ΞΕ. Απομένει, τώρα, η τάξη των δούλων και γενικά των υπηρετών, μεταξύ των οποίων μαντεύω ότι θα ανακαλύψουμε εκείνους που αμφισβητούν το βασιλιά για το ίδιο το υφαντό, όπως, πριν λίγο, αμφισβητούσαν τους υφαντές εκείνοι που έχουν σχέση με το κλώσιμο και το λανάρισμα και όσα άλλα είπαμε. Όλοι τώρα οι άλλοι, που είπαμε πως είναι συναίτιοι, έχουν εξαφανιστεί μαζί με τα έργα που μόλις αναφέραμε, και χωρίστηκαν από τη βασιλική και πολιτική πράξη.

ΝΕ. ΣΩ. Έτσι φαίνεται.

ΞΕ. Ας πλησιάσουμε, λοιπόν, κι ας εξετάσουμε από κοντά τους υπόλοιπους, για να τους γνωρίσουμε πιο σίγουρα.

ΝΕ. ΣΩ. Αυτό πρέπει να κάνουμε.

ΞΕ. θα ανακαλύψουμε, τότε, ότι οι μεγαλύτεροι υπηρέτες, όταν τους δούμε από κοντά, επιδιώκουν το αντίθετο και βρίσκονται στην αντίθετη κατάσταση από αυτή που υποπτευθήκαμε.

ΝΕ. ΣΩ. Ποιοι είναι αυτοί;

ΞΕ. Αυτοί που αγοράζονται και αποκτώνται με αυτό τον τρόπο· αυτούς αναμφισβήτητα μπορούμε να τους ονομάσουμε δούλους, και δε διεκδικούν καθόλου τη βασιλική τέχνη.

ΝΕ. ΣΩ. Σίγουρα όχι.

ΞΕ. Και τι; Όσοι ελεύθεροι τάσσουν οικειοθελώς τους εαυτούς τους στην υπηρεσία αυτών που μόλις αναφέραμε, μεταφέροντας ο ένας στον άλλο και εξισώνοντας τα προϊόντα της γεωργίας και των άλλων τεχνών, άλλοι στις αγορές και άλλοι ταξιδεύοντας από πόλη σε πόλη, διαμέσου της θάλασσας και της ξηράς, ανταλλάσσοντας νομίσματα με άλλα πράγματα ή νομίσματα με νομίσματα· αυτοί, τους οποίους ονομάσαμε αργυραμοιβούς και εμπόρους και εφοπλιστές και μεταπράτες, θα διεκδικήσουν κάτι από την πολιτική;

ΝΕ. ΣΩ. Ίσως, τουλάχιστον, την εμπορευματική.

ΞΕ. Σίγουρα, όμως, τους μισθωτούς και τους δούλους, που τους βλέπουμε να υπηρετούν προθυμότατα όλους, δε θα τους βρούμε ποτέ να διεκδικούν τη βασιλική τέχνη.

ΝΕ. ΣΩ. Σίγουρα όχι.

ΞΕ. Τι γίνεται, όμως, με εκείνους που προσφέρουν υπηρεσίες άλλου είδους;

ΝΕ. ΣΩ. Σε ποιες υπηρεσίες αναφέρεσαι και ποιους εννοείς;

ΞΕ. Την τάξη των κηρύκων και όσους, μετά από μακρά υπηρεσία, γίνονται επιδέξιοι στη γραφική εργασία, και κάποιους άλλους ικανότατους, που προσφέρουν πολλές και διάφορες υπηρεσίες, σχετικές με τα δημόσια αξιώματα· αυτούς, πάλι, πώς θα τους ονομάσουμε;

ΝΕ. ΣΩ. Όπως είπες τώρα: υπηρέτες· οι ίδιοι, όμως, δεν έχουν εξουσία μέσα στις πόλεις.

ΞΕ. Αλλ' όμως, βέβαια, δε νομίζω πως είδα κάποιο όνειρο, και είπα ότι κάπου εδώ θα αποκαλυφθούν εκείνοι που διεκδικούν κατεξοχήν την πολιτική τέχνη. Παρόλο που, ασφαλώς, θα μας φαινόταν πολύ παράδοξο να τους αναζητούμε σε κάποια θέση υπηρέτη.

ΝΕ. ΣΩ. Σίγουρα.

ΞΕ. Ας έρθουμε, λοιπόν, ακόμη πιο κοντά σε όσους δεν εξετάσαμε ως τώρα. Είναι, καταρχάς, οι άνθρωποι που έχουν να κάνουν με τη μαντική τέχνη, και έχουν μερίδιο σε ένα είδος υπηρετικής επιστήμης· γιατί, όπως είναι γνωστό, θεωρούνται ερμηνευτές των θεών στους ανθρώπους.

