Εφημερίδα "Μακεδονία"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Τέχνες-Πολιτισμός :: Ανεπτυγμένη είδηση-αφήγηση

( γιανίτσαροι και μπούλες στη νάουσα ) 

Οι Ναουσαίοι, που ντύνονται Γιανίτσαροι είναι αυτές τις ημέρες τα τιμώμενα πρόσωπα.

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Γιανίτσαροι και Μπούλες στη Νάουσα

Έθιμα που έμειναν αναλλοίωτα στο πέρασμα των χρόνων και είναι άρρηκτα δεμένα με την παράδοση της Νάουσας αναβιώνουν κάθε χρόνο τις ημέρες του καρναβαλιού

Ξημερώματα της προτελευταίας Κυριακής της Αποκριάς στη Νάουσα. Οι δρόμοι της πόλης είναι άδειοι και το μόνο που διαταράσσει τη σιωπή είναι ο μελαγχολικός ήχος του ζουρνά. Οι Γιανίτσαροι έχουν μόλις ντυθεί και ετοιμάζονται να ακολουθήσουν το μπουλούκι και τις Μπούλες στο μακρύ ταξίδι τους.

Οι Ναουσαίοι, που ντύνονται Γιανίτσαροι είναι αυτές τις ημέρες τα τιμώμενα πρόσωπα. Για το ντύσιμό τους, μάλιστα, ακολουθείται ολόκληρη ιεροτελεστία, την οποία παρακολουθούν μόνο στενοί συγγενείς και φίλοι.

Ο Γιανίτσαρος, με την καθοδήγηση ενός παλιού Γιανίτσαρου, φοράει μεταξύ άλλων φουστανέλα και τσαρούχια, ενώ η φορεσιά του στολίζεται με πολλές σειρές από βαριά και λεπτοδουλεμένα ασημένια νομίσματα.

Η μεταμφίεση του λεβέντη Ναουσαίου σε Γιανίτσαρο ολοκληρώνεται με τον "πρόσωπο", μια μάσκα από πανί κερωμένο στην εσωτερική πλευρά και στοκαρισμένο στην εξωτερική. Στον "πρόσωπο" ζωγραφίζεται ένα τσιγκελωτό μουστάκι, ενώ επίσης υπάρχουν μικρές σχισμές για τα μάτια και το στόμα. Το δέσιμο του προσώπου γύρω από το κεφάλι απαιτεί ιδιαίτερη τέχνη και για το λόγο αυτό, ανατίθεται σε ειδικευμένους Ναουσαίους τεχνίτες.

Ο Γιανίτσαρος είναι πλέον έτοιμος. Από μακριά ακούγεται ο ήχος του ζουρνά, που παίζει το "μάσιμο". Μόλις οι οργανοπαίχτες φθάσουν στο σπίτι, ο Γιανίτσαρος τινάζεται στο παράθυρο και, αφού πιάσει από το χέρι όλους τους παρευρισκόμενους, αναπηδά τρεις φορές στα δυο του πόδια. Στην εξώπορτα κάνει τρεις φορές το σταυρό του, κατεβαίνει βιαστικά τις σκάλες και ενώνεται με το "μπουλούκι", που καθοδηγείται από μία ή δύο Μπούλες.

Οι "Μπούλες"

Το ρόλο της Μπούλας υποδύεται πάντα άνδρας ντυμένος με φαρδιά γυναικεία ρούχα. Η Μπούλα οφείλει να φιλήσει το χέρι των σπιτικών και των μελών του μπουλουκιού. Όλοι της δίνουν χρήματα, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση του αγώνα κατά των Τούρκων.

Στη συνέχεια το μπουλούκι ξεκινάει για το κονάκι του Μουντίρη (Δημαρχείο), όπου βρίσκονται συγκεντρωμένοι Ναουσαίοι και επισκέπτες. Οι οργανοπαίχτες παίζουν το προσκύνημα. Οι Γιανίτσαροι, όμως, δεν προσκυνούν σα ραγιάδες, αλλά τινάζονται αγέρωχα, ενώ αντίθετα οι Μπούλες κάνουν τεμενάδες.

Ο αρχηγός των Γιανίτσαρων ανεβαίνει στο κονάκι και βγάζει τον "πρόσωπο", ώστε να πειστεί ο Μουντίρης ότι το μπουλούκι δεν απαρτίζεται από αντάρτες. Την ίδια ώρα, ορισμένοι ευυπόληπτοι πολίτες επιβεβαιώνουν ότι πράγματι όλοι οι άνδρες είναι φιλήσυχοι Ναουσαίοι. Στην πραγματικότητα, όμως, στο μπουλούκι κρύβονται πολλοί επαναστάτες, που κατέβηκαν από τις κορφές του Βερμίου για να στρατολογήσουν νέους αντάρτες.

Ο Μουντίρης, πεπεισμένος για τις καλές προθέσεις του μπουλουκιού, δίνει την άδειά του για τη συνέχιση της γιορτής και αμέσως ο ζουρνάς αλλάζει σκοπό και παίζει θριαμβευτικά την πρώτη πατινάδα: "Κάτω στη Ρόιδο τη Ροϊδοπούλα, Τούρκος αγάπησε μια Ρωμιοπούλα". Ακολουθούν ο "Θούριος" του Ρήγα και η "Παπαδιά", ενώ το γλέντι ολοκληρώνεται με τη "Μακρινίτσα".

Την επόμενη Κυριακή επαναλαμβάνεται ακριβώς το ίδιο πρόγραμμα. Το βράδυ, όμως, μόλις οι πρωταγωνιστές του δρώμενου επιστρέψουν στα σπίτια τους, δε λείπει η "χάσκα".

Ο αρχηγός της οικογένειας δένει στην άκρη ενός σπάγκου ένα κομμάτι σκληρό χαλβά και καθένα από τα μέλη της οικογένειας προσπαθεί να το πιάσει με το στόμα. Όποιος κατορθώσει να πιάσει το χαλβά, αυτός και το δικαιούται.

Το πρωί της Καθαράς Δευτέρας το μπουλούκι συγκεντρώνεται εκ νέου και οι Γιανίτσαροι, χωρίς μάσκες πλέον και με πλήθος κόσμου να τους ακολουθεί, χορεύουν ξέφρενα. Αργά το βράδυ έρχεται πλέον η ώρα του "χωρισμού". Οι Γιανίτσαροι και οι Μπούλες, αφού κάνουν έναν κύκλο με τον οργανοπαίχτη στη μέση, θα το χτυπήσουν συμβολικά με την πάλα στο κεφάλι και σηκώνοντάς τον θα φωνάξουν: "Ό,τι είπαμε και δεν είπαμε εδώ να μείνει". Και θα ανανεώσουν, έτσι, το ραντεβού τους για τον επόμενο χρόνο.

Αρχείο του Δημοτικού Πολιτιστικού Οργανισμού Νάουσας