Ο επικ. καθηγητής κοινωνιολογίας Θεόδωρος Οικονόμου, υπεύθυνος για την έρευνα του ΑΠΘ.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΠΘ

"Πύργος της Βαβέλ" η επιχειρηματική Θεσσαλονίκη

Η επιχειρηματικότητα Κινέζων, Αφρικανών, Ευρωπαίων, καθώς και μελών τοπικών, εργασιακών και θρησκευτικών κοινοτήτων αποτελεί το αντικείμενο της έρευνας που διενεργεί το τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ

Την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας των εθνοπολιτισμικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλονίκη μελετά η ομάδα έρευνας του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή Κοινωνιολογίας -υπεύθυνο για την έρευνα- Θόδωρο Οικονόμου, Κινέζοι, Αφρικανοί, Αμερικανοί, Ευρωπαίοι, παλιννοστούντες, πρόσφυγες, καθώς και μέλη θρησκευτικών και εργασιακών κοινοτήτων έχουν αναπτύξει ποικίλες μορφές επιχειρηματικής δράσης, τις περισσότερες φορές με επιτυχία.

Μάλιστα, όπως επισήμανε ο κ. Οικονόμου, στο πλαίσιο συνέντευξης που παραχώρησε στο "Επιχειρείν", παρατηρείται προτίμηση συγκεκριμένων ομάδων σε συγκεκριμένες κατηγορίες επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, οι Κινέζοι και Κορεάτες ασχολούνται με την τέχνη της γαστρονομίας, οι πολιτικοί πρόσφυγες με το μικρεμπόριο, οι Αρμένιοι με τον πολιτισμό, οι Άγγλοι και οι Γάλλοι με τη διδασκαλία των μητρικών γλωσσών τους κτλ.

Η επίδραση, δε, της πολυσχιδούς αυτής επιχειρηματικότητας στην οικονομία της περιοχής είναι θετική και επεκτείνεται σε πολλά επίπεδα, σύμφωνα με τον κ. Οικονόμου. Καταρχήν, λειτουργεί συμπληρωματικά -και όχι ανταγωνιστικά- στην τοπική κοινωνία, εξασφαλίζει θέσεις εργασίας σε μέλη των εν λόγω ομάδων, ενώ απαλλάσσει τα μέλη των "προβληματικών" κοινοτήτων από την αναμονή της κρατικής χρηματοδότησης.

Την ίδια στιγμή, οι επιχειρήσεις δρουν και ως "γέφυρες" επικοινωνίας μεταξύ των κοινωνιών προέλευσης και των κοινωνιών υποδοχής, καθώς συμβάλλουν στην ταχύτερη ενσωμάτωση των επιχειρηματιών στην περιβάλλουσα πολιτική και εθνική κοινωνία.

Ποιο είναι το ακριβές αντικείμενο της έρευνάς σας;

"Η εν λόγω έρευνα, της οποίας ο τίτλος είναι 'Εθνο-πολιτισμική Επιχειρηματικότητα και Αυτοαπασχόληση στη Θεσσαλονίκη', μελετά την επιχειρηματική δραστηριότητα μελών εθνοπολιτισμικών κοινοτήτων της πόλης. Συνεπώς, ερευνούμε επιχειρήσεις θρησκευτικών κοινοτήτων, όπως την ευαγγελική, καθολική, αρμένικη κτλ., παλιννοστησιακών κοινοτήτων, όπως τους Έλληνες του Βελγίου, της Γερμανίας, των υπερπόντιων κοινοτήτων (Αυστραλία, Αμερική) κτλ. Επίσης, μελετούμε την επιχειρηματική δραστηριότητα και των εργασιακών κοινοτήτων, στις οποίες εντάσσονται οι μετανάστες εργασίας, Πολωνοί, Τσέχοι, Βούλγαροι, Αλβανοί, Φιλιππινέζοι, Πακιστανοί κτλ., όπως και των τοπικών κοινοτήτων. Μέλη των τελευταίων είναι οι λεγόμενοι εσωτερικοί μετανάστες, όπως Θρακιώτες, Ηπειρώτες, Κρητικοί, Τσιγγάνοι, Βλάχοι κτλ. Παράλληλα, μας ενδιαφέρουν τόσο οι προσφυγικές κοινότητες -πολιτικοί πρόσφυγες, Αιγυπτιώτες, Μαυροθαλασσίτες κτλ.- όσο και οι παροικιακές κοινότητες, οι οποίες υπολογίζονται περί τις 40. Στις τελευταίες ανήκουν οι ευρωπαϊκές (γαλλική, γερμανική) και οι υπερπόντιες κοινότητες (αμερικανική, καναδική, αυστραλέζικη, αφρικανικές).

