Θέματα της Γλώσσας μας

ΣΕΡΒΙΑ

Ακούω και μιλώ

Ποια άραγε υπήρξε η στάση των λογίων απέναντι στην "Κοινή", τη νέα, απλούστερη γλωσσική μορφή που έκανε την εμφάνισή της στα χρόνια από την ίδρυση της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ύστερα;

7 χρόνια φυλακή για τον πρώην αρχηγό της μυστικής αστυνομίας

1. Στο κείμενο 3 προσέξτε πώς προαναγγέλλεται στην αρχή της πρώτης παραγράφου ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου. Αυτό ήταν το ερώτημα που θέσαμε στο τέλος του σημειώματός μας της προηγούμενης Κυριακής.

Ράντομιρ Μάρκοβιτς. Δικαστήριο του Βελιγραδίου τον καταδίκασε χθες

2. Στη συνέχεια υπογραμμίστε τα (ιστορικά) στοιχεία-παραδείγματα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να αναπτύξει την αρχική θέση του (στη θεματική πρόταση). Πρέπει λοιπόν να το πούμε αμέσως από την αρχή: η στάση των ανθρώπων αυτών υπήρξε απόλυτα σχεδόν αρνητική. Σε επταετή φυλάκιση καταδίκασε χθες δικαστήριο του Βελιγραδίου τον πρώην αρχηγό της σερβικής μυστικής αστυνομίας, Ράντομιρ Μάρκοβιτς, για την εμπλοκή του στη δολοφονία τεσσάρων αξιωματούχων της αντιπολίτευσης τον Οκτώβριο του 1999.

3. Η επόμενη παράγραφος συνεχίζει με το ίδιο περιεχόμενο ή παρουσιάζει κάτι διαφορετικό;

Με την ψυχή τους μαγεμένη από τα αριστουργήματα των κλασικών ιδίως χρόνων εύκολα μπορούσαν να κάνουν το λάθος να πιστέψουν πως η λογοτεχνική φτώχεια των δικών τους χρόνων ήταν αποτέλεσμα της απομάκρυνσης από το εκφραστικό όργανο που χρησιμοποίησαν οι παλιοί εκείνοι συγγραφείς και που ήταν, όπως είδαμε, η αττική διάλεκτος.

Ένα μεγάλο φορτηγό είχε πέσει τότε εσκεμμένα, νοτίως του Βελιγραδίου, πάνω σε φάλαγγα αυτοκινήτων που μετέφερε τον Βουκ Ντράσκοβιτς, ηγετική φυσιογνωμία της αντιπολίτευσης, στον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. - Τι είδους στοιχεία-παραδείγματα χρησιμοποιούνται εδώ;

Άρχισαν λοιπόν να κηρύσσουν πως η μόνη οδός για τη δημιουργία νέων λαμπρών λογοτεχνημάτων, εφάμιλλων με εκείνα τα παλιά, ήταν αυτή που οδηγούσε κατευθείαν πίσω στην αττική διάλεκτο.

Ο Ντράσκοβιτς σώθηκε, αλλά τέσσερις συνεργάτες του έχασαν τη ζωή τους. - Από την Ιστορία ή από τη σημερινή ζωή;

Μόνο που η παλιά εκείνη αττική διάλεκτος είχε πια οριστικά εκλείψει και η μόνη δυνατότητα που έμενε ήταν πλέον η μίμησή της.

Ο Ντράσκοβιτς κατηγόρησε από την αρχή τις μυστικές υπηρεσίας για το σκηνοθετημένο δυστύχημα, όπως και για μία ακόμη απόπειρα εναντίον της ζωής του, τον Ιούνιο του 2000 στο Μαυροβούνιο.

Γι' αυτό και το γλωσσικό αυτό κήρυγμα ονομάστηκε "αττικισμός", μίμηση δηλαδή της αττικής διαλέκτου.

Και χθες ο Μάρκοβιτς, ο οποίος ήταν αρχηγός της Υπηρεσίας Κρατικής Ασφαλείας της Σερβίας από το 1998 έως το 2001, κατά τα τελευταία δηλαδή χρόνια της κυριαρχίας του Μιλόσεβιτς, κρίθηκε ένοχος για προσπάθεια συγκάλυψης του εγκλήματος.

Άρχισαν λοιπόν οι λόγιοι αυτοί άνθρωποι μια προσπάθεια καθαρισμού της γλώσσας της εποχής τους από τα ανάττικα στοιχεία της.

Παράλληλα, δύο άτομα που είχαν προσληφθεί από την εν λόγω Υπηρεσία για να διαπράξουν το έγκλημα καταδικάστηκαν σε 15 χρόνια φυλάκισης έκαστος.