ΝΕ. ΣΩ. Ναι.

ΞΕ. Και μετά, πάλι, το γένος των ιερέων, όπως ορίζουν τα ήθη και τα έθιμα, γνωρίζει πώς, με τις θυσίες, να δίνει από εμάς στους θεούς τα δώρα που τους αρέσουν, και, με προσευχές, να τους ζητεί για χάρη μας να αποκτήσουμε αγαθά∙ και τα δύο αυτά, αποτελούν μέρος μιας τέχνης του υπηρέτη.

ΝΕ. ΣΩ. Τουλάχιστον έτσι φαίνεται.

ΞΕ. Ήδη, λοιπόν, μου φαίνεται σα να βρισκόμαστε πάνω στο ίχνος το οποίο ψάχναμε. Γιατί το σχήμα των ιερέων και των μάντεων είναι πράγματι γεμάτο μεγαλοφροσύνη, και απολαμβάνουν μεγάλη εκτίμηση εξαιτίας του μεγέθους των εγχειρημάτων τους. Ώστε, για παράδειγμα, στην Αίγυπτο ο βασιλιάς δεν μπορεί να διοικήσει χωρίς την ιερατική ιδιότητα, και, αν τύχει κάποιος από άλλο γένος να έχει αποκτήσει την εξουσία με τη βία, είναι αναγκαίο ύστερα να εισχωρήσει στο γένος των ιερέων. Και μεταξύ των Ελλήνων, ακόμη, κάποιος θα μπορούσε να βρει ότι, σε πολλές περιοχές, επιβάλλεται στις σπουδαιότερες δημόσιες αρχές να θυσιάζουν τις μεγαλύτερες δημόσιες θυσίες. Και σ' εσάς, άλλωστε, είναι εξίσου προφανές αυτό που λέω· γιατί υποστηρίζουν ότι, στο βασιλιά που κληρώθηκε, παραχωρήθηκε το δικαίωμα να εκτελεί τις ιερότερες και τις κατεξοχήν πατρογονικές αρχαίες θυσίες.

ΝΕ. ΣΩ. Οπωσδήποτε.

ΞΕ. Πρέπει, λοιπόν, να εξετάσουμε αυτούς τους κληρωτούς βασιλείς και ιερείς και τους υπηρέτες τους και, επίσης, κάποιο άλλο, πολύ μεγάλο πλήθος ανθρώπων, το οποίο το είδαμε καθαρά μόλις τώρα, όταν ξεχωρίσαμε τους πρώτους.

ΝΕ. ΣΩ. Για ποιους μιλάς;

ΞΕ. Για κάποιους πολύ παράξενους ανθρώπους.

ΝΕ. ΣΩ. Τι εννοείς;

ΞΕ. Το γένος τους είναι ανάμεικτο από όλες τις φυλές∙ όπως φαίνεται, τουλάχιστο, τώρα που το εξετάζω. Γιατί, πολλοί από αυτούς μοιάζουν με λιοντάρια και Κενταύρους και άλλα παρόμοια, ενώ πάρα πολλοί με Σατύρους και με τα αδύναμα και πανούργα θηρία· και γρήγορα ανταλλάσσουν μεταξύ τους τις μορφές τους και τις ιδιότητες. Και μόλις τώρα, Σωκράτη, νομίζω πως κατάλαβα ποιοι είναι οι άνθρωποι.

ΝΕ. ΣΩ. Πες μου· γιατί μου φαίνεται ότι διακρίνεις κάτι παράξενο.

ΞΕ. Ναι∙ γιατί η άγνοια κάνει τα πράγματα να φαίνονται παράξενα στον καθένα. Και ο ίδιος μάλιστα, τώρα, αυτό έπαθα∙ αμφιταλαντεύτηκα, όταν ξαφνικά είδα καθαρά το θίασο που ασχολείται με τις υποθέσεις των πόλεων.

ΝΕ. ΣΩ. Ποιο θίασο;

ΞΕ. Το μεγαλύτερο απατεώνα απ' όλους τους σοφιστές, και τον πιο έμπειρο στην τέχνη της απάτης∙ αυτόν που, αν και είναι πολύ δύσκολο να τον διακρίνουμε από τους αληθινούς πολιτικούς και βασιλικούς άνδρες, πρέπει να τον διακρίνουμε, αν πρόκειται να δούμε καθαρά το αντικείμενο της έρευνάς μας.

ΝΕ. ΣΩ. Αυτό, βέβαια, δεν πρέπει να το αμελήσουμε.

