαδικασίες αυτές, οι 8. 000 καπνοπαραγωγοί του νομού Πιερίας υπολογίζεται ότι θα χάσουν, σε σύγκριση με τις περσινές εισπράξεις, το ποσό των 2,5 δισεκατομμυρίων δραχμών.

Δεν είναι η πρώτη φορά, όπως προαναφέρθηκε, που οι ασχολούμενοι με την παραγωγή, επεξεργασία και διακίνηση του καπνού αντιμετωπίζουν προβλήματα. Πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, ο καπνός ήταν το πρώτο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας μας. Η Ανατολική Μακεδονία, η Θράκη και ορισμένες περιοχές της Θεσσαλονίκης και της Κεντρικής Ελλάδας παρουσίαζαν πρόοδο, που πρέπει να αποδοθεί στην καπνοκαλλιέργεια και το καπνεμπόριο.

Η καπνοκαλλιέργεια απαιτούσε την απασχόληση όλης της αγροτικής οικογένειας. Η ανάπτυξη του φυτού πρέπει να γίνει κάτω από ορισμένες συνθήκες. Τα φύλλα πρέπει να κοπούν από τον κορμό τα ξημερώματα, που επικρατεί δροσιά. Έβλεπε κανείς κορίτσια οκτώ και δέκα χρόνων να ξυπνούν στις 3 το πρωί και να ακολουθούν τους γονείς τους στο χωράφι, για να αρχίσουν την απόσπαση των φύλλων από τον κορμό και την τοποθέτησή τους σε κοφίνια. Τα φύλλα μεταφέρονταν στην αυλή του σπιτιού, όπου γίνονταν το "μπούρλιασμα", το "αρμάθιασμα", το "σαντάλιασμα" και το "παστάλιασμα" και μετά τοποθετούσαν σε ειδικούς αποθηκευτικούς χώρους. Κάθε χρόνο, χιλιάδες αγροτών περίμεναν να "ανοίξουν" οι αγορές, δηλαδή να προσδιορισθούν οι ημερομηνίες έναρξης και λήξης των αγοραπωλησιών. Όταν "άνοιγαν" οι αγορές, άρχιζαν οι προστριβές για τις τιμές, κατά περιοχές και ποικιλίες. Ορισμένες φορές παίζονταν και διάφορα παιχνίδια σε βάρος των αγροτών. Μεταξύ άλλων, υπήρχαν παραγωγοί που "έσπαναν" τις τιμές, προσφέροντας τον καπνό σε τιμές που επιδίωκε το εμπόριο, ή κατά ένα ποσοστό υψωμένες, με αποτέλεσμα να παρασύρουν όλους τους ομοχωρίους τους, οι οποίοι πρόσφεραν και αυτοί την παραγωγή τους στις ίδιες τιμές. Εκείνοι που "έσπαναν" τις τιμές, έπαιρναν από τους εκπροσώπους των εμπόρων και ένα έξτρα ποσό. Η συναλλαγή γινόταν βεβαίως κρυφά. Οι περισσότεροι την αντιλαμβάνονταν, αλλά δεν μπορούσαν να την αποδείξουν. Άλλωστε, οι καιροί ήταν δύσκολοι και όλοι επιθυμούσαν να εισπράξουν ένα ποσό, για να καλύψουν τις ανάγκες της χρονιάς.

Ακολουθούσε η επεξεργασία στα καπνεργοστάσια. Τα επιβλητικά κτίρια διατηρούνταν μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες στην Καβάλα, τη Δράμα και τις Σέρρες, καθώς επίσης στα τρία μεγάλα κέντρα της Θράκης, την Ξάνθη, την Κομοτηνή και την Αλεξανδρούπολη. Στην Καβάλα μάλιστα, υπήρχαν αρκετά κοντά στο λιμάνι και εντυπωσίαζαν τον επισκέπτη με την αρχιτεκτονική και τον όγκο τους. Στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν καπναποθήκες στην οδό Διοικητηρίου, στην πλατεία Αντιγονιδών και σε μερικούς δρόμους γύρω από την πλατεία Δημοκρατίας. Τα κτίρια αυτά τα είχαν επιτάξει στην Κατοχή οι Γερμανοί και τα χρησιμοποιούσαν για εναποθήκευση τροφίμων. Αργότερα κατεδαφίστηκαν και στις θέσεις τους υψώθηκαν πολυκατοικίες. Καπναποθήκη ήταν και το τεράστιο κτίριο που άρχιζε από την οδό Τσιμισκή και έφθανε στην οδό Βασ. Ηρακλείου και μετατράπηκε πρόσφατα σε μεγάλο και εντυπωσιακό εμπορικό κέντρο.

Σημαντικός ήταν και ο αριθμός εκείνων που ασχολούνταν με την καπνεργασία. Οι καπνεργάτες και καπνεργάτριες είχαν τα πιο ισχυρά συνδικάτα και οι περισσότεροι απέκλιναν προς την αριστερά. Άλλωστε, οι καπνεργάτες ήταν εκείνοι που πρωτοστάτησαν στα αιματηρά γεγονότα, τα οποία σημειώθηκαν στη Θεσσαλονίκη, το 1936. Ωστόσο, παρά τους αγώνες τους, δεν κατόρθωσαν ποτέ να βελτιώσουν τη ζωή τους. Αργότερα η καπνεργασία περιορίστηκε και σήμερα ο κλάδος διαθέτει περιορισμένο αριθμό μελών.

Όσο για το καπνεμπόριο, θα ήταν άδικο να μη αναφερθεί ότι πρόσφερε πολλά στην οικονομία και την κοινωνία της χώρας. Επικρατούσε η εντύπωση ότι ο καπνέμπορος θησαύριζε σε βάρος των αγροτών και εργατών. Αλλά, δεν ήταν λίγοι οι καπνέμποροι εκείνοι που χρεοκόπησαν. Διέθεταν σημαντικά ποσά για τη διακίνηση του προϊόντος και ο ανταγωνισμός ήταν σκληρός. Μέσα σε μια περίοδο, μπορούσε ο επιχειρηματίας να διπλασιάσει το κεφάλαιό του ή αντίθετα να το χάσει τελείως.

Σήμερα, οι κλάδοι των καπνοπαραγωγών, των καπνεργατών και των καπνεμπόρων έχουν συρρικνωθεί και δεν περιλαμβάνονται πλέον στους ισχυρούς εκείνους παράγοντες που διαμόρφωναν την οικονομική και κοινωνική ζωή στη χώρα μας. Ανήκουν και οι τρεις στους κλάδους εκείνους, που δέχονται πιέσεις από παντού, με άμεση συνέπεια να περιορίζουν τη δραστηριότητά τους. Για την Ελλάδα αποτελεί δυσμενέστατη εξέλιξη, οι συνέπειες της οποίας δυστυχώς, δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν.