Εφημερίδα "Μακεδονία"
ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΘΗ
Ο χειμώνας προμηνύεται θερμός για τις ηγεσίες των υπουργείων Υγείας και Πρόνοιας, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Δεν γνωρίζω αν θα ελαττώσει τα έξοδα θερμάνσεως των ενδιαφερομένων αλλά μπορεί να κρυώσει τις υπουργικές καρέκλες.
Συγκεκριμένα, οι ιατροί, μυριάδες πλέον (>50.000) άσχετα από τις εργασιακές τους σχέσεις (ΕΣΥ, πανεπιστημιακοί, ΙΚΑ, ελευθεροεπαγγελματίες κτλ.), "βλέπουν" στη μεγάλη τους πλειοψηφία το μέλλον σκοτεινό, τόσο για τις αμοιβές τους όσο και για τις συνθήκες εργασίας/διαβίωσης εντός και εκτός τόπου εργασίας.
Το μέρος του πληθυσμού που ασθενεί, κατ' αναλογία, διαπιστώνει τη θετική σχέση ατομικού εισοδήματος και υγειονομικών παροχών. "Όσο πιο φτωχός είσαι τόσο χειρότερα για σένα". Οπωσδήποτε τούτο πάντοτε συνέβαινε, αλλά τώρα η καμπύλη γίνεται αρνητικά λογαριθμική. Καταβυθίζεται. Συνεπώς, αναμένονται τουλάχιστον απεργίες.
Η εύκολη δικαιολογία, επί του προκειμένου ευρίσκεται στην αύξηση του κόστους της υγείας. Υπ' αυτές τις συνθήκες, εφόσον στατιστικά και πραγματικά διαπιστώνεται η αύξηση των "νεοπτώχων" (με πρώτους και καλύτερους τους μισθωτούς με πανεπιστημιακή μόρφωση), ο τομέας της υγείας θα έπρεπε ν' αφήσει αδιάφορα τον επιχειρηματικό κόσμο. Όσο κι αν αυξάνεται το ύψος των εισοδημάτων των πλουσίων και ανοίγει η λεγόμενη κοινωνική ψαλίδα, η ελάττωση του αριθμού τους συνεπάγεται, χωρίς ιδιαίτερη ευφυία, την ελάττωση επίσης των περιστατικών των νόσων. Έστω, ότι πληθαίνουν τα κέντρα αδυνατίσματος, το γυμναστήριο, η αντιμετώπιση των επιπλοκών της "καλοπέρασης". Παρενθετικά, κανείς "δημόσιος φορέας" δεν τα ελέγχει. Αλλά, η άνθιση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και η συρρίκνωση του δημοσίου τομέα (όχι αριθμητικά) πώς δικαιολογείται; Εκτός κι αν οι "μαφιόζοι" της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου σπεύδουν σωρηδόν στην Ελλάδα. Μόνον αυτή η εξήγηση χωράει. Όχι βέβαια για ναρκωτικά, όπλα, διακίνηση πορνών κτλ., αλλά για να φροντίσουν την υγεία τους. Έστω και με τον κίνδυνο αναθέματος, τούτο μας κάνει ανταγωνιστές της Ελβετίας, της οδού Χάρλεϋ του Λονδίνου και γιατί όχι, της περίφημης κλινικής Mayo.