ΞΕ. Υπολείπεται, τώρα η ομάδα των δούλων και των υπηρετών, ανάμεσα στους οποίους θαρρώ και προμαντεύω ότι θα γίνουν ολοφάνεροι εκείνοι που αμφισβητούν από το βασιλιά αυτή την κατασκευή του υφάσματος, όπως την αμφισβητούσαν από τους υφαντές τότε οι άνθρωποι που γνέθουν και ξαίνουν ή κάνουν τις άλλες εργασίες, για τις οποίες μιλήσαμε. Όλοι οι άλλοι, που ωνομάσθηκαν βοηθητικοί, έχουν εξαφανισθή μαζί με τα επαγγέλματα, που μόλις είπαμε, και αποχωρίσθηκαν από το βασιλικό και πολιτικό έργο.

ΝΕ. ΣΩ. Φαίνονται τουλάχιστο.

ΞΕ. Έλα τώρα ας εξετάσουμε εκείνους που απομένουν, ερχόμενοι κοντά τους, για να κάνουμε σταθερώτερα τη γνωριμία τους.

ΝΕ. ΣΩ. Πρέπει.

ΞΕ. Ως προς τους μεγαλύτερους υπηρέτες μεταξύ των υπηρετών, για να τους ιδούμε από δω που είμαστε, βρίσκομε ότι έχουν επάγγελμα και χαρακτήρα αντίθετα προς όσα υπωπτεύσαμε.

ΝΕ. ΣΩ. Ποιους λες ;

ΞΕ. Εκείνους που αγοράζουμε και τους αποκτούμε με τον ίδιο τρόπο· μπορούμε αναμφισβήτητα να τους ονομάσουμε δούλους ― αυτοί ελάχιστα διεκδικούν τη βασιλική τέχνη.

ΝΕ. ΣΩ. Αναμφιβόλως.

ΞΕ. Ένα άλλο ζήτημα· όσοι από τους ελεύθερους ανθρώπους παίρνουν θέση θεληματικά στην υπηρεσία εκείνων, για τους οποίους τώρα μόλις μιλήσαμε, μετακομίζοντας τα έργα της γεωργίας και των άλλων μεταξύ τους και φέρνοντάς τα σε ισορροπία, άλλοι στις αγορές και άλλοι ερχόμενοι από μία πόλη σε άλλη κατά θάλασσα και από ξηρά, ανταλλάζοντας νόμισμα με άλλα εμπορεύματα και νόμισμα με νόμισμα, τους οποίους ονομάζομε αργυραμοιβούς και εμπόρους και πλοιάρχους και μεταπράτες ― μήπως θα έχουν αξιώσεις επί της πολιτικής;

ΝΕ. ΣΩ. Ίσως επί της τέχνης του εμπορίου.

ΞΕ. Εξ άλλου εκείνους, που βλέπομε μισθωτούς και δουλοπάροικους να προσφέρουν σε όλους τις υπηρεσίες τους προθυμότατα, μήπως υπάρχη κίνδυνος να τους βρούμε κάποτε να ιδιοποιούνται μέρος από το βασιλικό έργο;

ΝΕ. ΣΩ. Πώς να το υποθέσω;

ΞΕ. Τι θα πούμε τώρα για τους ανθρώπους που κάθε φορά μας παρέχουν τέτοιες υπηρεσίες;

ΝΕ. ΣΩ. Ποιες υπηρεσίες και ποιους ανθρώπους είπες;

ΞΕ. Αυτούς που αποτελούν όλο το κηρυκικό γένος και όλους αυτούς τους ανθρώπους που, παρέχοντας τις υπηρεσίες τους, γίνονται σοφοί στα γράμματα, και μερικούς άλλους ικανούς να εργάζωνται βαριά σε πολλά άλλα έργα γύρω στις αρχές· πως θα τους ονομάσουμε αυτούς με τη σειρά τους;

ΝΕ. ΣΩ. Όπως ακριβώς τώρα δα είπες: υπηρέτες, και όχι άρχοντες που έχουν εξουσία στις πόλεις.

ΞΕ. Όμως δεν έχω ιδεί όνειρο, νομίζω, λέγοντας ότι απ' αυτή κάπου την πλευρά θα φανερωθούν οι εξαιρετικά παρουσιαζόμενοι για μνηστήρες της πολιτικής. Ως τόσο θα φαίνονταν πολύ παράξενο να τους ζητούμε σε κάποιο κλάδο υπηρετικό.

ΝΕ. ΣΩ. Ασφαλώς.

ΞΕ. Ας πάμε λοιπόν πολύ πλησιέστερα σ' εκείνους που ακόμα δεν έχουν εξετασθή ακριβώς. Αυτοί είναι εκείνοι που αφοσιώνονται στη μαντική και ασκούν εκεί μέρος μιας επιστήμης υπηρέτου· γιατί θεωρούνται ερμηνευτές των θεών κοντά στους ανθρώπους.

