Ας πούμε τώρα ποιους αγαπούν οι άνθρωποι και θέλουν να τους έχουν φίλους τους και ποιους μισούν, καθώς και για ποιον λόγο ― αφού όμως πρώτα δώσουμε τον ορισμό της φιλίας και της αγάπης. Ας δεχτούμε λοιπόν ότι αγαπώ κάποιον και θέλω να τον έχω φίλο μου θα πει θέλω γι' αυτόν καθετί που το θεωρώ καλό, όχι για να κερδίσω κάτι ο ίδιος, αλλά αποκλειστικά για χάρη εκείνου· [1381a] κάνω μάλιστα και ό,τι μπορώ για να αποκτήσει αυτά τα καλά εκείνος. Φίλος είναι το πρόσωπο που αγαπά με τον τρόπο που είπαμε και αγαπιέται με τον ίδιο τρόπο: όσοι πιστεύουν ότι η σχέση τους είναι αυτού του είδους, θεωρούν ότι είναι φίλοι. Με όλα αυτά να τα έχουμε δεχτεί, καταλήγουμε πια ―υποχρεωτικά― στο ότι φίλος είναι αυτός που χαίρεται με τα καλά και λυπάται με τα δυσάρεστα που συμβαίνουν στον φίλο του (5) ― και αυτό όχι για κανέναν άλλο λόγο παρά μόνο για χάρη εκείνου. Αλήθεια, δεν υπάρχει άνθρωπος που να μη χαίρεται όταν πραγματοποιούνται όλα όσα επιθυμεί και να μη λυπάται όταν του συμβαίνουν τα αντίθετα· αυτό θα πει ότι σημάδι αυτού που επιθυμούμε είναι, κάθε φορά, οι λύπες και οι χαρές μας. Φίλοι γίνονται επίσης αυτοί που ό,τι θεωρεί καλό ο ένας, το θεωρεί καλό και ο άλλος· και ό,τι θεωρεί κακό ο ένας, το θεωρεί κακό και ο άλλος. Επίσης αυτοί που έχουν τους ίδιους φίλους και τους ίδιους εχθρούς· ο λόγος είναι ότι αναγκαστικά οι άνθρωποι αυτοί έχουν τις ίδιες επιθυμίες, (10) και φυσικά όποιος επιθυμεί για τον άλλο αυτά που επιθυμεί για τον ίδιο τον εαυτό του, δεν μπορεί παρά να είναι φίλος αυτού του ανθρώπου. Αγαπούν επίσης οι άνθρωποι και κάνουν φίλους τους αυτούς από τους οποίους έχουν ευεργετηθεί, ή οι ίδιοι ή αυτοί για τους οποίους οι ίδιοι ενδιαφέρονται, και αν το καλό που τους έγινε ήταν μεγάλο, ή έγινε με προθυμία, ή κάτω από ορισμένες συνθήκες, και πάντως αποκλειστικά για χάρη τους ― και αυτούς όμως για τους οποίους πιστεύουν πως έχουν τη θέληση να τους ευεργετήσουν. Φίλους τους κάνουν επίσης οι άνθρωποι τους φίλους των φίλων τους, καθώς και αυτούς που αγαπούν όσους αγαπούν και οι ίδιοι· (15) επίσης όσους έχουν κερδίσει την αγάπη εκείνων που έχουν κερδίσει τη δική τους αγάπη. Με τον ίδιο τρόπο: φίλους τους κάνουν αυτούς που έχουν γίνει μισητοί σ' αυτούς στους οποίους έγιναν μισητοί και οι ίδιοι, αυτούς που μισούν όσους μισούν και οι ίδιοι, τέλος αυτούς που μισούνται από αυτούς που μισούν οι ίδιοι: είναι φανερό ότι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι άνθρωποι αυτοί πιστεύουν ότι καλά είναι τα ίδια ακριβώς που θεωρούν καλά και οι ίδιοι, και έτσι επιθυμούν αυτά που είναι καλά για τους ίδιους· αυτό δεν ήταν το κύριο γνώρισμα του φίλου; Αγαπούν επίσης οι άνθρωποι και κάνουν φίλους τους αυτούς που έχουν τη θέληση και τη δύναμη να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους άλλους, είτε σε χρήμα είτε για να τους σώσουν· (20) αυτός είναι ο λόγος που τιμούν τους γενναιόδωρους, τους ανδρείους και τους δίκαιους (δίκαιους θεωρούν οι άνθρωποι αυτούς που δεν ζουν σε βάρος άλλων· τέτοιοι είναι όσοι κερδίζουν τη ζωή τους από τη δουλειά τους· αυτή είναι, κατά κύριο λόγο, η περίπτωση των γεωργών και, από όλους τους άλλους, η περίπτωση αυτών που ασκούν χειρωνακτικά επαγγέλματα). Αυτούς, επίσης, που μπορούν να ελέγχουν τον εαυτό τους ― γιατί αυτοί δεν μπορούν να είναι άδικοι. Για τον ίδιο λόγο και αυτούς που δεν ανακατεύονται στις ξένες υποθέσεις. (25) Αγαπούμε επίσης και κάνουμε φίλους μας αυτούς με τους οποίους επιθυμούμε να γίνουμε φίλοι (αν δείχνουν καθαρά ότι το επιθυμούν και αυτοί)· τέτοιοι είναι οι ενάρετοι άνθρωποι και αυτοί που έχουνκαλό όνομα ― είτε ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους, είτε ανάμεσα στους πιο διαλεχτούς, είτε ανάμεσα σε αυτούς που θαυμάζουμε, είτε ανάμεσα σε αυτούς που μας θαυμάζουν. Επίσης αυτούς που είναι μια ευχαρίστηση να περνάς παρέα τη μέρα σου μαζί τους· (30) τέτοιοι είναι οι βολικοί άνθρωποι, αυτοί που δεν ζητούν να ελέγχουν τα σφάλματα των άλλων, αυτοί που δεν τα βάζουν με όλους και δεν τσακώνονται με όλους (όσοι τα κάνουν όλα αυτά είναι άνθρωποι εριστικοί, και οι εριστικοί άνθρωποι φαίνεται να έχουν επιθυμίες αντίθετες με τις δικές μας)· τέτοιοι είναι επίσης οι άνθρωποι που ξέρουν να πειράζουν, αλλά και να δέχονται το πείραγμα: και των δύο αυτών κατηγοριών τα άτομα στοχεύουν στο ίδιο πράγμα, αφού έχουν τη δύναμη και να δέχονται το πείραγμα και να πειράζουν τους άλλους με χάρη. (35) Αγαπούμε επίσης και κάνουμε φίλους μας αυτούς που επαινούν τις καλές μας ιδιότητες, ιδίως εκείνες που φοβούμαστε πως δεν τις έχουμε. [1381b] Όπως και αυτούς που έχουν καθαρή εξωτερική εμφάνιση, καθαρά ρούχα, καθαρό γενικά τρόπο ζωής. Αυτούς, επίσης, που δεν σπεύδουν να κάνουν τα σφάλματά μας ή τις ευεργεσίες που μας έχουν κάνει αφορμή για να μας ψέξουν: και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για ανθρώπους που τους αρέσει να ελέγχουν και να επικρίνουν τους άλλους. Αγαπούν, επίσης, οι άνθρωποι και κάνουν φίλους τους αυτούς που δεν μνησικακούν και δεν φυλάγουν μέσα τους παράπονα για το κακό που τους έχει γίνει, (5) αλλά έχουν εύκολη τη συμφιλίωση: όπως τους βλέπουν να συμπεριφέρονται στους άλλους, ίδιοι, λένε, θα είναι και σ' αυτούς. Επίσης αυτούς που δεν κακολογούν ούτε καταγράφουν τις ελλείψεις ―των αλλωνών ή των φίλων τους― αλλά μόνο τα καλά τους: έτσι κάνουν οι καλοί άνθρωποι. Επίσης αυτούς που δεν αντιμιλούν στον θυμωμένο ή στον σοβαρά απασχολημένο με κάτι: (10) όσοι δεν συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο είναι άνθρωποι εριστικοί. Επίσης αυτούς που τους δείχνουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αισθήματα σεβασμού και ευλάβειας· που τους θαυμάζουν, λ.