Οι απόψεις ενός διεθνούς φήμης καθηγητή

Ο διεθνούς φήμης καθηγητής συνεταιριστικής οικονομίας και διευθυντής του ολλανδικού συνεταιριστικού συμβουλίου για την γεωργία και την κτηνοτροφία κ. G. van Dijk, που έχει αναλάβει και επεξεργάζεται το μελλοντικό μοντέλο των συνεταιρισμών, δεν περιστρέφει γύρω από νεφελώδεις ιδεολογικές διατυπώσεις, αλλά προχωρά ξεκάθαρα στην περιγραφή ενός συνεταιριστικού μοντέλου ανάπτυξης με κύριο άξονα αναφοράς τις ανάγκες και τις ευκαιρίες της αγοράς.

Με τον κ. G. van Dijk συναντήθηκαν στην Ολλανδία ο αντιπρόεδρος της ΠΑΣΕΓΕΣ, κ. Τζαννέτος Καραμίχας, και ο γενικός διευθυντής της οργάνωσης, κ. Φώτης Λίτσιος, σε μία προσπάθεια να μεταφέρουν στην Ελλάδα την πλέον εξειδικευμένη επιστημονική άποψη για το παρόν και το μέλλον των οργανώσεων κοινωνικής οικονομίας.

Πρώτα από όλα ο κ. G. van Dijk υποστηρίζει ότι το μέλλον βρίσκεται στην γεωργική εξειδίκευση των συνεταιριστικών οργανώσεων. Οι οργανώσεις που τα κάνουν όλα, αλλά τίποτε με εξαιρετική γνώση δεν έχουν πλέον μέλλον. Οι γεωγραφικοί προσδιορισμοί κατά τη γνώμη του δεν έχουν καμία θέση στο σύγχρονο συνεταιριστικό κίνημα.

Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι στην Ολλανδία δεν υπάρχουν δύο ίδιοι συνεταιρισμοί και έτσι αποφεύγεται ο σκληρός ανταγωνισμός.

Οι συνεταιρισμοί μπορούν να αναπτύξουν τρία μοντέλα λειτουργία, των οποίων η ειδοποιός διαφορά είναι ο τρόπος διαχείρισης των κεφαλαίων, αλλά και η τάση εμπλοκής τους με την τοπική αγορά χρήματος και τα χρηματιστήρια.

Ο κ G. van Dijk υποστήριξε ότι η νέα γενιά συνεταιρισμών αποφασίζει πρώτα σε ποια αγορά ενδιαφέρεται να ενταχθεί, τι προϊόντα θα παράγει και τις τιμές μπορούν να δοθούν στους παραγωγούς, χωρίς να κινδυνεύσει η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων. Η συνάρτηση όλων αυτών και ο επιτυχής συσχετισμός μπορεί να δώσει οργανώσεις με οικονομική ευρωστία και μεγάλο χρονικό ορίζοντα στο μέλλον.

Απαντώντας στην κρίσιμη ερώτηση πώς μπορεί ένας συνεταιρισμός να ελέγξει ή να παρέμβει στις κύριες αγορές της Ευρώπης αρχικά, ο κ. G. van Dijk προτείνει έναν αφοπλιστικό σχεδιασμό:

"Δημιουργείς ένα συνεταιρισμό για κάποιο προϊόν, λέει ο καθηγητής, αγοράζεις μία χονδρεμπορική εταιρεία, ελέγχεις τα δίκτυα διανομής και μετοχοποιείς το κεφάλαιο του συνεταιρισμού αντλώντας τα απαιτούμενα κεφάλαια για επενδύσεις και εκσυγχρονισμούς".

Πλέον στην Ολλανδία δε νοείται κανενός είδους ανάπτυξη χωρίς στρατηγικές επενδύσεις ανάλογα με τις τάσεις και τις απαιτήσεις της αγοράς, ενώ δεν εννοείται παρά μόνον το οικονομικό μοντέλο των συνεταιριστικών οργανώσεων. Οι συνεταιρισμοί πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα, χωρίς ομολογουμένως εντυπωσιακά αποτελέσματα, είναι μοντέλα κοινωνικής οικονομίας εντελώς άγνωστα στη συγκεκριμένη χώρα.

Ο κ. G. van Dijk αναφέρει λοιπόν ότι σε συνεταιριστικές επιχειρήσεις με οικονομικό χαρακτήρα είναι αναπόφευκτο πλέον να συγκρούονται οι παραγωγοί-ιδιοκτήτες που επιδιώκουν υψηλή τιμή προϊόντος με τους μάνατζερ-διαχειριστές των κεφαλαίων της οργάνωσης οι οποίοι επιδιώκουν χαμηλές ανταγωνιστικές τιμές και αυξημένα κονδύλια και επενδύσεις και επεκτάσεις.

Παράλληλα θεωρεί αναπόφευκτη κατεύθυνση των μεγάλων συνεταιριστικών επιχειρήσεων στα Χρηματιστήρια και διατυπώνει την άποψη ότι κάτι τέτοιο δε θα αλλάξει το συνεταιριστικό τους χαρακτήρα σε βαθμό που τελικά οι αγρότες να μην ελέγχουν την οργάνωση, ή να εγκαταλειφθούν οι βασικές αρχές της κοινωνικής οικονομίας.