Δεν νομίζω ότι συμβαίνει κάτι παρόμοιο, τουλάχιστον σ' ευρεία κλίμακα. Άρα, αλλού θα πρέπει να ψάξουμε τις αιτίες και τα φαινόμενα των παθών της υγείας. Πού; Έστω κι ως ατελής επιστήμη, η οικονομία περιέχει το μαθηματικό στοιχείο. Υπάρχουν τα "έσοδα" και τα "έξοδα". Θεωρητικά λοιπόν το 65% του ελληνικού λαού είναι ασφαλισμένο αναγκαστικά στο Ι.Κ.Α. Περίπου 25% ασφαλίζεται σε άλλους οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένου του Ο.Γ.Α, ή έχει πολλαπλές ασφαλίσεις. Όταν οι εισφορές των ασφαλισμένων του Ι.Κ.Α που εργάζονται μόνιμα ή περιστασιακά, ανέρχονται μόνον για τον κλάδο της υγείας στο 15% των αμοιβών, εάν πολλαπλασιάσουμε το 15χ2.500.000χ14χ200.000 (ελ. Μ.Ο. αμοιβής) προκύπτει το ποσόν των 1 περίπου τρισ. δρχ. Και όμως, ο συνολικός προϋπολογισμός του Ι.Κ.Α. ανέρχεται περίπου σε 1,3 τρισ. (μεγαλύτερος του υποργείου Υγείας και πρόνοιας που είναι 1,2 τρισ. ). Το Ι.Κ.Α. ως γνωστόν ανήκει στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Μήπως υπάρχει μια "τρύπα"; Εάν το ιλιγγιώδες αυτό ποσόν δίδονταν σε ιδιωτική ασφαλιστική εταιρία, θα υπήρχαν διαφορετικές παροχές υγείας; Ως σκέψη το λέγω.
"Θα ακολουθούσε ανεργία", είναι η απλουστευτική απάντηση. Ας το δεχθούμε. Οι επιχειρηματίες, ως άτεγκτοι, σκληροί καπιταλιστές, χρησιμοποιούν Η/Υ, που το ΙΚΑ δεν χρησιμοποιεί παρά ως διαφημιστικό προπέτασμα και θ' απέλυαν εργαζομένους, οικογενειάρχες, μισθοσυντήρητους κτλ. Το κατανοώ. Αλλά δεν μπορώ να κατανοήσω άλλα πράγματα. Λ.χ. στο νοσοκομείο της Ελευσίνας έγινε μια επένδυση άνω των 60 δισ. δρχ. και δεν λειτουργεί. Στο "νοσοκομείο Παπαγεωργίου" πραγματοποιήθηκε μια επένδυση 28 δισ. δρχ. και έχει μηνιαίο κόστος συντήρησης 30 εκατ. και δεν λειτουργεί. Στα Κέντρα Υγείας υπάρχουν ακτινολογικά μηχανήματα, μικροβιολογικά μηχανήματα πολλαπλών αναλύσεων (coulters) και παραμένουν συσκευασμένα ως έχουν παραληφθεί. Τρία παραδείγματα, του δημοσίου τομέα. Γιατί; Ποιος "ξοδεύει", πώς; "γιατί" διαφορετικής ποιότητας.
Στο "γιατί" και το "πώς" και στα "πάθη της υγείας" υπεισέρχεται πλέον το μη-μαθηματικό, το ανορθολογικό στοιχείο της υγείας, όχι της οικονομίας και της πολιτικής γενικότερα. Τούτο βέβαια το στοιχείο δεν αποτελεί "προνόμιο" της συγκεκριμένης ευθύνης των υπουργείων Υγείας - Πρόνοιας - Εργασίας - Κοιν. Ασφαλίσεων. Είναι η γενική διαπίστωση της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης στο σύνολό της.
"Ξέρεις, μου έλεγε πρόσφατα φίλος εφοριακός, οι μεγάλες τρύπες των οικονομικών, βρίσκονται στις εφορίες (ΔΟΥ λέγονται κατ' ευφημισμό, Δημόσιες Οικονομικές Υπηρεσίες). Μόνον από μία ΔΟΥ (μου την κατονόμασε) διαφεύγουν λόγω ''διευκολύνσεων'' περίπου 8 δισ. Αυτά τα λέμε μεταξύ μας οι εφοριακοί". Επικαλούμενος την ιδιότητα του μέλους της Ένωσης των Ευρωπαίων Δημοσιογράφων δεν θα πω πώς και τι. Εξάλλου είναι τόσο γνωστά. Εάν πραγματικά ίσχυε το "πόθεν έσχες" των Δ.Υ. (από πού τα βρήκες, νεοελληνικά), δεν μπορώ να υποθέσω το ποσοστό των εντίμων δηλώσεων, αλλά, μάλλον αρκετοί δημ. υπάλληλοι θα βρίσκονταν σε δύσκολη θέση για να δικαιολογήσουν, σπίτια, αυτοκίνητα επενδύσεις. Εξάλλου, η σύντομη θητεία του Αντόνιο ντι Πιέτρο, του γνωστού εισαγγελέα της Ιταλίας στην επιχείρηση "καθαρά χέρια", εκεί πέτυχε και εκεί προσέκρουσε. Κάλεσε, αναλαμβάνοντας το "αμαρτωλό" υπουργείο Δημ. Έργων, όπου κυριαρχούσε η Μαφία (η ιταλική) στην ανάληψη έργων, να του αναφέρουν οι υπάλληλοι του υπουργείου τις πηγές των εισοδημάτων τους. Αλλιώς, χωρίς άλλες διαδικασίες θα παραιτούνταν. Περίπου το 1/3 των υπαλλήλων υπέβαλε παραίτηση. Βέβαια και ο ίδιος κατηγορήθηκε για δωροληψία και, αφού απαλλάχθηκε των κατηγοριών, εξελέγη γερουσιαστής με συντριπτική πλειοψηφία γύρω στο 70%.