χ., ή τους θεωρούν καλούς ανθρώπους και ευχαριστιούνται μαζί τους και μάλιστα όταν τους δείχνουν τέτοια αισθήματα για πράγματα για τα οποία οι ίδιοι επιθυμούν να τους θαυμάζουν οι άλλοι ή να τους θεωρούν καλούς ή ευχάριστους ανθρώπους. (15) Κάνουν επίσης φίλους τους αυτούς που τους μοιάζουν και έχουν τις ίδιες με αυτούς ασχολίες ― φτάνει να μη γίνονται ενοχλητικοί στους ίδιους και να μη κερδίζουν με τον ίδιο τρόπο τη ζωή τους γιατί τότε γίνεται αυτό που λέμε «ο κανατάς μισεί τον κανατά». Επίσης αυτούς με τους οποίους έχουν τις ίδιες επιθυμίες ― με τον όρο, βέβαια, ότι μπορούν να τις ικανοποιήσουν και οι δύο· αλλιώς θα συμβεί ό,τι και στην προηγούμενη περίπτωση. Επίσης αυτούς με τους οποίους έχουν τέτοιου είδους σχέσεις, ώστε να μη ντρέπονται να κάνουν μπροστά τους πράγματα που δεν συνάδουν με το καλό όνομα (20) ― με τον όρο, φυσικά, ότι η διαγωγή αυτή δεν οφείλεται σε περιφρόνηση. Επίσης αυτούς μπροστά στους οποίους ντρέπονται να κάνουν πράγματα που είναι πράγματι κακά. Αυτούς επίσης με τους οποίους έχουν τη φιλοδοξία να αναμετριούνται, ή αυτούς των οποίων θέλουν να προκαλούν τη ζηλοτυπία, όχι όμως τον φθόνο: όλους αυτούς ή τους αγαπούν ή θέλουν να τους έχουν φίλους τους. Επίσης αυτούς που οι ίδιοι είναι πρόθυμοι να τους βοηθήσουν να πετύχουν κάτι καλό ― φτάνει να μη προκύψουν για τους ίδιους κακά μεγαλύτερα από το καλό που θα κερδίσουν εκείνοι. Επίσης αυτούς που όποιον αγαπούν, (25) τον αγαπούν το ίδιο παρόντα ή απόντα· να γιατί όλοι αγαπούν και θέλουν φίλους τους αυτούς που δείχνουν τέτοιου είδους αισθήματα απέναντι σε πρόσωπα που έχουν πια πεθάνει. Γενικά αυτούς που αγαπούν πάρα πολύ τους φίλους τους και δεν τους εγκαταλείπουν στις δύσκολες στιγμές τους· ο λόγος είναι ότι από όλους τους καλούς οι άνθρωποι αγαπούν πολύ περισσότερο αυτούς που είναι καλοί φίλοι. Επίσης αυτούς που δεν υποκρίνονται μπροστά τους· τέτοιοι είναι οι άνθρωποι που δεν διστάζουν να τους μιλούν και για τα ελαττώματά τους· (30) το είπαμε πιο πριν: μπροστά στους φίλους μας δεν ντρεπόμαστε να κάνουμε πράγματα που δεν συνάδουν με το καλό όνομα· αν λοιπόν αυτός που ντρέπεται δεν είναι φίλος, θα πρέπει λογικά να είναι φίλος αυτός που δεν ντρέπεται. Επίσης αυτούς που δεν μας προκαλούν κανέναν φόβο, αλλ', ίσα ίσα, ένα αίσθημα ασφάλειας· ποιος, αλήθεια, αγαπάει και θέλει για φίλο του έναν άνθρωπο που του προκαλεί φόβο;

Είδη φιλίας: η φιλία των συντρόφων, η φιλία των μελών μιας οικογένειας, η φιλία των συγγενών, και άλλα παρόμοια.

(35) Τη φιλία τη γεννάει το να κάνει κανείς μια χάρη, το να την κάνει δίχως να του τη ζητήσουν, και αφού την κάνει να μη την κοινολογήσει· γιατί τότε φαίνεται ότι έγινε για τον φίλο και όχι για κάποιον άλλο λόγο.

