"Σήμερα ο κόσμος μας παραπαίει ανάμεσα στις απόλυτες βεβαιότητες και στον πιο απόλυτο αγνωστικισμό, ανάμεσα σε μεγάλες αλήθειες και μεγάλες αμφιβολίες, είναι ένας κόσμος που δε γνωρίζει τη μέση οδό"

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΕΔΡΙΑ

Μαθαίνω για τους χρόνους του ρήματος

"Ο διανοούμενος πρέπει να διατηρεί πάντα την κριτική του στάση απέναντι στην εξουσία.

Προωθεί έκτακτη Σύνοδο Κορυφής

Οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει πότε και πώς γίνεται κάτι λέγονται χρόνοι του ρήματος. Τούτο δε σημαίνει κριτική για την κριτική αλλά κριτική απαραίτητη για τη ζωή, πράγμα εντελώς διαφορετικό"

ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡ. ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ

Έτσι φανερώνουν:

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ

Έντονο διπλωματικό παρασκήνιο με αντικείμενο μια πρόταση που δεν… υπεβλήθη επισήμως, αλλά πολλοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήθελαν να είχε υποβληθεί εκ μέρους της ελληνικής προεδρίας, βρίσκεται τις τελευταίες ώρες σε εξέλιξη. - Τη χρονική βαθμίδα στην οποία γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα (παρόν, παρελθόν, μέλλον) και διακρίνονται σε παροντικούς (ενεστώτας, παρακείμενος), παρελθοντικούς (παρατατικός, αόριστος, υπερσυντέλικος) και μελλοντικούς (εξακολουθητικός μέλλοντας, συνοπτικός μέλλοντας, συντελεσμένος μέλλοντας).

ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΑΣ

Η αναφορά του Πρωθυπουργού χθες, μετά τη συνάντησή του με τα ευρωπαϊκά συνδικάτα, ότι οι εξελίξεις στο Ιράκ και ειδικότερα η διάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσε να αποτελέσει το αντικείμενο έκτακτης Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. προκάλεσαν αντιδράσεις στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

- Το ποιόν ενέργειας με το οποίο παρουσιάζεται αυτό που σημαίνει το ρήμα.

Την επικοινωνία μας της προηγούμενης Κυριακής την κλείσαμε, όπως θυμάστε, φίλοι αναγνώστες, με έναν μικρό κατάλογο λέξεων της γλώσσας μας που έχουν την αρχή τους στις γλώσσες των λαών με τους οποίους ήρθαν σε επαφή οι Έλληνες κατά τη βραδύτατη πορεία τους από την αρχική "ινδοευρωπαϊκή τους κοιτίδα προς τη χώρα που έμελλε να πάρει το όνομα Ελλάς, ή κυρίως, στη γλώσσα των λαών που οι Έλληνες βρήκαν εγκαταστημένους σ' αυτή τη χώρα.

Παρά το γεγονός ότι η ελληνική προεδρία δεν έχει υποβάλει ώς τώρα επισήμως καμία πρόταση προς τους Ευρωπαίους εταίρους, αργά χθες το απόγευμα ο εκπρόσωπος Τύπου της γερμανικής καγκελαρίας… χαιρέτησε την ελληνική «πρωτοβουλία» για άμεση σύγκλιση της έκτακτης Συνόδου Κορυφής.

Οι χρόνοι δηλαδή είναι μη συνοπτικοί (ενεστώτας, παρατατικός, εξακολουθητικός μέλλοντας) όταν φανερώνουν εξακολούθηση ή επανάληψη, συνοπτικοί (αόριστος, συνοπτικός μέλλοντας) όταν παρουσιάζουν κάτι συνοπτικά και συντελεσμένοι (παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας) όταν αυτό που δηλώνουν είναι κάτι τελειωμένο.