"Να μη λες", υποδείκνυαν, "την τάδε λέξη" (κι εμείς μαθαίνουμε έτσι τις καινούργιες λέξεις που είχαν κάνει την εμφάνισή τους στα χρόνια τους), "αλλά την τάδε, γιατί αυτήν χρησιμοποιούσαν οι παλιοί Αθηναίοι".

Αρχικά, ωστόσο, ο Μάρκοβιτς, κατά τη διάρκεια της θητείας του οποίου χιλιάδες άτομα πέθαναν ή εξαφανίστηκαν στο Κόσοβο και δεκάδες ανεξιχνίαστες δολοφονίες υψηλών προσώπων συνέβησαν στη Σερβία, είχε κατηγορηθεί για δολοφονία και απόπειρα δολοφονίας.

Σωστό λοιπόν το παλιό και - ασυζητητί - λάθος το καινούργιο!

Και στο τέλος της διαδικασίας, ο εισαγγελέας του δικαστηρίου είχε προτείνει να του επιβληθεί ποινή φυλάκισης σαράντα ετών.

Η διδασκαλία αυτή έγινε ιδιαίτερα έντονη στον 1ο και στον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν η "Κοινή" υιοθετήθηκε - πανέξυπνα! - από τη νέα θρησκεία, τον Χριστιανισμό.

Γι' αυτό και η ποινή επταετούς φυλάκισης που του επεβλήθη τελικά για "προσπάθεια συγκάλυψης των δολοφονιών" προκάλεσε τη μήνι των συγγενών των θυμάτων.

Αρχαιότητα λοιπόν = ειδωλολατρεία και Χριστιανισμός έχουν τώρα να παλέψουν και σ' ένα καινούργιο πεδίο, το γλωσσικό.

Τα επεισόδια που προκλήθηκαν, μάλιστα, δεν επέτρεψαν στον δικαστή να αιτιολογήσει την ποινή.

Μόνο που η υιοθέτηση αυτή δεν βάστηξε πολύ: ήδη οι τρεις μεγάλοι Ιεράρχες Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός και Ιωάννης ο Χρυσόστομος (4ος αι. μ.Χ.), που σπούδασαν σε μεγάλες αττικιστικές ρητορικές σχολές, έφεραν στο τυπικό της Εκκλησίας (και στο κήρυγμα!) τα γλωσσικά σχήματα των αττικιστών, κάτι που έγινε πια από τότε παράδοση στο σώμα της Εκκλησίας.

"Σήμερα, στο δικαστήριο αυτό, αυτοί που δολοφονήθηκαν… δολοφονήθηκαν και πάλι", δήλωσε ο Ντράσκοβιτς.

Έτσι όμως το σώμα της γλώσσας μας διχάστηκε, με σοβαρότατες, όπως θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε σε επόμενο σημείωμά μας συνέπειες.

"Η ποινή αυτή είναι επαίσχυντη", δήλωσε ο δικηγόρος των συγγενών των θυμάτων. Δύο όμως πράγματα πρέπει απαραιτήτως να τα προσθέσουμε στο σημερινό μας σημείωμα: α) ότι και βέβαια υπήρξαν και αντίπαλοι των αττικιστών (οι "αντιαττικιστές"), όμως αυτούς δεν τους διέκρινε το ίδιος πάθος που διέκρινε εκείνους( β) ότι η μεγάλη μάζα του λαού ούτε που πήρε βέβαια είδηση για όλες αυτές τις γλωσσικές διαμάχες: στο στόμα του λαού η γλώσσα εξελισσόταν αβίαστα και φυσιολογικά. Και οι δύο πλευρές θα ασκήσουν, όπως έγινε γνωστό, έφεση. Αν λάβουμε λοιπόν υπόψη μας ότι οι αττικιστές υποδείκνυαν κυρίως τι θα έπρεπε να γράφεται, εύκολα πια κατανοούμε ένα γεγονός που έμελλε να έχει σοβαρότατες συνέπειες στην ιστορία της γλώσσας μας: τη φανερή πια διάκριση ομιλούμενης και γραφόμενης γλώσσας.

Ύστερα από όλα αυτά λέω να κλείσουμε το σημερινό μας σημείωμα με μια φράση που τη συνήθιζε για την περίσταση ένας παλιός μας δάσκαλος: "Η ομιλούμενη γλώσσα θα μπορούσε να παρομοιασθεί με ένα ποτάμι νερού, που αναβλύζει από φυσικές πηγές και τρέχει ασταμάτητα μέσα στην κοίτη του, ενώ η γραφόμενη με την παγωμένη επιφάνεια ενός ποταμού, που με την ακινησία της εξαπατά τη θέα, αλλά δεν μπορεί να εμποδίσει την από κάτω της ροή του ρεύματος".

Δημήτρης Λυπουρλής Ομότιμος Α.Π.Θ.