[1382a] Όσο για την έχθρα και το μίσος, είναι φανερό ότι μπορούμε να τα αναλύσουμε ως αντίθετα προς όσα είπαμε. Την έχθρα τη γεννούν η οργή, η κακεντρεχής εναντίωση στη θέλησή μας, η διαβολή. Η οργή γεννιέται από πράγματα που στρέφονται προσωπικά εναντίον μας, ενώ μίσος υπάρχει και όταν τα πράγματα δεν στρέφονται προσωπικά εναντίον μας: μόλις σχηματίσουμε τη γνώμη πως ένας άνθρωπος έχει τον τάδε χαρακτήρα, (5) τον μισούμε. Έπειτα η οργή στρέφεται εναντίον συγκεκριμένων προσώπων, του τάδε ή του τάδε, π.χ. εναντίον του Καλλία ή εναντίον του Σωκράτη, ενώ το μίσος το αισθανόμαστε και για κατηγορίες ανθρώπων: όλοι μας μισούμε τους κλέφτες ή τους συκοφάντες. Την οργή τη θεραπεύει ο χρόνος, ενώ το μίσος δεν έχει γιατρειά. Η οργή επιθυμεί να προξενήσει προσωρινή στενοχώρια, ενώ το μίσος μόνιμη βλάβη: ο θυμωμένος θέλει να γίνει αντιληπτός από τον άλλον, ενώ αυτός που μισεί δεν δίνει καμιά σημασία σ' αυτό. (10) Τα οδυνηρά πράγματα γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις, ενώ τα μέγιστα κακά (η αδικία, ας πούμε, ή η παραφροσύνη) ελάχιστα γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις· πραγματικά, η παρουσία της κακίας δεν προκαλεί καμία λύπη. Η οργή συνοδεύεται από λύπη, το μίσος όχι: όλοι το ξέρουμε πως ο θυμωμένος είναι στενοχωρημένος, ενώ δεν είναι εκείνος που μισεί. Εκτός αυτού, ο θυμωμένος μπορεί κάποτε, ύστερα από πολλά, να νιώσει συμπόνια γι' αυτόν με τον οποίο ήταν θυμωμένος· ο άλλος σε καμιά περίπτωση· (15) ο θυμωμένος ένα μόνο θέλει: να υποφέρει με τη σειρά του και αυτός με τον οποίο ο ίδιος είναι θυμωμένος, ενώ αυτός που μισεί επιθυμεί να πάψει να υπάρχει ο άλλος.

Είναι λοιπόν ―από αυτά που είπαμε― φανερό ότι είναι δυνατό από τη μια να αποδείξει ο ρήτορας ότι τα τάδε άτομα είναι πράγματι εχθροί μεταξύ τους ή φίλοι, και αν δεν είναι, να τους παρουσιάσει ως εχθρούς ή φίλους, και αν οι ίδιοι ισχυρίζονται πως είναι, να ανατρέψει τους ισχυρισμούς τους, και από την άλλη, σ' αυτούς που από θυμό ή έχθρα παίρνουν αντίπαλη θέση, να αναγάγει την αντίπαλη θέση τους σε όποιον από τους δύο λόγους προτιμήσει.

Και τώρα ας εξετάσουμε ποιους αγαπούν και ποιους μισούν οι άνθρωποι και ποια είναι η αιτία των αισθημάτων αυτών, αφού πρώτα πρώτα δώσουμε τον ορισμό της αγάπης. Ας δεχθούμε πως αγάπη είναι το να θέλουμε ν' αποκτήσει ένας άλλος ό,τι καλό επιθυμεί κι αυτό προς χάρη αυτού του ίδιου κι όχι επειδή αποβλέπουμε σε δικό μας συμφέρον, και να του προξενήσουμε εμείς οι ίδιοι όσα καλά απ' αυτά μπορούμε. [1381a] Φίλος είναι όποιος αγαπά και ανταγαπάται. Και πιστεύουν πως είναι φίλοι όσοι νομίζουν πως έχουν τα ίδια αισθήματα ο ένας προς τον άλλον. Αν όμως έτσι είναι τα πράγματα, τότε, αναγκαστικά, φίλος είναι κείνος που ευχαριστιέται για κάθε καλό και πονεί για κάθε λυπηρό πράγμα που συμβαίνει στο φίλο του, (5) όχι για κανέναν άλλο λόγο, παρά μόνο για χάρη του φίλου του. Επειδή, αλήθεια, όλοι χαίρονται όταν πραγματοποιούνται οι επιθυμίες τους και λυπούνται, όταν συμβαίνει το αντίθετο. Λοιπόν η χαρά μας ή η λύπη μας δείχνουν τι κάθε φορά επιθυμούμε. Φιλία υπάρχει ακόμα ανάμεσα σε κείνους που έχουν κοινά αγαθά και κοινές συμφορές, όπως και ανάμεσα σε κείνους που έχουν τους ίδιους φίλους και τους ίδιους εχθρούς. Επειδή υποχρεωτικά έχουν τις ίδιες επιθυμίες απέναντι στους κοινούς φίλους ή εχθρούς των (10) και λοιπόν οι επιθυμίες τους συμπίπτουν και φαίνονται φίλοι αναμεταξύ τους.

