Η τελευταία συνέντευξη του ζωγράφου που έφυγε

Οι παλαιοί συντάκτες του δικαστικού ρεπορτάζ θυμούνται ακόμη το δικαστή Παπανάκο. Ανακριτής του Γ΄ τμήματος. Το γραφείο του βρισκόταν στο δεύτερο όροφο, σε ένα από τα κτίρια της οδού Εθνικής Αμύνης, που αργότερα κατεδαφίστηκαν. Οι συντάκτες έμπαιναν στο γραφείο του και τον χαιρετούσαν με σεβασμό. Ύψωνε το απρόμαλλο κεφάλι του, χαμογελούσε και ύστερα απευθυνόταν στο γραμματέα του: "Έχουμε τίποτα να δώσουμε στα παιδιά; ". Εννοούσε καμιά υπόθεση που παρουσίαζε ενδιαφέρον και για την οποία θα μπορούσαν να γραφούν ορισμένα στοιχεία, χωρίς να παραβιαστεί η δεοντολογία. Υπήρξε εξαίρετος δικαστής, υπέροχος άνθρωπος, συνετός οικογενειάρχης.

Τα ίδια συναισθήματα προκαλούσε αργότερα ο γιος του, ο γιατρός και ζωγράφος Πάνος Παπανάκος, αγαπητός φίλος πολλών δημοσιογράφων, που τους επηρέαζε πάντοτε με την ευγένειά του, με τη γλυκύτητα του χαρακτήρα του και με τη μετριοφροσύνη του. Πέθανε πριν από λίγες ημέρες. Στην τελευταία του συνέντευξη, σε συνεργάτιδα της "Μακεδονίας", είχε τονίσει μεταξύ άλλων τα εξής: "Όταν τελειώνει μια σχέση είναι σα να τελειώνει μια ζωή, είναι δηλαδή ένας θάνατος. Οι θάνατοι αυτοί σωρεύονται. Κάθε φορά που τελειώνει κάτι, που πεθαίνει ένας δικός μας, ένας φίλος, ή που τελειώνει μια όμορφη σχέση, μια εκδρομή, ένα ταξίδι, είναι σα να στήνεις, χωρίς να το καταλαβαίνεις, ένα σταυρό. Οι σταυροί αυτοί όσο πάνε μακραίνουν, για να έρθει η ηλικία που δε βλέπεις πια τίποτε άλλο από σταυρούς. Αυτό είναι πολύ οδυνηρό".

Αν ζούσε ο αξέχαστος επιστήμονας και καλλιτέχνης, θα άρχιζε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση, με τους φίλους του δημοσιογράφους, πάνω στις απόψεις του αυτές. Είναι θάνατος όταν τελειώνει μια σχέση; Μήπως προσλαμβάνει άλλη μορφή, με ζωντανά ή θαμπά χρώματα, στη μνήμη; Η γειτονιά των παιδικών χρόνων, ο δρόμος, το ευρύτερο περιβάλλον, εμπειρίες, ημέρες όμορφες και εποχές δύσκολες, κάποτε περνούν και φεύγουν. Ωστόσο, δεν λησμονούνται. Ούτε πεθαίνουν.

Γιατί να βάλεις σταυρό σε μια σχέση που δεν συνεχίζεται; Αν μεσολάβησαν γεγονότα δυσάρεστα, τα θυμάσαι με θλίψη. Αν, αντίθετα, υπήρξε μια ανατολή όλο φως, που έσβησε μέσα σε μια χρυσοκόκκινη δύση, τη θυμάσαι με συγκίνηση και νοσταλγία. "Μια εκδρομή, ένα ταξίδι…". Σωστά. Με πρόσωπα νεανικά γύρω σου, μάτια που λάμπουν, ατέρμονες συζητήσεις, επιχειρήματα, διαφωνίες και όνειρα. Το μελαχρινό κορίτσι δίπλα σου να κρατά το χέρι σου, λίγο φοβισμένα, πολύ τρυφερά, με χτυποκάρδι, ενώ απέναντι το ξανθό κορίτσι να γέρνει με κλειστά τα μάτια στον ώμο του νεαρού. Και γύρω οι άλλοι νέοι με πρόσωπα γελαστά, πλημμυρισμένοι από ενθουσιασμό και αμεριμνησία. Ένας πίνακας όλο φως. Δεν χάνεται, όπως δεν χάνεται ένα όμορφο έργο της εικαστικής τέχνης, όπως το δικό σου έργο, καλλιτέχνη!

Κι έπειτα οι δυσκολίες, ο αγώνας, η επιτυχία, η αποτυχία, η απογοήτευση, μέσα σ' ένα κόσμο αλλοπρόσαλλο, σε λεωφόρους ελεύθερες και μονοπάτια παγιδευμένα, ανάμεσα σε "φιλικούς" εχθρούς και αδιάφορους οικείους, να αγωνίζεσαι για να φθάσεις στην κορυφή και όταν το κατορθώσεις να σε πνίγει το λαχάνιασμα. Το μυαλό θολώνει. Η ζωή αποκτά ταχύτατους ρυθμούς. Δεν έχεις τη δυνατότητα να στοχαστείς, να φέρεις μπροστά σου πρόσωπα αγαπημένα, να κρίνεις ποιοι σε έβλαψαν και ποιοι στάθηκαν στο πλευρό σου. Εικόνες, χιλιάδες εικόνες… Κάποια απ' αυτές "παγώνει" όπως συμβαίνει με το βίντεο. Προβάλλει μόνη της μπροστά σου. Αν είναι γκρίζα, προσπαθείς να την αποδιώξεις. Αν είναι φωτεινή, έχεις ένα σύντομο χρονικό διάστημα για ν' αρχίσεις μια "σιωπηλή συνομιλία".

Αργότερα, καθώς ο καιρός περνά, έχεις τη δυνατότητα να σκεφθείς, να ονειροπολήσεις, να επιστρέψεις στο παρελθόν και να φέρεις παραστάσεις που δεν έσβησαν, πρόσωπα που αγάπησες και χάθηκαν αδικαιολόγητα, γεγονότα που έζησες έντονα, χαμόγελα, χρώματα, κι ένα απέραντο ορίζοντα, που τώρα το αγγίζεις, ενώ παλιά φάνταζε μακρινός και σ' έκανε να πιστεύεις πως ο χρόνος που θα τον πλησίαζες θα ήταν μεγάλος. Σε πλημμυρίζει η νοσταλγία. Χάθηκαν πολλά, αλλά μένει ακόμη κάτι να δεις και γι' αυτό γίνεσαι ολιγαρκής.

Κι ακόμη είναι εκείνη η δύναμη που στιγμές στιγμές σε κάνει να αισθάνεσαι όπως πριν πολλά χρόνια, να ονειρεύεσαι, να βγαίνεις στους δρόμους και να μελετάς ανθρώπους. Έχεις τη δυνατότητα να δεις, μπορείς να κρίνεις, αισθάνεσαι τη χαρά και τη λύπη που προκαλούν οι εξελίξεις, εμφανίζονται μπροστά σου κι άλλες εικόνες. Δεν βλέπεις σταυρούς.

Πρέπει να ήταν πολύ θλιμμένος ο καλλιτέχνης, όταν έδινε τη συνέντευξη.

Β.