Επανέρχομαι στα "καθ' ημάς". Η διοίκηση, η Διοίκηση με κεφαλαίο, χρειάζεται όρια, καθήκοντα, υποχρεώσεις, απολαβές και φυσικά κυρώσεις, σε περίπτωση παραπτωμάτων. "Ο φόβος φυλάει τα έρημα", λέει μια παροιμία μας. Εδώ, δεν έχουμε "φόβο". Δέσμια της οθωμανικής παράδοσης, κόμματα, κυβερνήσεις, συνδικάτα, φρόντιζαν να τακτοποιήσουν την "πελατεία τους", προς αμοιβαίον όφελος. Δικαστές, ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, δημόσιοι υπάλληλοι, στρατιωτικοί, αστυνομικοί, γιατροί, κλητήρες, κηπουροί, νοσοκόμες, διπλωματικοί και πόσοι άλλοι, "ων ουκ έστιν αριθμός" - προσελήφθησαν επειδή τύγχαινε να έχουν ή να δείχνουν ότι έχουν επαρκή πελατεία, σε ψήφους εννοείται. Φυσικά, η επικινδυνότητα των απωτέρων επιλογών δεν λαμβάνονταν υπόψη. Με ανακούφιση υποδέχονταν και υποδέχονται την αποχώρηση όσων θεωρούν ότι η νοημοσύνη τους, η εντιμότητά τους, η επιστημονική τους γνώση δεν επιτρέπει συμβιβασμούς πέραν ορισμένου ορίου.
Είπε κάποτε ο διαπρεπής Έλληνας δημοσιογράφος Α.Χ. Παπανδρόπουλος, μέλος του βελγικού σοσιαλιστικού κόμματος επί σειρά ετών: "Η Ελλάδα, είναι η τελευταία χώρα του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Έχει πολλούς δημόσιους υπαλλήλους, χαμηλά αμειβόμενους, που αναπληρώνουν την έλλειψη προσόντων με εκδουλεύσεις (μπαχτσίτσια, να τα ονομάσω). Είναι πρόσφοροι, σε κάθε είδους εκμετάλλευση, σε βάρος εννοείται του κοινού συμφέροντος, όπως κι αν εννοείται αυτό".
Νομίζω ότι η επισήμανση του Α.Χ. Παπανδρόπουλου συμπυκνώνει και την αιτιοπάθεια της υγείας. Προσκολλημένοι οι πολιτικοί μας - κατ' όνομα - με τιμητικές εξαιρέσεις είναι αλήθεια, στην αντίληψη του "πολιτικού κόστους", άφησαν και αφήνουν τα "πράγματα να εξελιχθούν". Τ' αποτελέσματα είναι μάλλον θλιβερά.
Έναντι τούτων τι γίνεται;
Κατά την τελευταία 60ετία -από τον καιρό του Ιωάννου Μεταξά- υπήρξε πληθώρα νομοθετημάτων. Φυσικά, η συντριπτική πλειοψηφία αγνοεί ακόμη και τη νομοθεσία του Ελ. Βενιζέλου της περιόδου 1928-32 περί της Υγείας, με αφορμή το δάγγειο πυρετό. Σε όλα, υπάρχουν -και αυτό είναι το θλιβερό- προβλέψεις όλων των ζητημάτων, που απασχολούν τη σημερινή πραγματικότητα.