ΝΕ. ΣΩ. Ναι.

ΞΕ. Επίσης και το ιερατικό γένος με τη σειρά του, όπως βεβαιώνει η δημόσια πίστη, ξέρει να προσφέρη στους θεούς από μέρους μας δωρεές με θυσίες που έχουν στο νου τους και να ζητάη από κείνους για μας ευχές για απόκτηση αγαθών. Αυτά είναι και τα δυο, νομίζω, μέρη της τέχνης του υπηρέτη.

ΝΕ. ΣΩ. Φαίνεται.

ΞΕ. Τώρα πια μου φαίνεται σα να βρισκόμαστε στο αχνάρι που μας οδηγεί στο σκοπό μας. Γιατί οι ιερείς και οι μάντεις είναι πάρα πολύ γεμάτοι από φρόνηση και απολαβαίνουν σπουδαία δόξα για το μέγεθος των επιχειρήσεών τους, έτσι ώστε στην Αίγυπτο ένας βασιλιάς δεν επιτρέπεται να βασιλεύη χωρίς να έχη το ιερατικό αξίωμα, αλλ' αν τυχαίως είχε ανυψωθή με τη βία από άλλη κατώτερη τάξη, είναι αναγκαίο έπειτα να μυηθή σ' αυτή την τελευταία τάξη. Και ακόμη στους Έλληνες, σε πολλά μέρη, στα πιο υψηλά αξιώματα μπορεί να βρούμε εμπιστευμένη την υποχρέωση να εκτελούν τις σπουδαιότερες απ' αυτές τις θυσίες. Και μάλιστα και σε μας τους ίδιους αληθεύει όχι λιγώτερο φανερά ό,τι λέω· γιατί λένε ότι σε κείνον που του έλαχε να γίνη βασιλιάς, αρμόζουν εδώ όσες από τις αρχαίες θυσίες είναι οι πιο επίσημες και οι πιο καθιερωμένες από την παράδοση.

ΝΕ. ΣΩ. Βεβαιότατα.

ΞΕ. Ε λοιπόν, ας εξετάσουμε τώρα τους βασιλείς που εκλέγονται με κλήρο και συγχρόνως τους ιερείς και τους υπηρέτες τους και επίσης το άλλο πολυάριθμο πλήθος, το οποίο μας φανερώθηκε αυτή τη στιγμή, αφού αποχωρίσθηκαν οι άλλοι μνηστήρες που είπαμε πάρα πάνω.

ΝΕ. ΣΩ. Για ποιους θέλεις να πης;

ΞΕ. Για ανθρώπους βέβαια πολύ παράξενους.

ΝΕ. ΣΩ. Τι είναι λοιπόν;

ΞΕ. Γένος από πολλές φυλές, όπως φαίνεται σ' εκείνον που τώρα τους εξετάζει. Γιατί πολλοί απ' αυτούς μοιάζουν με λιοντάρια και Κενταύρους και άλλα τέτοιου είδους θηρία, και πολύ μεγαλύτερος αριθμός ακόμη με τους Σατύρους και τα θηρία που έχουν λίγη δύναμη και πολλή πονηριά· και γρήγορα μεταβάλλουν μεταξύ τους το εξωτερικό και τις ιδιότητες. Και όμως τώρα, Σωκράτη μου, πιστεύω πως έχω καταλάβει τι είναι οι άνθρωποί μας.

ΝΕ. ΣΩ. Μπορείς να εξηγηθής· γιατί φαίνεσαι ότι ανακάλυψες κάποιο πράγμα παράδοξο.

ΞΕ. Ναι· το παράδοξο παρουσιάζεται σε όλους μας από άγνοιά μας. Γιατί πραγματικά αυτή τη στιγμή σε μένα τον ίδιο συνέβηκε αυτό· ξαφνικά βρέθηκα σε αμφιβολία, βλέποντας μπροστά μου το χορό που κινείται γύρω στις δημόσιες υποθέσεις.

ΝΕ. ΣΩ. Ποιον;

ΞΕ. Τον πιο μεγάλο μάγο απ' όλους τους σοφιστές και τον πιο έμπειρο σ' αυτή την τέχνη· τον οποίο, αν και είναι πολύ δύσκολο να τον διακρίνουμε από τους πραγματικά πολιτικούς και βασιλικούς ανθρώπους, όμως πρέπει να τον διακρίνουμε, αν θέλουμε να ιδούμε καθαρά το πράγμα που ζητούμε (την ουσία της πολιτικής).

ΝΕ. ΣΩ. Αλήθεια αυτό δεν πρέπει να το αμελήσουμε.