"Σε κάθε περίπτωση, κριτήριο επιλογής των συγκεκριμένων επιχειρήσεων αποτέλεσε η δυναμική παρουσία τους, καθώς και η αντιπροσωπευτικότητά τους".

Ποιοι είναι οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους οι εν λόγω επιχειρηματίες εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη;

"Όσον αφορά στους ξένους, οι λόγοι που ήρθαν στην Ελλάδα -και συγκεκριμένα στην πόλη μας- ήταν κατά κύριο λόγο προσωπικοί (γάμος, εκπαίδευση), καθώς και επαγγελματικοί. Βέβαια, εξετάζουμε και περιπτώσεις προσφύγων, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εδώ για λόγους πολιτικούς.

"Από την άλλη πλευρά, οι Έλληνες της διασποράς επέστρεψαν, λόγω της επίτευξης των στόχων που είχαν θέσει στις χώρες μετανάστευσής τους, αλλά και για λόγους προσωπικούς, υγείας, συνταξιοδότησης, καθώς και καινοτομιών".

Παρατηρείται προτίμηση συγκεκριμένων ομάδων σε συγκεκριμένες μορφές επιχειρηματικότητας;

"Ναι, έχει παρατηρηθεί το εν λόγω φαινόμενο. Για παράδειγμα, οι Άγγλοι και η Γάλλοι στρέφονται στη διδασκαλία των μητρικών τους γλωσσών, ανοίγοντας φροντιστήρια. Οι Κινέζοι και οι Κορεάτες, από την άλλη πλευρά, δραστηριοποιούνται σε εστιατόρια, ενώ οι παλιννοστούντες από την Κεντρική Ευρώπη ασχολούνται -μεταξύ άλλων- με αντιπροσωπείες. Η ενασχόληση των πολιτικών προσφύγων αφορά στο μικρεμπόριο, των ευαγγελιστών στον τομέα της υγείας, ενώ των Αρμένιων στον πολιτισμό. Μάλιστα, οι παλιννοστούντες και οι πολιτικοί πρόσφυγες από Πολωνία και Τσεχία ανοίγουν παντοπωλεία και σούπερ μάρκετ".

Ποια είναι -κατά τη γνώμη σας- τα αίτια της ανάπτυξης επιχειρηματικότητας των εθνοπολιτισμικών κοινοτήτων;

"Οι λόγοι της εθνοπολιτισμικής επιχειρηματικότητας εντοπίζονται καταρχήν στην απόκτηση και εξασφάλιση εργασίας (ιδία ή οικογενειακή αυτοαπασχόληση).

"Παράλληλα, η αξιοποίηση των εθνοπολιτιστικών πρώτων υλών (δεξιοτήτων, συνταγών, τεχνικών), η κοινωνική αναγνώριση, καθώς και η αύξηση του εισοδήματος αποτελούν παράγοντες που ωθούν τα μέλη των ομάδων αυτών να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά".

Σε τι ποσοστό αποτυγχάνουν οι εθνοπολιτισμικές επιχειρηματικές "απόπειρες";

"Αν και η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, υπολογίζεται ότι αποτυγχάνει το ένα τρίτο των επιχειρήσεων αυτών.

"Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην αποτυχία είναι τα προβλήματα χρηματοδότησης, τα προβλήματα διοικητικής φύσεως, καθώς και τα επικοινωνιακά. Σε μικρότερο βαθμό επιδρούν οι προκαταλήψεις και ο ρατσισμός".