Τι έκαναν και κάνουν ο κ. Γείτονας, ο κ. Εμ. Σκουλάκης, ο κ. Μιλτ. Παπαϊωάννου, ο κ. Ν. Φαρμάκης, ο κ. Πρωτόπαπας κτλ. Ό,τι και οι προηγούμενοι. Νομοθετούν, αναιρούν, υπόσχονται και κατά περίπτωση "μικρο-αποφασίζουν". Ως παραχωρήσεις, όχι στην ουσία, αλλά στη "στιγμιαία πραγματικότητα" (για να δανεισθώ τον όρο από τον Γάλλο πολιτικό, υψηλών πτήσεων Ζ.Σεβενεμάν).
Αυτονόητα και το άρθρο τελειώνει. Δεν υπάρχει έλλειψη στοιχείων, τεκμηρίων, ερευνών, προτάσεων. Ούτε ακόμη υπάρχει έλλειψη τροφοδότριας - μαθηματικής στην πράξη - πηγής. Υπάρχει έλλειμμα βούλησης, ήθους ή με λίγα λόγια, σε θετική διατύπωση, πρόθεσης για πραγματιστική πολιτική. Εκεί ευρίσκεται το ζήτημα. Και σε όσους πιθανόν δυσπιστούν, τους ζητώ να επισκεφθούν το υπουργείο μας της Υγείας και Πρόνοιας για να διαπιστώσουν "ιδίοις όμμασι" την κατάσταση της δημόσιας διοίκησης στο συγκεκριμένο υπουργείο.
Πέραν τούτου, ως κατακλείδα, ένα άρθρο του κ. Rich Horton, εκδότη του Lancet, σοβαρού περιοδικού της Μεγ. Βρετανίας, του κ. Jer. Kassizer εκδότη του New England Journal of Medecine, σοβαρού περιοδικού των ΗΠΑ (Μασσαχουσέτη) θα προκαλούσε ποικίλες αντιδράσεις των υπουργείων και των αρμοδίων υπηρεσιών. Πολύ περισσότερο, μια τοποθέτηση του προέδρου της Α.Μ.Α. (American Medical Association), της Β.Μ.Α. (British Medical Assot) της Γαλλικής ή Ισπανικής Ιατρικής Εταιρίας κλπ. Εδώ, "γράφεται κανονικά" οιοσδήποτε πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρ. Συλλόγου, εκδότης περιοδικού ή άλλο πρόσωπο, κάποιου "κύρους". Πολύ περισσότερο, δεν περιμένω να υπάρξουν "αποδέκτες" κάποιου "μηνύματος" από τον υποφαινόμενο, εκδότη, έστω των Ιατρικών Θεμάτων", οργάνου των Ιατρικών Συλλόγων Θεσσαλονίκης ή του Χ. Παπακωνσταντίνου, προέδρου του Ι.Σ.Θ. Ίσως, ανάμεσα στα πολλά, εδώ ευρίσκεται το πρόβλημα.
Δεν έχω αυταπάτες. Το σύστημά μας της Υγείας, δεν υπάρχει από νομοθετικές ρυθμίσεις. Πάσχει από την έλλειψη οιουδήποτε ενδιαφέροντος για το τι συμβαίνει στον "άλλο", εφόσον δεν συνεπάγεται προσωπικές απώλειες. Τώρα, ότι στη θέση του "άλλου" μπορεί να βρεθεί ο καθένας μας τούτο ας αφεθεί στη θεία χάρη. Όλοι δικαιούμαστε να έχουμε μεταφυσικές ελπίδες. Καλές είναι. Αλλά, εάν εννοούμε ότι έτσι μπορούμε ν' αποκτήσουμε έστω ένα υποφερτό Σύστημα Υγείας, έχουμε μεγάλες αυταπάτες. Νέους υπουργούς ίσως, σύστημα όχι. Οι άρρωστοι του Καστελόριζου θα εξακολουθούν να πηγαίνουν στο Κας της Τουρκίας. Και φυσιολογικά, οι πλούσιοι στα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, εφόσον αρκούνται να πάνε στο εξωτερικό. Όμως Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) στην κυριολεξία, δεν υπάρχει.