Ας δώσουμε, αρχίζοντας τη σημερινή μας επικοινωνία, κι ένα μικρό κατάλογο λέξεων της γλώσσας μας που έχουν την αρχή τους στην παλιά "ινδοευρωπαϊκή" μάνα γλώσσα: πατέρας, μητέρα, γιος, θυγατέρα, άντρας, γυναίκα, δέντρο, αγελάδα, μέρα, νύχτα, φως, όνομα, ουρανός, χειμώνας, νέος, καλός, μεγάλος, είμαι, λείπω, μένω, ένα, δύο, δέκα, εκατό, και, από - ας αρκεστούμε όμως, λέω, σ' αυτές τις λέξεις.

Ο εκπρόσωπος Τύπου της καγκελαρίας υπερθεμάτισε την ελληνική «πρόταση», εκθειάζοντας τη σταθερή στάση της ελληνικής κυβέρνησης για τη διαμόρφωση κοινής θέσης των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

- Από τους χρόνους του ρήματος άλλοι σχηματίζονται με μία μόνο λέξη και λέγονται μονολεκτικοί και άλλοι με δύο ή τρεις λέξεις και λέγονται περιφραστικοί.

Ο κατάλογός μας θα μπορούσε, στην πραγματικότητα, να πάρει πολύ μεγάλη έκταση.

Η ανακοίνωση της καγκελαρίας προκάλεσε έκπληξη στην Αθήνα δεδομένου ότι, όπως προαναφέρθηκε, δεν είχε υποβληθεί καμία πρόταση και, όπως δηλώθηκε από έγκυρη κυβερνητική πηγή, κάτι τέτοιο δεν θα ήταν δυνατόν δεδομένου ότι δεν είχαν προηγηθεί διαβουλεύσεις.

- Όλοι οι χρόνοι στην υποτακτική και προστακτική στις κύριες προτάσεις αναφέρονται στο μέλλον, δηλ. σε ενέργειες που θα γίνουν.

Δύο τουλάχιστον ερωτήματα θα το έβρισκα πολύ φυσικό να έχουν, ύστερα από όλα αυτά, γεννηθεί μέσα σας.

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η ελληνική προεδρία στην Ε.Ε. βολιδοσκοπεί αυτήν την ώρα μέσω της διπλωματικής οδού τις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών προκειμένου να διαπιστώσει αν υπάρχει έδαφος για τη σύγκλιση μιας έκτακτης Συνόδου Κορυφής περί τα μέσα Φεβρουαρίου.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ Οι χρόνοι - Παροντικοί - Παρελθοντικοί - Μελλοντικοί Μη συνοπτικοί - ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ χαρίζω - ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ χάριζα - ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα χαρίζω Συνοπτικοί - - ΑΟΡΙΣΤΟΣ χάρισα - ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα χαρίσω Συντελεσμένοι - ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ έχω χαρίσει - ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ είχα χαρίσει - ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα έχω χαρίσει Ερώτημα πρώτο:

Οι διαβουλεύσεις αυτές βρίσκονται σε εξέλιξη και δεν έχουν αποδώσει επί του παρόντος ορατά αποτελέσματα.

"Πότε θα πρέπει να άρχισε η διάσπαση του αρχικού ινδοευρωπαϊκού λαού σε μικρότερα τμήματα, που το καθένα τους πήρε το δικό του δρόμο, ώσπου να εγκατασταθεί στη χώρα όπου το βρίσκουμε εγκαταστημένο αργότερα;

Έγινε γνωστό πάντως ότι ο κ. Σημίτης θα αναφερθεί στο θέμα αυτό σήμερα, μετά το τέλος της συνεργασίας που θα έχει με τον υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Παπανδρέου.

Και πάλι:

Ο κ. Σημίτης φέρεται να πιστεύει ότι και αυτή την ύστατη ώρα, ακόμη και μετά τη διασπαστική κίνηση των 8 ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, μπορεί να υπάρξουν οι προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση μιας κοινής στάσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι του πολέμου στο Ιράκ.

Πότε έφτασε στη χώρα που έμελλε να ονομασθεί Ελλάς το ινδοευρωπαϊκό τμήμα στο οποίο έχουν την αρχή τους οι κατοπινοί Έλληνες;".