Πώς επιδρά η επιχειρηματικότητα των ομάδων αυτών στην οικονομία της περιοχής;

"Κατά τη γνώμη μας, η εθνοπολιτισμική επιχειρηματικότητα λειτουργεί θετικά σε πολλά επίπεδα. Κατ' αρχήν, λειτουργεί συμπληρωματικά στην τοπική οικονομία και όχι ανταγωνιστικά, ενώ εξασφαλίζει θέσεις εργασίας σε δυναμικά μέλη των κοινοτήτων. Την ίδια στιγμή, όσον αφορά στις πιο 'προβληματικές' κοινότητες, απαλλάσσει ένα ποσοστό των μελών τους από την αναμονή χρηματοδότησης από το ελληνικό κράτος.

"Από την άλλη πλευρά, βέβαια, οι επιχειρήσεις αυτές λειτουργούν ως γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ των κοινωνιών προέλευσης και της κοινωνίας υποδοχής, κάτι σαν μικρά 'προξενεία'. Ταυτόχρονα, βέβαια -αν και ακούγεται οξύμωρο- βοηθούν και συντελούν στην ταχύτερη ένταξη και ενσωμάτωση των επιχειρηματιών στην περιρρέουσα πολιτική και εθνική κοινωνία. Για παράδειγμα, ο εποχιακός εργάτης δεν έχει τις επικοινωνιακές ευκαιρίες που έχει ο εθνοπολιτισμικός επιχειρηματίας, ο οποίος αναγκάζεται να μιλήσει ελληνικά, αναγκάζεται να ασχοληθεί με νόμους και διατάξεις, να επικοινωνεί με προμηθευτές και πελάτες και να μελετήσει την περιβάλλουσα κοινωνία, για να πετύχει επιχειρηματικά".

Πώς βλέπετε το μέλλον των επιχειρήσεων αυτών;

"Η εθνοπολιτισμική επιχειρηματικότητα αποτελεί ενδιάμεση κατάσταση, μεταξύ κοινωνίας προέλευσης και κοινωνίας ένταξης. Είναι μια μεταβατική φάση από το εργοστάσιο στην πιο αξιοπρεπή αυτοαπασχόληση. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι θα 'κληροδοτηθεί' αναγκαστικά και στις επόμενες γενιές που συνήθως έχουν άλλες βλέψεις".

Πότε αναμένεται να ολοκληρωθεί η έρευνά σας;

"Η έρευνα ξεκίνησε τον περασμένο Σεπτέμβριο, ενώ αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 1999. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη έρευνα που γίνεται στην Ελλάδα για αυτού του είδους την επιχειρηματικότητα.

"Σε κάθε περίπτωση, για την πραγματοποίησή της 'κινούμαστε' διεπιστημονικά, δηλαδή επιστήμες όπως η οικονομία, η κοινωνιολογία, η ιστορία κτλ. συνεργάζονται στην αντιμετώπιση του εν λόγω θέματος.

"Μάλιστα, θα μπορούσαμε να τη δούμε ως μια πιλοτική έρευνα, για να μελετήσουμε την ελληνική διασπορά. Έτσι, το επόμενο ερευνητικό 'βήμα' μας θα είναι η συστηματική ενασχόληση με την επιχειρηματική δραστηριότητα των Ελλήνων της διασποράς".

Από ποια πηγή χρηματοδοτείται η έρευνα;

"Υλοποιείται στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Ανθρωπιστικών Επιστημών (ΑΝΕΠ) και χρηματοδοτείται από την επιτροπή ερευνών του ΑΠΘ με 2,5 εκατ. δρχ. Το εν λόγω ποσό κατά 95% αναλώνεται σε αμοιβές ερευνητικών συνεργατών, καθώς και ατόμων που θα πραγματοποιήσουν τις συνεντεύξεις. Για την πραγματοποίηση της έρευνας έγινε ένα δημιουργικό 'πάντρεμα' μεταξύ φοιτητών, φοιτητών επί πτυχίω, πτυχιούχων, διδακτόρων, καθώς και του επιστημονικού υπεύθυνου καθηγητή του τμήματος.

"Θεωρώ ότι ξεκινά μια νέα εποχή στο πανεπιστήμιο, όπου απομακρυνόμαστε από τη 'στεγνή' θεωρία και δίνουμε τη δυνατότητα έρευνας, καθώς και παροχής πληροφοριών και συμβουλών στην περιβάλλουσα κοινωνία, όπως τόνισε πρόσφατα και ο πρύτανης του ΑΠΘ".