Αγαπούμε ακόμα εκείνους που έχουν κάνει καλό είτε σε μας τους ίδιους είτε στα πρόσωπα για τα οποία ενδιαφερόμαστε, είτε αν το καλό που μας έκαναν είναι μεγάλο, είτε αν το έκαναν με προθυμία ή αν το έκαναν κάτω από ορισμένες ειδικές συνθήκες και για το χατήρι μας, καθώς και κείνους που πιστεύουμε ότι έχουν πρόθεση να μας κάνουν καλό. Ακόμα αγαπούμε τους φίλους των φίλων μας και κείνους που αγαπούνε τα πρόσωπα που και μεις αγαπούμε, (15) όπως και κείνους που τα πρόσωπα που αγαπούμε αγαπούνε. Επίσης, και κείνους που έχουν τους ίδιους εχθρούς με μας και που μισούν εκείνους που και μεις οι ίδιοι μισούμε, καθώς και κείνους που μισούνται από τα πρόσωπα που μισούμε. Αλήθεια, όλ' αυτά τα πρόσωπα φαίνονται να 'χουν τις ίδιες επιθυμίες που έχουμε και μεις. Επιθυμούμε, λοιπόν, εκείνο που νομίζουμε πως μας είναι καλό. Αλλά, όπως είπαμε πιο πάνω, αυτό είναι το χαρακτηριστικό του φίλου. Αγαπούμε επίσης εκείνους που έχουν διάθεση να προσφέρουν υπηρεσίες, (20) είτε σε χρήμα είτε για τη σωτηρία προσώπου. Γι' αυτό οι γενναιόδωροι, οι ανδρείοι, καθώς και οι δίκαιοι χαίρουν εκτίμησης. Και θεωρούμε δίκαιους εκείνους που δεν ζούνε σε βάρος άλλου. Κι αυτοί είναι όσοι ζουν από την εργασία τους και ιδίως όσοι ζουν από την καλλιέργεια της γης κι από τους άλλους, όσους έχουν χειρωνακτικό επάγγελμα. Επίσης και οι εγκρατείς, επειδή δεν είναι άδικοι. Και για τον ίδιο λόγο εκείνοι που δεν είναι φιλόδικοι. (25) Εκτιμούμε επίσης εκείνους που θα θέλαμε να γίνουμε μαζί τους φίλοι, αν κι αυτοί δείχνουν την ίδια διάθεση και θέλουμε να κάνουμε φίλους τους ευάρεστους ανθρώπους, ή εκείνους που εκτιμώνται είτε γενικά από όλους, είτε από τους διαλεχτούς, είτε από κείνους που θαυμάζουμε ή, τέλος, από κείνους που μας θαυμάζουν. Κι ακόμα, εκείνους που μας είναι ευχάριστοι να συναναστρεφόμεθα και να τους έχουμε παρέα. (30) Ανάμεσα σε αυτούς είναι οι εύκολοι άνθρωποι που δεν ζητούν να μας βρούνε κουσούρια και δεν τους αρέσουν οι καυγάδες και οι ζωηρές συζητήσεις ―αλλιώτικα θα είχαν μαχητικό χαρακτήρα― κι αυτοί που ασκούν πολεμική φαίνεται να επιθυμούν τα αντίθετα από όσα εμείς επιθυμούμε. Θέλουμε επίσης να κάνουμε φίλους εκείνους που ξέρουν να πειράζουν, αλλά και δέχονται τα πειράγματα. Επειδή τότε και τα δυο μέρη πλησιάζονται με τον ίδιο σκοπό, δηλ. είναι σε θέση να υποστούν ένα πείραγμα και, (35) τον ίδιο καιρό, πειράζουν κι αυτοί με ευστοχία.

