Εφημερίδα "Μακεδονία"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Τέχνες-Πολιτισμός :: Επιστολή αναγνώστου

( νεοελληνική γλώσσα ) 

ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΑΣ

Νεοελληνική γλώσσα

Για την "Κοινή" γλώσσα των μετακλασικών χρόνων μιλήσαμε την προηγούμενη φορά, για τη γλωσσική δηλαδή μορφή που άρχισε, λέγαμε, να είναι η κυρίαρχη από την εποχή της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Όντας η ίδια το αποτέλεσμα φυσιολογικής εξέλιξης παλαιότερων γλωσσικών μορφών στο στόμα του λαού, η "Κοινή" υφίσταται τις συνέπειες νέων εξελίξεων -στο προφορικό πάντοτε επίπεδο- στα χρόνια του μεσαίωνα (ενώ στον επισημότερο γραπτό λόγο κυρίαρχος είναι πάντοτε ο αρχαϊσμός, που τον προπαγάνδισε και τον επέβαλε ο αττικισμός). Καρπός των εξελίξεων αυτών είναι η νεοελληνική γλώσσα, που την αρχή της την τοποθετούμε συμβατικά στα χρόνια γύρω στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453).

Λέγοντας "Νεοελληνική γλώσσα" εννοούμε: α) τις νεοελληνικές διαλέκτους (ποντιακή, καππαδοκική, τσακωνική, κατωιταλική), β) την κοινή νεοελληνική (δημοτική) με τα ιδιώματά της, τις τοπικές δηλαδή παραλλαγές της. Τα νεοελληνικά ιδιώματα διακρίνονται γενικά σε "βόρεια" και "νότια". Η διαχωριστική γραμμή περνά από τον Κορινθιακό κόλπο, ανεβαίνει στη Βοιωτία και διαιρώντας στα δύο την Εύβοια και διασχίζοντας ύστερα το Αιγαίο, καταλήγει στη Μ. Ασία (βόρεια της Σμύρνης). "Βόρεια", επομένως, είναι τα ιδιώματα της Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας, της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης (μαζί και των νησιών του Βορείου Αιγαίου), ενώ τα ιδιώματα της Αττικής, της Πελοποννήσου και των νησιών του νότιου Αιγαίου (Κρήτης, Χίου, νότιων Κυκλάδων, Δωδεκανήσου, Κύπρου) είναι "νότια".

Η διάκριση των ιδιωμάτων σε "βόρεια" και "νότια" επιβάλλεται από τα ίδια τα πράγματα. Είναι, πράγματι, γεγονός ότι τα "βόρεια" ιδιώματα παρουσιάζουν δύο κύρια φωνητικά γνωρίσματα που δεν παρουσιάζοντα στα "νότια" ιδιώματα. Συγκεκριμένα: Στα "βόρεια" ιδιώματα α) τα άτονα e και ο τρέπονται -αντίστοιχα- σε i και ου: έλιγι (= έλεγε), του (= το) πιδί (= παιδί), λιμουνάδα (= λεμονάδα), πουρτουκαλάδα (= πορτοκαλάδα), έκλιγι ( = έκλαιγε) όλους (= όλος) ου (= ο) κόσμους (= κόσμος), β) τα άτονα i και ου αποβάλλονται: π΄θαρ΄ (= πιθάρι), τ΄γαν΄ (= τηγάνι), σκ΄λι (= σκυλί), γ΄ρουν΄ (= γουρούνι), δ΄λεια (= δουλειά).

Γίνεται, φυσικά, από τα παραπάνω φανερό ότι η κοινή νεοελληνική γλώσσα διαμορφώθηκε με βάση τα "νότια" ιδιώματα. Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι η Πελοπόννησος υπήρξε το πρώτο κομμάτι της Ελλάδας που απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό με την Επανάσταση του 1821 και ότι αυτή αποτέλεσε στη συνέχεια το πρώτο ελληνικό κράτος, καταλαβαίνουμε γιατί από όλα τα "νότια" ιδιώματα το ιδίωμα της Πελοποννήσου διαμόρφωσε καταβάση την κοινή νεοελληνική μας γλώσσα. Οι άλλοι ελληνικοί τόποι άργησαν ως γνωστόν, άλλος λιγότερος άλλος περισσότερο, να προσαρτηθούν, ελεύθεροι πια και αυτοί, στον κορμό του ελληνικού κράτους -στο μεταξύ όμως η κοινή νεοελληνική γλώσσα είχε πια διαμορφωθεί.

Γι' αυτή τη γλώσσα θα έχουμε την ευκαιρία να πούμε πολλά στα σημειώματά μας που θα ακολουθήσουν: για τη μορφολογία της, για τη σύνταξή της, για το λεξιλόγιό της. Θα επισημάνουμε τα λάθη που γίνονται στη χρήση της (ιδίως τα τελευταία χρόνια, με τον βλαπτικά "καθοδηγητικό" ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης) και θα υποδείξουμε το σωστό. Και φυσικά, όλα αυτά για χάρη της γλώσσας μας, αφού η γλώσσα γενικά "συνθέτει", ως γνωστόν, "το κύριο διακριτικό γνώρισμα κάθε έθνους" κι αφού η ελληνική γλώσσα ειδικότερα αποτέλεσε, όπως φάνηκε -ελπίζω- από την ιστορική αναδρομή που επιχειρήσαμε στα ως τώρα σημειώματά μας, "τον βασικό συνεκτικό δεσμό και τον αποφασιστικό παράγοντα της ιστορικής πορείας του ελληνικού έθνους".

Πριν όμως μπούμε σ' αυτόν τον κύκλο των θεμάτων μας, μας περιμένει ένα ακόμη κεφάλαιο από την ιστορία της γλώσσας μας. Ο λόγος μας γι' αυτό θα είναι την ερχόμενη φορά.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΥΠΟΥΡΛΗΣ Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.