Η σύγκρουση αυτή είναι ήδη πραγματικότητα στις μεγαλύτερες συνεταιριστικές βιομηχανίες γάλακτος της Ολλανδίας, αλλά ο οικονομικός χαρακτήρας των οργανώσεων αποκλείει κάθε ενδεχόμενο σύρραξης και καταστροφικής αντιπαράθεσης. Τουλάχιστον προς το παρόν.

Σημαντικές προοπτικές

Για τον κ. G. van Dijk οι Έλληνες παραγωγοί έχουν ενδιαφέρουσες δυνατότητες για αγορές υψηλής ποιότητας προϊόντων.

Μάλιστα δε δίστασε να παραδεχθεί ότι τα ολλανδικά γεωργικά προϊόντα είναι χαμηλότερης ποιότητας από τα αντίστοιχα ελληνικά, αλλά οι Ολλανδοί αγρότες βρίσκονται σε καλύτερη οικονομική θέση από τους Έλληνες συναδέλφους τους λόγω καλού ελέγχου των αγορών.

Ο καθηγητής G. van Dijk πιστεύει ότι ο συνεταιριστικός νόμος που θα ισχύει σε κάθε χώρα της Ευρώπης θα πρέπει να είναι ένας πολύ γενικός νόμος ο οποίος να κινείται μόνο επί των αρχών του συνεταιριστικού πνεύματος και να αφήνει το περιθώριο στις οργανώσεις να προσδιορίζουν μέσω καταστατικών τον τρόπο λειτουργίας, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μελών τους.

Στην Ολλανδία η κυβερνητική εμπλοκή έχει από χρόνια εκμηδενιστεί, ενώ οι προβληματικοί συνεταιρισμοί, που και εκεί υπάρχουν, δε βοηθούνται επιλεκτικά από το κράτος και έτσι επιτυγχάνεται η ίδια αντιμετώπιση των ιδιωτικών και των συνεταιριστικών επιχειρήσεων.

Όσοι συνεταιρισμοί δεν μπορούν να ορθοποδήσουν λίγο πριν βουλιάζουν οριστικά προχωρούν σε συγχωνεύσεις, οι οποίες ουσιαστικά είναι πωλήσεις σε άλλες ισχυρές οργανώσεις.

Ο κ. G. van Dijk έχει την άποψη ότι στην Ελλάδα υπάρχουν οργανώσεις που μπορούν να εξελιχθούν σε τρίτης γενιάς με κύριο γνώρισμα την συμβολαιακή εξάρτιση των παραγωγών, ώστε να εξασφαλίζεται η αναγκαία ποσότητα παραγωγής κάτω από αυστηρά ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Σύνδεση απόδοσης-αμοιβής

Σε δεύτερη φάση οι οργανώσεις αυτές, κατά τη γνώμη του θα πρέπει να προχωρήσουν σε προσλήψεις μάνατζερ με συμβολαιακό χαρακτήρα, που σημαίνει ότι η απόδοσή τους θα προκαθορίζεται με συγκεκριμένους στόχους και η μη επίτευξή τους θα σημαίνει αυτόματη και ανέξοδη απομάκρυνσή τους. Βεβαίως για ατασθαλίες και κακοδιαχειρίσεις δεν κάνει λόγο.

Πιστεύει ακόμη ότι τα συμβόλαια των μάνατζερς εκτός από τον προσδιορισμό των στόχων, του μισθού και των αμοιβών επιβράβευσης, κυρίως θα πρέπει να καθορίζουν τι γίνεται όταν προκύπτει διαφωνία με τη διοίκηση του συνεταιρισμού. Τα συμβόλαια είναι συνήθως ισχυρά και μία διαφωνία με τους εκπροσώπους των αγροτών-ιδιοκτητών κοστίζει υπερβολικά στην ίδια την οργάνωση, ενώ αποφέρει συγκεντρωτικά μεγάλα κέρδη στον μάνατζερ που αποχωρεί. Αυτό πρέπει να αποφεύγεται με των προτέρων συμφωνία των συμβαλλομένων μερών.

Ικανοί managers

Σε τρίτη φάση θα πρέπει οι οργανώσεις και στην Ελλάδα να στελεχωθούν από ικανά επαγγελματικά στελέχη, ώστε οι διευθυντικές θέσεις να εξασφαλίζουν την καλή δομή και λειτουργία τους.

Αναφερόμενος στις τεχνολογικές εξελίξεις εξήγησε ότι αυτές οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε μικρές μονάδες υψηλής ποιότητας και κερδοφορίας. Δεν είναι πλέον απαραίτητα τα βιομηχανικά μεγαθήρια. Αντιθέτως, κατά τον κ. G. van Dijk, επιβραδύνουν την ανάπτυξη και εγκυμονούν κινδύνους πτώχευσης.

Ο καθηγητής G. van Dijk εμφανίζεται τέλος υπέρμαχος της δημιουργίας ευρωπαϊκών συνεταιρισμών, αλλά διαπιστώνει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι ακόμη εύκολο να γίνει και ότι τα εμπόδια που έχουν εμφανιστεί παραπέμπουν στα επόμενα χρόνια.