Αγαπούμε ακόμα εκείνους που μας επαινούν για τα προτερήματά μας και ξεχωριστά για τα προτερήματα εκείνα που φοβόμαστε πως δεν τα 'χουμε, [1381b] καθώς και κείνους που έχουν καθαρά το πρόσωπο και τα ρούχα και όλη τους την εμφάνιση. Επίσης και κείνους που δεν μας χτυπούν κατάμουτρα τα κουσούρια μας ή τις ευεργεσίες που μας έκαναν. Επειδή και τα δυο αυτά είναι πράγματα που ενοχλούν. Επίσης εκείνους που δεν είναι μνησίκακοι, που δεν κρατούν μέσα τους το κακό που τους έχει γίνει, (5) αλλά συμφιλιώνονται εύκολα. Επειδή, βλέποντας πως έτσι συμπεριφέρονται προς τους άλλους, πιστεύουμε πως και σε μας θα δείξουν την ίδια διαγωγή. Κι ακόμα, εκείνους που δεν κακολογούν, ούτε θέλουν να ξέρουν τα κουσούρια ούτε των άλλων ούτε τα δικά μας, αλλά προσέχουν μόνο τα προτερήματα. Επειδή έτσι φέρονται οι καλοί άνθρωποι. Επίσης και κείνους που δεν μας αντιμιλούν, όταν είμαστε θυμωμένοι ή όταν σοβαρολογούμε, (10) γιατί αν αντιλέγουν, δείχνουν εριστικό χαρακτήρα. Αγαπούμε επίσης εκείνους που κατά τον ένα ή κατά τον άλλον τρόπο απασχολούνται με μας, δηλ. μας θαυμάζουν ή είναι πρόθυμοι απέναντί μας, ή δείχνουν ευχαρίστηση όταν συναναστρέφονται μαζί μας και μάλιστα όταν προβαίνουν σ' αυτές τις εκδηλώσεις για κείνες ιδίως τις ιδιότητές μας που επιθυμούμε να προκαλούν το θαυμασμό, την προθυμία ή την ευχαρίστηση των άλλων. (15) Αγαπούμε ακόμα και τέτοιους που μας μοιάζουν και επιδίδονται στο ίδιο επιτήδευμα με μας, εκτός βέβαια αν μας ενοχλούν και βλάπτουν τα οικονομικά μας συμφέροντα. Επειδή τότε ισχύει ο στίχος του Ησίοδου που λέει πως ο κεραμιδάς δεν χωνεύει τον κεραμιδά. Ακόμα και κείνους που έχουν τις ίδιες επιθυμίες με μας, αν βέβαια είναι δυνατόν να τις ικανοποιήσουμε και οι δυο χωρίς να παρενοχλεί ο ένας τον άλλον, διαφορετικά θα συμβεί αυτό που είπαμε πιο πάνω (για τους κεραμιδάδες). Ακόμη εκείνους με τους οποίους έχουμε τέτοιες σχέσεις ώστε, χωρίς να τους περιφρονούμε, δεν ντρεπόμαστε για τη γνώμη που έχουν εναντίον μας, (20) καθώς και κείνους που ντρεπόμαστε, επειδή πραγματικά υπάρχει κάτι σε βάρος μας. Επίσης εκείνους που φιλοτιμούμε θα να τους φτάσουμε, ή θέλουμε να μας ζηλεύουν χωρίς να μας φθονούν. Όλους αυτούς ή τους έχουμε, ή θέλουμε να τους κάνουμε φίλους. Το ίδιο συμβαίνει και με κείνους με τους οποίους συνεργαζόμαστε σε μια καλή πράξη, αν φυσικά δεν πρόκειται να προκύψουν σε βάρος μας μεγαλύτερα κακά. (25) Ακόμα και κείνους που δείχνουν ότι όποιον αγαπούν, τον αγαπούν εξίσου είτε είναι μπροστά είτε λείπει. Και να γιατί όλοι αγαπούν εξαιρετικά εκείνους που είναι πιστοί στη μνήμη των πεθαμένων φίλων τους και γενικά όλους όσοι αγαπούν υπερβολικά τους φίλους των και δεν τους εγκαταλείπουν. Επειδή όλες οι καλές ιδιότητες από φυσικού τους προκαλούν την αγάπη, ξεχωριστά όμως το να είναι κανείς καλός φίλος. Ακόμα και κείνους που δεν είναι προσποιητοί απέναντί μας. Έτσι είναι κείνοι που μας αποκαλύπτουν ακόμα και τα κουσούρια τους. (30) Αλήθεια, έχουμε ειπεί πως μπροστά στους φίλους μας δεν ντρεπόμαστε και για όσα φαίνονται πως είναι σε βάρος μας. Αν, λοιπόν, όποιος μας ντρέπεται δεν είναι φίλος μας, όποιος δεν ντρέπεται να μας φανερώσει και τα κουσούρια του ακόμα θα είναι φυσικά φίλος μας. Το ίδιο συμβαίνει και με κείνους που δεν μας εμπνέουν φόβο αλλά θάρρος, επειδή κανένας δεν αγαπά εκείνον που φοβάται. Υπάρχουν διάφορα είδη αγάπης: η φιλία, η οικειότητα, η συγγένεια και άλλα ανάλογα.