Για τον λόγο αυτό δόθηκε εντολή χθες στον κυβερνητικό εκπρόσωπο Χρήστο Πρωτόπαπα να ρίξει τους τόνους σε σχέση με την υπονόμευση της ενότητας της Ε.Ε. από τις 8 κυβερνήσεις οι οποίες, ως γνωστόν, ετάχθησαν υπέρ της επέμβασης των ΗΠΑ στο Ιράκ.

Ερώτημα δεύτερο:

Ο υπουργός Εξωτερικών κ. Γιώργος Παπανδρέου επανέλαβε για άλλη μία φορά ότι η ελληνική προεδρία θα συνεχίσει τις προσπάθειες για κοινή στάση των ευρωπαϊκών χωρών.

"Όταν έφτασε στη χώρα που επρόκειτο να ονομασθεί Ελλάς το τμήμα του αρχικού ινδοευρωπαϊκού λαού από το οποίο προήλθαν οι Έλληνες, όλοι αυτοί οι άνθρωποι μιλούσαν ενιαία γλώσσα;

Πρόσθεσε ότι στο θέμα αυτό θα έχει στενή συνεργασία και με την Τουρκία.

Με άλλα λόγια: Πότε άρχισε και πότε ολοκληρώθηκε η διάσπαση της ελληνικής γλώσσας σε διαλέκτους;".

Ας δώσουμε τις πιο σύντομες δυνατές απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά. Στο πρώτο: "Η διάσπαση πρέπει να άρχισε μέσα στην Πέμπτη χιλιετία π.Χ. και το τμήμα από το οποίο επρόκειτο να διαμορφωθεί ο ελληνικός λαός πρέπει να χρειάστηκε γύρω στις δυόμισι χιλιάδες χρόνια ώσπου να φτάσει από την αρχική κοιτίδα στο χώρο της νοτιανατολικής Ευρώπης που επρόκειτο να πάρει το όνομα Ελλάς". Λογική συνέπεια της απάντησης αυτής: Τα πρώτα ελληνικά φύλα πρέπει να έφτασαν στην Ελλάδα γύρω στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. Όσο για το δεύτερο ερώτημα, η απάντηση σ' αυτό πρέπει, φαίνεται, να πάρει τη μορφή: "Οι πρώτες διαλεκτικές διαφοροποιήσεις στην ελληνική γλώσσα πρέπει να είχαν αρχίσει πριν από την κάθοδο των ελληνικών φύλων στην Ελλάδα. Η διαμόρφωση όμως των διαλέκτων πρέπει να ολοκληρώθηκε ύστερα από την κάθοδό τους".

Η συνέχεια το απαιτεί, την άλλη Κυριακή ο λόγος μας να είναι γι' αυτές τις διαλέκτους. Σήμερα όμως ας προφτάσουμε να δώσουμε τον ορισμό της "διαλέκτου" κι ας κάνουμε τη διάκριση "διαλέκτου" και "ιδιώματος". Μιλούμε λοιπόν για "διαλέκτους" όταν ο λόγος μας είναι για τοπικά περιορισμένες γλωσσικές μορφές που παρουσιάζουν πολλές και σημαντικές φωνητικές, μορφολογικές, συντακτικές και λεξιλογικές ιδιομορφίες ενσχέσει με την κοινή γλώσσα που χρησιμοποιούν όλοι οι άνθρωποι που συναποτελούν ένα έθνος (φέρτε, π.χ., στο μυαλό σας - μέσα στα σημερινά μας δεδομένα - τη γλώσσα των Ποντίων και θα καταλάβετε αμέσως το περιεχόμενο του όρου "διάλεκτος"). Αν όμως οι ιδιομορφίες αυτές δεν είναι ούτε τόσο πολλές ούτε τόσο σημαντικές, τότε πια μιλάμε για "ιδιώματα" (π.χ. "το ιδίωμα της Θάσου").

Για τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους θα είναι λοιπόν ο λόγος μας την άλλη Κυριακή.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΥΠΟΥΡΛΗΣ Ομότιμος καθηγητής του Α.Π.Θ.