(35) Η αγάπη προέρχεται από ευγνωμοσύνη, είτε επειδή μας έκαναν ένα καλό χωρίς να το ζητήσουμε, ή επειδή, εκείνος που μας έκανε καλό, δεν το διαλάλησε. Επειδή τότε αποδείχνεται πως ενήργησεν έτσι για χάρη εμάς των ιδίων και όχι για κανέναν άλλο σκοπό.

[1382a] Σχετικά με την έχθρα και με το μίσος είναι φανερό πια για να τα κατανοήσουμε πρέπει να αντιστρέψουμε όσα έως τώρα έχουμε εκθέσει· και προκαλείται η έχθρα από την οργή, από την αντίδραση και από τη διαβολή. Και η οργή πάλι οφείλεται σε κάτι που μας έχει πειράξει προσωπικά, ενώ είναι δυνατόν να νιώθουμε έχθρα εναντίον κάποιου, χωρίς προσωπικές αφορμές. Αληθινά, μισούμε κάποιον επειδή πιστεύουμε ότι έχει μια ορισμένη ιδιότητα. (5) Ακόμα, η οργή στρέφεται εναντίον ορισμένων προσώπων, λ.χ. του Καλλία ή του Σωκράτη, ενώ η έχθρα μπορεί να περιλάβει ολόκληρες κατηγορίες προσώπων. Έτσι όλος ο κόσμος μισεί τους κλέφτες και τους συκοφάντες. Ο θυμός μπορεί να γιατρευτεί, η έχθρα όμως δεν παίρνει γιατρειά. Ο θυμός επιδιώκει να προξενήσει λύπη. Η έχθρα επιδιώκει να προξενήσει κακό. Ο θυμωμένος επιθυμεί να γίνει αισθητή η ενέργειά του, ενώ κείνος που εχθρεύεται δεν ενδιαφέρεται αν ο άλλος μάθει πως το κακό προέρχεται απ' αυτόν. (10) Όλα όσα προκαλούν λύπη τα αισθανόμαστε πάντοτε, ενώ τα μεγαλύτερα κακά δεν είναι πάντοτε αισθητά, όπως λ.χ. η αδικία και η αφροσύνη. Αληθινά, το να έχουμε κάποιο ελάττωμα δεν μας προξενεί καμιά λύπη. Ακόμα, η μεν οργή συνοδεύεται από λύπη, όχι όμως και η έχθρα. Αληθινά, ο θυμωμένος είναι συγχρόνως και λυπημένος, όχι όμως και κείνος που εχθρεύεται. Έτσι ο πρώτος, βλέποντας πως είναι πολλά κακά σε βάρος εκείνου που προκάλεσε το θυμό του, μπορεί και να τον λυπηθεί, όχι όμως και κείνος που εχθρεύεται. (15) Επειδή ο ένας θέλει απλώς να ανταποδώσει σε κείνον με τον οποίον θύμωσε ένα ορισμένο κακό που έπαθε απ' αυτόν∙ εκείνος που έχει έχθρα, θέλει τελείως να τον εξοντώσει.

Απ' όλ' αυτά προκύπτει φανερά ότι είναι δυνατό να αποδείξει κάποιος αν ο τάδε είναι φίλος ή εχθρός και επίσης, κι όταν δεν είναι, να παραστήσει ότι είναι και ακόμα, αν κάποιος αντιθέτως ισχυρίζεται πως ο τάδε είναι ή δεν είναι φίλος, μπορεί να ανασκευάσει τα επιχειρήματά του. Τέλος, αν υπάρχει αμφισβήτηση ποιο από τα δύο, δηλ. η οργή ή η έχθρα, υπήρξε το ελατήριο μιας ορισμένης πράξης, μπορεί να πείσει το ακροατήριό του ποιο από τα δυο είναι προτιμότερο στις απόψεις του.